Oia

Para outras páxinas con títulos homónimos véxase: Oia (homónimos).

Oia é un concello da provincia de Pontevedra, pertencente á comarca do Baixo Miño. Segundo o IGE, no ano 2016 tiña 3.002 habitantes. O seu xentilicio (véxase no Galizionario) é oiense.

Oia

Localización
42°01′57″N 8°50′39″O
Estado	España
Comunidade autónoma	Galicia
Provincia	Provincia de Pontevedra
Capital	O Arrabal
Poboación
Poboación	3.104 (2023) (64,67 hab./km²)
Xeografía
Parte de	Mancomunidade Intermunicipal do Baixo Miño O Baixo Miño
Superficie	48 km²
Bañado por	Océano Atlántico
Altitude	3 m
Comparte fronteira con	O Rosal Tomiño Baiona
Organización política
• Alcaldesa	Cristina Correa (2015–)
Eleccións municipais en Oia
Identificador descritivo
Código postal	36794
Fuso horario	UTC 01:00 UTC 02:00
Código INE	36036
Sitio web	concellodeoia.es

A capital municipal sitúase no lugar do Arrabal.

Xeografía

Toda a franxa occidental do concello dá ao mar. O relevo está marcado polos contrafortes en dirección N-S da Serra da Groba, que chegan até os 600 metros de altitude e dos que parten vales estreitos que descenden até a ribeira, constituída por unha rasa litoral extensa. Aquí é onde se localizan os núcleos de poboación (Oia, Viladesuso, Mougás) e as escasas terras de cultivo. Noutro val paralelo á costa, entre os montes de Lousado e Corrubelo, sitúanse Loureza e Burgueira, parroquias nas que se cultiva aproveitando os socalcos. Ao sur atópase o val do Rosal.

Os cursos de auga son moi curtos, como o Carballás e o Tamuxe. As alturas máximas atópanse nos montes de Lousado (Alto da Gabiñeira, 610 m) e no monte Pedrada (518 m). Nos montes atópanse piñeiros e eucaliptos e monte baixo de toxos e uces. A temperatura media anual é de 15 °C.

Demografía

Censo total 2014	3.042 habitantes
Menores de 15 anos	378 (12.43 %)
Entre 15 e 64 anos	1.967 (64.66 %)
Maiores de 65 anos	697 (22.91 %)

Evolución da poboación de Oia   Fontes: INE e IGE.
1900	1930	1950	1981	2004	2009	2011	2012	2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019	2020	2021	2022	2023
2.639	2.677	2.893	3.095	2.912	3.227	3.179	3.101	3.094	3.042	3.008	3.002	3.004	3.018
(Os criterios de rexistro censual variaron entre 1900 e 2004, e os datos do INE e do IGE poden non coincidir.)

Historia

Da Idade de Bronce atopáronse machados e hai gravados rupestres nos montes que miran para a costa. Porén, en abril de 2010 o sitio do Sobreiro, tamén chamado de Boaventura, na parroquia de Burgueira, foi esnaquizado por máquinas que acondicionaban o terreo para unha plantación de kiwis.

Hai abondosos restos castrexos, entre os que destaca o sitio arqueolóxico de Bouza Fariña, en Mougás. Nel atopouse un altar de sacrificios (actualmente no Museo de Pontevedra) con epigrafía latina. En Viladesuso houbo unha vila romana na que se atopou unha ara (actualmente no Museo Diocesano de Tui).

Mais a historia de Oia xira en volta do mosteiro cisterciense de Santa María de Oia. Fundouno Afonso VII en 1132, como bieto, sendo o seu primeiro abade Pedro de Incio. En 1185 aceptou a reforma do Císter, someténdose á abadía de San Bernaldo de Claraval; en 1547 incorporouse á congregación cisterciense de Castela.

O mosteiro foi desamortizado e vendido a particulares en 1835. A igrexa destinouse a igrexa parroquial baixo a advocación de Santa María a Real de Oia e desmembrándose da igrexa matriz, San Mamede de Pedornes.

Cultura

Toponimia

O topónimo Oia está documentado dende época medieval, ligado ao mosteiro de Santa María. O documento máis antigo cita esta localidade no pergameo solto datado en 1137

"...pectet regie parti mille morabetinos et ecclesie Sancte Marie de Oia iam dicte et fratribus ibi existentibus in duplo restituat."

A etimoloxía segundo o toponimista Edelmiro Bascuas faría referencia á auga (hidrotopónimo), e viría de formas paleoeuropeas *ugwia ou *udia, derivadas á súa vez dunha raíz *wegw‑ co significado de ‘húmido’. Polo tanto, estariamos ante un topónimo prerromano que faría referencia a ‘lugares húmidos” ou “con abundancia de auga’.

Patrimonio

Patrimonio arqueolóxico

Os lugares máis relevantes por parroquia de norte a sur son:

• Mougás

• Xacemento medieval Outeiro do Home
• Petróglifos do (Alto do) Pousiño
• Petróglifos de Bouza Fariña
• Petróglifo(s) de Pedra Lan (por baixo do de Bouza Fariña, case en Axuncheiro)
• Castro de Castelo Fariña (ou Castro da Cabeciña)
• Petróglifos da Cabeciña
• Petróglifos da Cerradiña
• Petróglifo(s) de Outeiro da Cheira ou da Casa Forestal (no cruzamento)
• Petróglifo(s) das Goteiras (onda as casas)
• Gravado rupestre Coto dos Mouros ou Castro/Fortificación Cano dos Mouros
• Castro das Chans

• Mougás-Viladesuso

• Petróglifos de Senín

• Viladesuso

• Castro de Viladesuso
• Petróglifos das Fontes

• Pedornes

• Petróglifos de Pousadela
• O Castro (en Pedornes)
• Monte do Castro (en Vilar)

• Pedornes-Oia

• Petróglifos de Auga dos Cebros 1-2/Viveiro 6
• Petróglifos do Viveiro I (ó NEE do anterior)
• Petróglifos do Viveiro II (ó SE do mesmo)
• Petróglifo(s) de Figueirido ou Auga dos Cebros (probablemente en conxunto cos anteriores pero con outra denominación)
• Petróglifo(s) do Alto do Visiño ou A Xestosiña
• Petróglifo(s) dos Outeiros do Morouzo (coa Pedra do Cazador)

• Pedornes-Burgueira

• Petróglifos do Alto do Corrubelo

• Burgueira

• Mámoas do Areeiro (límite con Belesar, Baiona)
• Petróglifos do Campo do Ceno
• Foxo Pedriño (foxo de lobo)
• Petróglifo da Pena Escrita
• Petróglifos do Alto do Lousado
• Castelo de Torroña ou de Lousado
• Mámoas de Campo das Barreiriñas
• Petróglifos das Cabanillas
• Mámoas de Burgueira
• Petróglifos da Portela I (ó W de Xiguente)
• Petróglifos da Portela II (ó S da Portela)
• Xacemento medieval da Madanela (límite triplo con Tomiño e Barrantes, en Tomiño)
• Castro A Cividá

• Burgueira-Loureza

• Petróglifos de Bonaval
• Petróglifos do Regueiro de Breto

• Loureza

• Petróglifos das Fontiñas
• Petróglifos Monte da Valga
• Mámoas Monte da Valga

• Loureza-Oia

• Petróglifos do Marco do Castelo

• Oia

• Petróglifos do Alto da Pedreira
• Castro do Bosque
• Castro da Chavella (no Alto do Castelo) ou Castelo de Chavella

Símbolos

O escudo de Oia é en realidade o selo do mosteiro. O concello pediu un deseño alternativo, pendente de aceptación.

Economía

A poboación apenas aumentou en número desde comezos do século XX. A economía é de carácter agrario, pero non moi produtiva: explotación dos montes en mancomún, vacas (80% rubia galega), ovellas e cabalos, que se crían en liberdade e se concentran cada ano na rapa das bestas. A costa non se dá para as actividades pesqueiras, polo que estas son ocasionais e artesanais. Nos últimos anos aumentou o turismo debido á súa posición entre o Val Miñor e o Baixo Miño.

Colexios

• CEIP Mestre Manuel García
• CEIP Refoxos-Loureza

Deportes

• Oiense Club Fútbol (Fútbol)

Festas

Parroquia de Santa María de Oia

• Romaría de San Sebastián. Celébrase no mes de xaneiro, a fin de semana máis próxima ao día 20.
• Romaría de Nosa Señora do Mar. Celébrase o luns seguinte ao Domingo de Pentecoste.
• Romaría de San Cosme e San Damián. O 27 de setembro. Na baixada do mosteiro ao porto hai unha fonte da que segundo a tradición popular os romeiros collían auga polos seus poderes milagreiros.

Galería de imaxes de Oia

Artigo principal: Galería de imaxes de Oia.

• 
  Mosteiro de Oia.
• 
  Rúa no Arrabal.
• 
  Ermida de S. Sebastián, no Arrabal.
• 
  San Pedro de Burgueira.
• 
  San Mamede de Loureza.
• 
  San Mamede de Pedornes.

Lugares de Oia

Para unha lista completa de todos os lugares do concello de Oia vexa: Lugares de Oia.