Linguas indíxenas de América

As linguas indíxenas de América ou linguas amerindias son todas aquelas linguas faladas en América antes da chegada de Cristovo Colón polos amerindios norteamericanos e amerindios suramericanos. Non corresponden a unha soa familia lingüística senón a unha agrupación xeográfica. Moitas extinguíronse ou foron substituídas polo español, o portugués, o francés e o inglés, as linguas dos colonizadores. Hoxe en día moitas linguas indíxenas deben loitar pola súa supervivencia e o seu recoñecemento, xa que están ligadas a culturas rurais, cunha forte diglosia e, moitas, sen o apoio da escritura.

Constan de varias familias de linguas, así como diversas linguas illadas e non clasificadas. En varias ocasións propuxéronse grupos maiores de clasificación que hoxe en día non gardan consenso na comunidade científica. É sumamente dubidoso que se poida falar dunha soa familia chamada amerindia, do mesma xeito que non existe unha familia de linguas papúas nin unha familia caucásica, senón que eses termos só fan referencia á xeografía.

Deste xeito tampouco se pode determinar que, xeneticamente falando, as linguas de América se orixinaran dun único devanceiro recoñecible.^[1]

Historia

Arte da lingua mexicana (1754).

Antes da chegada dos europeos ó Novo Mundo, as linguas amerindias falábanse dende o que hoxe é Canadá até o recuncho meridional de América do Sur polos devanceiros dos actuais amerindios. Durante os últimos 500 anos moitas das etnias e linguas nativas americanas desapareceron, aínda que se seguen a falar varios centos delas. Hoxe en día, tres linguas indoeuropeas (español, inglés e portugués) son politicamente dominantes de cada país de América, e as linguas nativas teñen menor prestixio e son empregadas en eidos moi acoutados.

No que respecta ás linguas dos lugares que colonizaron os españois, Giovanni Botero publicou en 1600 un libro titulado La relazioni universali, no cal afirma que coas linguas guaraní, quechua e náhuatl podíase viaxar por todo o Novo Mundo. Se cadra, estas linguas eran unha especie de linguas francas empregadas para a intercomunicación entre as diferentes etnias e pobos.

Notas

↑ Lyle Campbell, 1997, pp. 90-106.

Véxase tamén

Bibliografía

Boas, Franz. (1911). Handbook of American Indian languages (Vol. 1). Bureau of American Ethnology, Bulletin 40. Washington: Government Print Office (Smithsonian Institution, Bureau of American Ethnology).
Boas, Franz. (1922). Handbook of American Indian languages (Vol. 2). Bureau of American Ethnology, Bulletin 40. Washington: Government Print Office (Smithsonian Institution, Bureau of American Ethnology).
Boas, Franz. (1929). Classification of American Indian languages. Language, 5, 1-7.
Boas, Franz. (1933). Handbook of American Indian languages (Vol. 3). Native American legal materials collection, title 1227. Glückstadt: J.J. Augustin.
Bright, William. (1973). North American Indian language contact. In T. A. Sebeok (Ed.), Linguistics in North America (part 1, pp. 713–726). Current trends in linguistics (Vol. 10). The Hauge: Mouton.
Bright, William. (1984). The classification of North American and Meso-American Indian languages. In W. Bright (Ed.), American Indian linguistics and literature (pp. 3–29). Berlin: Mouton de Gruyter.
Bright, William (Ed.). (1984). American Indian linguistics and literature. Berlin: Mouton de Gruyter. ISBN 3-11-009846-6.
Brinton, Daniel G. (1891). The American race. Nova York: D. C. Hodges.
Campbell, Lyle. (1997). American Indian languages: The historical linguistics of Native America. Nova York: Oxford University Press. ISBN 0-19-509427-1.
Campbell, Lyle; & Mithun, Marianne (Eds.). (1979). The languages of native America: Historical and comparative assessment. Austin: University of Texas Press.
Goddard, Ives (Ed.). (1996). Languages. Handbook of North American Indians (W. C. Sturtevant, General Ed.) (Vol. 17). Washington, D. C.: Smithsonian Institution. ISBN 0-16-048774-9.
Goddard, Ives. (1999). Native languages and language families of North America (rev. and enlarged ed. with additions and corrections). [Map]. Lincoln, NE: University of Nebraska Press (Smithsonian Institute). (Updated version of the map in Goddard 1996). ISBN 0-8032-9271-6.
Gordon, Raymond G., Jr. (Ed.). (2005). Ethnologue: Languages of the world (15th ed.). Dallas, TX: SIL International. ISBN 1-55671-159-X. (Online version: http://www.ethnologue.com).
Kaufman, Terrence. (1990). Language history in South America: What we know and how to know more. In D. L. Payne (Ed.), Amazonian linguistics: Studies in lowland South American languages (pp. 13–67). Austin: University of Texas Press. ISBN 0-292-70414-3.
Kaufman, Terrence. (1994). The native languages of South America. In C. Mosley & R. E. Asher (Eds.), Atlas of the world's languages (pp. 46–76). Londres: Routledge.
Key, Mary R. (1979). The grouping of South American languages. Tübingen: Gunter Narr Verlag.
Loukotka, Čestmír. (1968). Classification of South American Indian languages. Los Angeles: Latin American Studies Center, University of California.
Mason, J. Alden. (1950). The languages of South America. In J. Steward (Ed.), Handbook of South American Indians (Vol. 6, pp. 157–317). Smithsonian Institution Bureau of American Ethnology bulletin (No. 143). Washington, D.C.: Government Printing Office.
Migliazza, Ernest C.; & Campbell, Lyle. (1988). Panorama general de las lenguas indígenas en América. Historia general de América (Vol. 10). Caracas: Instituto Panamericano de Geografía e Historia.
Mithun, Marianne. (1999). The languages of Native North America. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-23228-7 (hbk); ISBN 0-521-29875-X.
Powell, John W. (1891). Indian linguistic families of America north of Mexico. Seventh annual report, Bureau of American Ethnology (pp. 1–142). Washington, D.C.: Government Printing Office. (Reprinted in P. Holder (Ed.), 1966, Introduction to Handbook of American Indian languages by Franz Boas and Indian linguistic families of America, north of Mexico, by J. W. Powell, Lincoln: University of Nebraska).
Powell, John W. (1915). Linguistic families of American Indians north of Mexico by J. W. Powell, revised by members of the staff of the Bureau of American Ethnology. (Map). Bureau of American Ethnology miscellaneous publication (No. 11). Baltimore: Hoen.
Rowe, John H. (1954). Linguistics classification problems in South America. In M. B. Emeneau (Ed.), Papers from the symposium on American Indian linguistics (pp. 10–26). University of California publications in linguistics (Vol. 10). Berkeley: University of California Press.
Sapir, Edward. (1929). Central and North American languages. In The encyclopædia britannica: A new survey of universal knowledge (14 ed.) (Vol. 5, pp. 138–141). Londres: The Encyclopædia Britannica Company, Ltd.
Sebeok, Thomas A. (Ed.). (1973). Linguistics in North America (parts 1 & 2). Current trends in linguistics (Vol. 10). The Hauge: Mouton. (Reprinted as Sebeok 1976).
Sebeok, Thomas A. (Ed.). (1976). Native languages of the Americas. Nova York: Plenum.
Sherzer, Joel. (1973). Areal linguistics in North America. In T. A. Sebeok (Ed.), Linguistics in North America (part 2, pp. 749–795). Current trends in linguistics (Vol. 10). The Hauge: Mouton. (Reprinted in Sebeok 1976).
Sherzer, Joel. (1976). An areal-typological study of American Indian languages north of Mexico. Amsterdam: North-Holland.
Sturtevant, William C. (Ed.). (1978-present). Handbook of North American Indians (Vol. 1-20). Washington, D. C.: Smithsonian Institution. (Vols. 1-3, 16, 18-20 not yet published).
Voegelin, Carl F.; & Voegelin, Florence M. (1965). Classification of American Indian languages. Languages of the world, Native American fasc. 2, sec. 1.6). Anthropological Linguistics, 7 (7): 121-150.
Voegelin, Carl F.; & Voegelin, Florence M. (1977). Classification and index of the world's languages. Amsterdam: Elsevier. ISBN 0-444-00155-7

[1] Lyle Campbell, 1997, pp. 90-106.

[1]