Lingua qʼeqchiʼ
O qʼeqchiʼ (tamén escrito kekchi, k'ekchi' ou kekchí) é unha lingua maia falada polo pobo qʼeqchiʼ de Guatemala e Belize.
| Qʼeqchiʼ | ||
|---|---|---|
| Outros nomes: | Kekchi | |
| Falado en: | Guatemala e Belize | |
| Rexións: | Alta Verapaz, El Petén, Izabal, Baja Verapaz, El Quiché; Toledo | |
| Total de falantes: | 800 000 (2009) | |
| Familia: | Maia Quicheanano–Mameano Quicheano Qʼeqchiʼ | |
| Escrita: | Alfabeto latino | |
| Status oficial | ||
| Lingua oficial de: |  Guatemala (lingua nacional[1])
| |
| Regulado por: | Academia de Lenguas Mayas de Guatemala | |
| Códigos de lingua | ||
| ISO 639-1: | --
| |
| ISO 639-2: | --- | |
| ISO 639-3: | kek
| |
| Mapa | ||
| ||
| Status | ||
 | ||
Distribución
editarA área onde viven os falantes de qʼeqchiʼ esténdese dende o norte de Guatemala até o sur de Belize. Tamén hai algunhas comunidades falantes de qʼeqchiʼ en México.
Calcúlase que a área onde se fala o qʼeqchiʼ no norte de Guatemala abrangue uns 24 662 km².[3] Os departmentos e concellos específicos onde se fala o qʼeqchiʼ en Guatemala son:[3]
| Departamento | Concello |
|---|---|
| Alta Verapaz | Chahal, Chisec, Cobán, Fray Bartolomé de las Casas, Lanquín, Panzós, Chamelco, Carchá, Cahabón, Senahú, Tucurú |
| Baja Verapaz | Purulhá |
| Petén | La Libertad, Poptún, San Luis, Sayaxché |
| Quiché | Ixcán, Playa Grande, Uspantán |
| Izabal | El Estor, Livingston, Morales |
No país de Belize, o qʼeqchiʼ fálase no distrito de Toledo.[3] O qʼeqchiʼ é a primeira lingua de varias comunidades do distrito, e a maioría dos maias en Toledo fálano.
Terrence Kaufman describe o qʼeqchiʼ en dous grupos dialectais principais: o oriental e o occidental. O oriental inclúe as variedades faladas en Lanquín, Chahal, Chahabón e Senahú, mentres que o occidental é falado no resto de lugares.[4]
Notas
editar- ↑ Proyecto de Reformas a la Constitución Política
- ↑ Moseley, Christopher e Nicolas, Alexandre. "Atlas of the world's languages in danger". unesdoc.unesco.org. Consultado o 11 de xullo de 2022.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Richards, Michael (2003). Instituto de Lingüística y Educación, ed. Atlas Lingüístico de Guatemala (PDF). Guatemala. pp. 76–77. Arquivado dende o orixinal (PDF) o 11 de xuño de 2016. Consultado o 06 de marzo de 2017.
- ↑ Stewart 1980, p. xiii.
Véxase tamén
editar| A Galipedia ten un portal sobre: Pobos indíxenas de América |
Bibliografía
editar- Caz Cho, Sergio (2007). Xtz'ilb'al rix li aatinak sa' Q'eqchi' = Informe de variación dialectal en Q'eqchi' (en español). Antigua, Guatemala; Guatemala, Guatemala: Oxlajuuj Keej Maya' Ajtz'iib' (OKMA); Cholsamaj. ISBN 9789992253526. OCLC 202514532.
- Eachus, Francis; Carlson, Ruth (1980). Aprendamos kekchí: Gramática pedagógica popular de kekchí. Guatemala: Instituto Lingüístico del Verano (Summer Institute of Linguistics). Consultado o 18 de maio de 2016.