Ibn Khaldún

Abu Zayd 'Abd al-Rahman ibn Muhammad ibn Khaldún al-Hadrami (عبد الرحمن بن محمد بن خلدون الحضرمي), coñecido como Ibn Khaldún ou Ibn Jaldún nado en Tunisia o 27 de maio de 1332 (732 da héxira) e finado no Cairo o 19 de marzo de 1406 (808 da héxira) foi un famoso sociólogo, filósofo e historiador árabe norte-africano. amplamente recoñecido como un dos máis grandes científicos sociais da Idade Media, e considerado por moitos o pai dos estudos de historiografía, socioloxía, economía e demografía.

Ibn Khaldún

Nome orixinal	(ar) عبد الرحمٰن بن مُحمَّد بن خلدون الحضرمي
Biografía
Nacemento	27 de maio de 1332 Tunes, Tunisia
Morte	17 de marzo de 1406 (73 anos) O Cairo, Exipto
Xuíz
Datos persoais
Relixión	Islam
Educación	Universidade Ez-Zitouna (pt)
Actividade
Campo de traballo	Economía, socioloxía, filosofía, antropoloxía e político
Ocupación	antropólogo, economista, filósofo, político, escritor, sociólogo, xuíz, autobiógrafo, historiador, poeta
Obra
Obras destacables (1363) Book of Lessons (en)
Descrito pola fonte	Dictionary of African Biography, Obálky knih, Dicionario Enciclopédico Brockhaus e Efron

O seu libro máis coñecido, e o Muqaddimah ou Prolegómenos («Introdución»), que escribiu en seis meses, segundo afirma na súa autobiografía, influíu en historiadores otománs dos séculos XVII e XIX como Kâtip Çelebi, Mustafa Naima e Ahmed Cevdet Pasha, que utilizaron as súas teorías para analizar o crecemento e declive do Imperio otomán. Ibn Khaldun interactuó con Tamerlán, fundador do Imperio timúrida.

Foi cualificado como un dos máis destacados eruditos e historiadores musulmáns e árabes. Recentemente, as obras de Ibn Khaldún comparáronse coas de influentes filósofos europeos como Niccolò Machiavelli, Giambattista Vico, David Hume, G. W. F. Hegel, Karl Marx e Auguste Comte, así como a dos economistas David Ricardo e Adam Smith, o que suxire que as súas ideas atoparon precedente na sua (aínda que non influencia directa). Tamén influíu nalgúns pensadores islámicos modernos (por exemplo, os da escola tradicionalista).

Segundo Arnold J. Toynbee «Ibn Khaldún concibiu e formulou unha filosofía da historia que é sen dúbida o traballo máis grande que xamais sexa creado por unha persoa en ningún tempo e en ningún país». Existe rexistro de que os seus manuscritos existen en España desde antes do século XVIII (no palacio do Escorial clasificado como Ben Mohamad Ebn Khaldun Alhadrami, Granatensi. Ejus epitome theologiae dogmaticae, cui titulus medulla, opus autographum e outro catalogado na BNE) o que fai posible que este autor fose coñecido desde a Idade Media na Península Ibérica, mesmo influente en eruditos españois como da Escola de Salamanca.

Tomou o nome de Ibn Khaldún dun seu antepasado distante.

Traxectoria

Orixes

Casa natal de Ibn Khaldún na medina de Tunes.

A súa familia foi dona do que é actualmente Facenda Torre de Dona María na actual Dos Hermanas (Sevilla) pero, nalgún momento a comezos da década do trinta do século XIII e ante o imparable avance cristián que tivo lugar tras a batalla das Navas de Tolosa, decidiu abandonar Sevilla. A cidade sería finalmente conquistada polo rei Fernando III de Castela en 1248, vivindo no momento histórico no que o Islam comezaba a súa decadencia política. A vida de Ibn Khaldún está relativamente ben documentada, xa que escribiu unha autobiografía (التعريف بابن خلدون ورحلته غربا وشرقا, at-Taʻrīf bi-ibn Khaldūn wa-Riḥlatih Gharban wa-Sharqan; Presentación de Ibn Khaldún e a súa viaxe a Occidente e Oriente) na que se citan numerosos documentos sobre a súa vida.

Ibn Khaldún naceu en Tunes (Tunisia ) o 27 de maio de 1332 d. C. (732 DH) nunha familia andalusí de ascendencia árabe, o antepasado da familia era, segundo el, un árabe iemenita que compartía parentesco con Waíl ibn Hujr, un compañeiro do profeta islámico Mahoma. A súa familia, que ocupara moitos altos cargos en Al-Andalus, emigrara a Tunes despois da caída de Sevilla ante os cristiáns no ano 1248. Baixo a dinastía hafsí, algúns membros da súa familia ocuparon cargos políticos. Con todo, o pai e o avó de Ibn Khaldún retiráronse da vida política e uníronse a unha orde mística. O seu irmán, Yahya Khaldún , tamén foi un historiador que escribiu un libro sobre a dinastía abdalwadid, e que foi asasinado por un rival por ser o historiógrafo oficial da corte.

A mesquita onde Ibn Khaldún adoitaba tomar as súas leccións

Na súa autobiografía, Ibn Khaldún remonta os seus devanceiros á época de Mahoma a través dunha tribo árabe do Iemen, especificamente de Hadhramaut, que chegou á península ibérica no século VIII ao comezo da conquista islámica. Nas súas propias palabras: "E a nosa ascendencia é de Hadhramaut, dos árabes do Iemen, a través de Wa'il ibn Hujr tamén coñecido como Hujr ibn 'Adi, do mellor dos árabes, coñecido e respectado". Con todo, o biógrafo Mohammad Enan cuestiona a súa afirmación, suxerindo que a súa familia probablemente foi muladí, é dicir, poboadores hispanorromanovisigodos convertidos ao islam, que normalmente tentaban simular unha orixe árabe para obter con iso un maior status social. Con todo, o enfoque que Ibn Khaldún dá nalgúns dos seus textos cara aos bereberes e a deferencia ás veces mostra, sumado ao feito de que outros grupos de poboación dominados polos árabes, como os bérberes, tamén adoitaban finxir unha orixe arábica, fixo pensar a algúns, que podería ter unha ancestralidade bérberes. A pesar diso, o erudito islámico Muhammad Hozien sostén que "esa aproximación ao pobo [bérberes] comezou no momento en que os antepasados de Ibn Khaldún deixaron Al-Andalus, e mudáronse ao que actualmente é Tunes; xa que, a pesar de todo, seguiron mantendo a súa pretensión acerca da súa ascendencia árabe, mesmo en épocas nas que os bérberes dominaron eses territorios, sendo a mostra mais evidente os reinados da Al-Marabats e Al-Mowahids, onde os Khaldún non reclamaron nada sobre a súa posible ascendencia bereber". Por tanto, de acordo ao rastrexo que Ibn Khaldún fixo sobre a súa propia xenealoxía, e segundo o seu apelido, parece máis sólida a hipótese de que a súa ascendencia sexa árabe iemenita.

Algunhas biografías afirman, que estes devanceiros eran por parte de nai e que o seu pai era un "Bérber nativo" (sic), a pesar disto contradicir as propias palabras de Ibn Khaldún, unha vez que el traza a súa xenealoxía ata Khaldún polo lado do seu pai:

"Abd ar-Rahman ibn Muhammad ibn Muhammad ibn Muhammad ibn al-Hasan ibn Muhammad ibn Jabir ibn Muhammad ibn Ibrahín ibn Abd ar-Rahman ibn Khaldún. Na miña xenealoxía ata Khaldún eu contei apenas estes 10, pero deben ter habido máis..."

Educación

A mesquita onde Ibn Khaldún adoitaba tomar as súas leccións

O alto rango da súa familia permitiulle a Ibn Khaldún estudar cos mellores profesores do Magreb. Recibiu unha educación clásica islámica, estudando o Corán que aprendeu de memoria, lingüística árabe, a base para a comprensión do Corán, o hadiz, a xaria (lei) e o fiqh (xurisprudencia). Recibiu a certificación (ijazah) para todos estes temas. O matemático e filósofo Al-Abili de Tlemcen introduciuno nas matemáticas, a lóxica e a filosofía, onde estudou sobre todo as obras de Averroes, Avicenna, Al-Razi e Al-Tusi. Á idade de 17 anos, Ibn Khaldún perdeu aos seus dous pais na Peste Negra, a epidemia intercontinental que azoutou Tunes en 1348-1349. O impacto que a pandemia tivo no mundo do noso personaxe é descrito con toda a súa crueza na súa famosa Introdución á Historia Universal:

"Así seguiu a situación ata que, a mediados do actual século XIII, a poboación humana, tanto en oriente como en occidente, foi atacada pola terrible peste que roeu aos pobos, acabou coas xentes e arrasou moitos dos logros da civilización e fíxoos desaparecer. Caeu sobre as dinastías que estaban no seu momento de decrepitude e alcanzaran o límite do seu termo, e fixo que a súa sombra se recollese, o seu fío se mellara e o seu poder se debilitase. As súas finanzas esborralláronse até a aniquilación e a desaparición, e a civilización foi extinguíndose conforme se ían extinguindo as persoas. As cidades e os centros fabrís despoblaronse, as rutas e as súas indicacións foron abandonadas, as vivendas e as mansións arruináronse, dinastías e grupos tribais debilitáronse, e o orbe trastornouse". Ibn Khaldún estudou nas varias etapas e ramos da aprendizaxe árabe con grande éxito.

Seguindo a tradición familiar, Ibn Khaldún loitou por unha carreira política. Fronte a unha situación política tumultuosa no norte de África, isto requiriu un alto grao de desenvolvemento de habilidades e o abandono das alianzas con prudencia, para evitar caer nos réximes efémeros da época. A autobiografía de Ibn Khaldún é a historia dunha aventura, na que pasa tempo en prisión, chega aos postos máis altos e cae de novo no exilio.

Franz Rosenthal elabora unha descrición psicolóxica do personaxe na introdución á súa tradución de al-Muqaddima sinalando que, aínda que sentiu afecto pola súa terra natal, a súa verdadeira patria espiritual foi España. De acordo con este autor, esta lealdade cara á patria dos seus devanceiros explica a súa facilidade para cambiar de lealdades ao longo da súa vida, ademais de proporcionarlle o necesario distanciamento sobre os acontecementos imprescindible para abstraer ideas xerais e que lle permitirían escribir a súa obra fundamental. Esta teoría é rexeitada por Francisco Ruiz Girela, que considera que o “sentimento andalusí de Ibn Khaldún […] non pasaba de ser unha especie de nostalxia, máis herdada que persoalmente sentida”. Esta versión é sostida polo profesor de Estudos Árabes e Islámicos Rafael Valencia Rodríguez, que fai referencia aos primeiros textos casteláns do século XIII nos que se menciona a oferta que Pedro I de Castela fixo a Abenjaldún, na que se compromete a devolver os antigos territorios da familia Jaldún a cambio de entrar a formar parte do seu servizo, acontecemento que tivo lugar durante unha visita á corte do rei castelán e que Ibn Khaldún rechazou.

Primeiros anos en Túnez, Fez, Tlemcen e Granada

Moeda acuñada en Fez durante o reinado de Abu Inan Faris (1348–1358)

Á idade de 20 anos, comezou a súa carreira política na chancelaría do gobernante tunisiano Ibn Tafrakin co posto de Kātib al-'Alāmah (portador do selo), que consistía en escribir en caligrafía fina as típicas notas introdutorias dos documentos dos funcionarios. En 1352, Abū Ziad, o Sultán de Constantina, marchou sobre Tunes e derrotouno. Ibn Khaldún, en calquera caso descontento coa súa posición respectada pero politicamente sen sentido, seguiu ao seu mestre Abili a Fez. Aquí o sultán marinída Abū Inan Fares I nomeouno como escritor de proclamas reais, o que non evitou que Ibn Khaldún maquinara contra o seu patrón. En 1357 isto trouxo á súa persoa de 25 anos unha sentenza de prisión de 22 meses. Tras a morte de Abū Inan en 1358, o visir al-Hasan ibn Omar concedeulle a liberdade e o reintegrou no seu rango e cargos. Ibn Khaldún logo conspirou contra o sucesor de Abū Inan, Abū Salem Ibrahim III, co tío exiliado de Abū Salem. Cando Abū Salem chegou ao poder, deulle a Ibn Khaldún unha posición ministerial, o primeiro posto que correspondía ás ambicións de Ibn Khaldún.

O trato que recibiu Ibn Khaldún despois da caída de Abū Salem a través de Ibn-Amar'Abdullah, amigo de Ibn Khaldún, non foi do seu agrado, xa que non recibiu unha posición oficial significativa. Ao mesmo tempo, Amar impediu con éxito que Ibn Khaldún, cuxas habilidades políticas coñecía ben, se aliase con Abd al-Wadids en Tlemcen. Ibn Khaldún decidiu mudarse a Granada. Podía estar seguro dunha benvida positiva alí, xa que en Fez axudara ao sultán de Granada, o Nasrid Muhammad V, a recuperar o poder do seu exilio temporal. Ibn Khaldún desempeñou unha misión diplomática en favor do reino de Granada, en concreto, en Sevilla ante Pedro I de Castela, o Cruel ou o Xusticeiro en 1364, para apoiar un tratado de paz. Ibn Khaldún levou a cabo con éxito esta misión, e cortésmente rexeitou a oferta de Pedro de permanecer na súa corte de Sevilla e pediolle lle devolvesen as posesións españolas da súa familia en Dos Hermanas.

Estatua e Praza Ibn Khaldún, Mohandessin, O Cairo

En Granada, Ibn Khaldún rapidamente entrou en competencia co visir de Muhammad, Ibn al-Khatib, quen vía a estreita relación entre Muhammad e Ibn Khaldún con crecente desconfianza. Ibn Khaldún tentou dar forma ao novo sultán no seu ideal de gobernante sabio, unha empresa que Ibn al-Khatib pensou que era un perigo para a paz no país, e a historia demostroulle que tiña razón. Ante a instigación de al-Khatib, Ibn Khaldún finalmente foi enviado de regreso a África do Norte. O propio al-Khatib foi acusado por Muhammad de ter puntos de vista filosóficos pouco ortodoxos e foi asasinado, a pesar do intento de Ibn Khaldún de interceder en nome do seu antigo rival.

Na súa autobiografía, Ibn Khaldún dinos pouco sobre o seu conflito con Ibn al-Khatib e as razóns da súa partida. O orientalista Muhsin Mahdi interpreta que isto mostra que Ibn Khaldún deuse conta máis tarde de que xulgara completamente mal a Muhammad V.

De volta en África, o sultán hafsid de Bugía, Abū'Abdallāh (que fora o seu compañeiro na prisión) recibiuno con gran entusiasmo e fixo de Ibn Khaldún o seu primeiro ministro. Durante este período, Ibn Khaldún levou a cabo unha misión audaz para recadar impostos entre as tribos bereberes locais. Despois da morte de Abū'Abdallāh en 1366, Ibn Khaldún cambiou de bando unha vez máis e aliouse co sultán de Tlemcen, Abū l-Abbas. Uns anos máis tarde foi feito prisioneiro por Abu Faris Abdul Aziz, que derrotara ao sultán de Tlemcen e apoderouse do trono. Logo ingresou nun establecemento monástico e ocupouse de deberes académicos ata que en 1370 foi enviado a Tlemcen polo novo sultán. Despois da morte de'Abdu l-Azīz, residiu en Fez, gozando do mecenado e a confianza do rexente.

As habilidades políticas de Ibn Khaldún, sobre todo a súa boa relación coas tribos bereberes, tiñan unha gran demanda entre os gobernantes do norte de África, mentres que el mesmo comezou a cansarse da política e o cambio constante de lealdades. En 1375 foi enviado por Abū Hammu, el'Abdu l Wadid sultán de Tlemcen, nunha misión ás tribos árabes dawadida de Biskra. Despois do seu regreso, Ibn Khaldún buscou refuxio nunha das tribos bereberes, no oeste de Alxeria, na cidade de Qalat Ibn Salama. Viviu alí durante máis de tres anos baixo a súa protección, aproveitando o seu illamento para escribir o Muqaddimah "Prolegómenos", a introdución á súa historia planificada do mundo. En Ibn Salama, con todo, carecía dos textos necesarios para completar o traballo. Como resultado, en 1378, regresou ao seu Tunes natal, que mentres tanto fora conquistada por Abū l-Abbas, quen levou a Ibn Khaldún ao seu servizo. Alí dedicouse case exclusivamente aos seus estudos e completou a súa historia do mundo. A súa relación con Abū l-Abbas mantívose tensa, xa que este último cuestionaba a súa lealdade. Isto púxose en agudo contraste despois de que Ibn Khaldún entregáselle unha copia da historia completa omitindo o panexírico usual do gobernante. Co pretexto de ir ao Hajj á Meca, algo ao que un gobernante musulmán non podía negar o permiso, Ibn Khaldún puido saír de Tunes e partir cara a Alexandría.

Timur derrotando al Sultán Nasir-ad-Din Faraj de Egipto

Últimos anos en Exipto

Ibn Khaldún dixo de Exipto: "O que non o viu non coñece o poder do Islam". Mentres que outras rexións islámicas tiveron que facer fronte ás guerras fronteirizas e as loitas internas, baixo os sultáns mamelucos Exipto experimentou un período de prosperidade económica e alta cultura. Con todo, mesmo en Exipto, onde Ibn Khaldún viviu, non podía manterse á marxe da política por completo. En 1384, o sultán exipcio, al-Malik udh-Dhahir Barquq, nomeouno profesor da Qamhiyyah Madrasah e gran cadí da escola de fiqh Maliki (unha das catro escolas, a escola Maliki difundiuse principalmente na África occidental). Con todo, os seus esforzos de reforma atoparon resistencia, e ao cabo dun ano tivo que renunciar ao seu cargo de xuíz. Un factor que contribuíu á súa decisión de dimitir podía ser o forte golpe persoal que sufriu en 1384, cando un barco que transportaba á súa esposa e fillos afundiuse na costa de Alexandría. Ibn Khaldún decidiu entón completar a peregrinación á Meca despois de todo.

Despois do seu regreso en maio de 1388, Ibn Khaldún concentrouse máis fortemente nunha función puramente educativa en varias madrasas do Cairo. Na corte perdeu o favor por un tempo, xa que durante as revoltas contra Barquq, el -ao parecer baixo coacción- xunto con outros xuristas do Cairo emitiu unha fatwa contra Barquq. As relacións posteriores con Barquq volveron á normalidade, e unha vez máis foi nomeado o cadi de Maliki. En total, chamárono seis veces para este alto cargo, que por diversas razóns nunca ocupou durante moito tempo.

En 1401, baixo o sucesor de Barquq, o seu fillo Faraj, Ibn Khaldún tomou parte nunha campaña militar contra o conquistador mongol Tamerlán (Timur), que sitiou Damasco. Ibn Khaldún arroxou dúbidas sobre a viabilidade da empresa e realmente non quería saír de Exipto. As súas dúbidas foron vindicadas, xa que o mozo e inexperto Faraj, preocupado por unha revolta en Exipto, deixou o seu exército á súa sorte en Siria e apresurouse a regresar a casa. Ibn Khaldún permaneceu na cidade asediada durante sete semanas, sendo baixado sobre a muralla da cidade con cordas para negociar con Tamerlán, nunha serie histórica de reunións das que informa amplamente na súa autobiografía. Tamerlán preguntoulle en detalle sobre as condicións nas terras do Magreb; a petición súa, Ibn Khaldún mesmo escribiu un longo informe respecto diso. Ao recoñecer as intencións detrás disto, non vacilou, ao seu regreso a Exipto, en redactar un informe igualmente extenso sobre a historia dos tártaros, xunto cun estudo do carácter de Tamerlán, enviándoos aos gobernantes meriníes en Fez (Magreb).

Ibn Khaldún pasou os seguintes cinco anos no Cairo completando a súa autobiografía e a súa historia do mundo e actuando como mestre e xuíz. Durante este tempo, alégase que se uniu a unha seita clandestina chamada Rijal Hawa Rijal. Os seus ideais orientados á reforma atraeron a atención das autoridades políticas locais e o ancián Ibn Khaldún foi arrestado. Morreu o 17 de marzo de 1406, un mes despois da súa sexta selección para o cargo de cadi Maliki (Xuíz).

Obra

Estatua de Ibn Khaldún en Tunes.

A obra principal de Ibn Khaldún é o Libro da evidencia, rexistro dos inicios e eventos dos días dos árabes, persas e bérberes e os seus poderosos contemporáneos (Kitābu l-ʕibār wa Diwānu l-Mubtada' wa l-Ħabar fī Ayyāmu l-ʕarab wa l-Ājam wa l-Barbar wa man ʕĀsarahum min ĐawIu s-Sultānu l-Akbār) que está dividido en sete libros. O primeiro deles é a Muqaddima ou Prolegómenos, que prologa ao resto da obra, aínda que posteriormente tratouse como unha obra independente. Os volumes do dous ao cinco cobren a historia da Humanidade ata os tempos de Ibn Khaldún. Os volumes seis e sete cobren a historia dos pobos bérberes e do Magreb. A súa historia é, como el mesmo o afirma, unha Historia Universal e abarca a análise de historias doutros pobos como os asirios, hebreos, gregos e romanos.

A pesar dos erros que se orixinaron na obra de Fes no século XIV, Rawḍ ao-Qirṭās (probablemente de Ibn Abi Tsar), na cal se inspirou Ibn Khaldún, al-'Ibar segue sendo unha fonte importante para a historia bereber. A obra historiográfica foi criticada aínda máis pola súa síntese de múltiples fontes (ás veces contraditorias) en ausencia de citas orixinais, e aquí Ibn Khaldún apártase do estilo clásico dos historiadores árabes como Ibrahim ibn ar-Raqīq (~ d.1028) ou al -Mālikī.

Entre as achegas á economía de Ibn Khaldún inclúese o descubrimento da dinámica dos mercados. Analiza tamén conceptos económicos fundamentais como poboación, prezo, beneficio, luxo, e formación de capital. Todos estes conceptos son analizados nas súas obras, onde tamén traza as interrelacións entre eles.

Para Ibn Khaldún, a historia é a análise das civilizacións tanto no aspecto externo como interno: externamente, a través do relato cronolóxico dos feitos; internamente, mediante unha análise lóxica e interrelacionada dos acontecementos históricos para situar as súas consecuencias no presente e as tendencias de futuro.

No relativo á socioloxía, é particularmente interesante a súa concepción sobre a existencia dun conflito central (cidade versus deserto). Debido á súa análise dos conflitos sociais, sociólogos modernos da teoría do conflito como Ludwig Gumplowicz, Gustav Ratzenhofer e Franz Oppenheimer demostraron un crecente interese en Ibn Khaldún:

A importancia do método de coñecemento racionalista empregado por Ibn Khaldún do todo acorde coa súa condición de creente, pero sen subordinar o coñecemento e a interpretación da realidade ás descricións contidas no Corán ou nos hadices. "Ibn Khaldún pon entre paréntese a Deus", resume Charfi. No libro sexto do Muqaddima ou os Prolegómenos, queda claro que é a reflexión fundada sobre a experiencia o que permite literalmente ao home facerse tal por encima dun mundo animal suxeito aos sentidos. Cabe admitir por cuestión de fe unha forma de coñecemento superior, estritamente espiritual, propio dos anxos, pero sen incidencia algunha sobre o coñecemento humano. É sobradamente coñecida a utilización deste criterio para explicar o carácter cíclico das civilizacións, e ao seu núcleo, a interacción conflictiva entre o modo de vida nómade e o urbano ou civilizado. O é menos a profundización que leva a cabo Ibn Khaldún na análise dunha vida nómade, adscrita ao mundo árabe, sen concesión algunha e na cal vai incluída unha interpretación da xénese do islam de cuxa vixencia dan conta especialistas como Patricia Crone. Dotado dunha forza propia, derivada da cohesión grupal ou asabiyya, o mundo árabe nómade é violento, depredador e en principio incapaz de formar un imperio. Todo cambia, con todo, cando sobre esa rudeza de costumes incide a relixión levada por un Profeta aos seus corazóns: "Entón a unificación máis cabal lévase a efecto entre eles poñéndoos en condicións de efectuar as conquistas e de fundar un imperio."'

Unha das principais contribucións de Ibn Khaldún á historiografía é a súa ruptura co concepto anterior. Nin no mundo antigo, nin na Idade Media, tanto en Occidente como no mundo musulmán, existe un antecedente en relación ao concepto de historia de Ibn Khaldún. O seu xeito de enfocar o devir histórico así como todos os elementos que inflúen no mesmo é moi similar ao que séculos despois establecerían os Annales dirixidos por Marc Bloch, Lucien Febvre ou Fernand Braudel. En ambos casos, pódese dicir que realizan unha historia social, na cal o ser humano é o protagonista, non un individuo senón toda a colectividade. Pódese dicir sen ningún temor que Ibn Khaldún é o "pai" da historia no concepto contemporáneo desta disciplina.

Ibn Khaldun: escultura en bronce de tamaño real de Ibn Khaldun que forma parte da colección do Museo Nacional Árabe Americano (número de catálogo 2010.02). Encargado por The Tunisian Community Center e creado por Patrick Morelli de Albany, NY en 2009. Inspirouse na estatua de Ibn Khaldun erixida na avenida Habib Bourguiba de Tunes.

Repercusión da súa obra

O historiador británico Arnold J. Toynbee referiuse á obra de Ibn Khaldún, Muqaddimah, como sen dúbida, a mellor obra do seu xénero que algunha vez foi creada por alguén en calquera tempo ou lugar.

Ernest Gellner, que como antropólogo se ocupou do estudo de tribos do Magreb refírese moitas veces a Ibn Khaldún nos seus libros, en especial cando se refire á organización social da civilización musulmá.

Notas

Referencias

Véxase tamén

Bibliografía

• Engels and Ibn Khaldun - Nicholas S. Hopkins
• Estapé, Fabián, Abenjaldún o El precursor: discurso leído el 28 de octubre de 1993 en el acto de recepción pública de Fabián Estapé en la Real Academia de Buenas Letras de Barcelona y respuesta por el Académico numerario Juan Vernet, Barcelona: Real Academia de Buenas Letras de Barcelona, 1993. ISBN 8479298411
• Abenjaldún, Introducción a la Historia Universal (Al Muqaddimah). Estudio preliminar, revisión y notas Elías Trabluse. Trad. Juan Feres, México:F.C.E., 1997. ISBN 968-16-2645-1
• Cheddadi, Abdesselam, Ibn Khaldûn: l'homme et le théoricien de la civilisation, París: Gallimard, 2006. ISBN 2-07-076496-6
• Abenjaldún, el Mediterráneo en el siglo XIV: auge y declive de los imperios. Exposición en el Real Alcázar de Sevilla, mayo-septiembre de 2006; Estudios, coord. cfca. de M.ª Jesús Viguera Molins, Sevilla-Granada: Fundación Legado Andalusí-Fundación José Manuel Lara, 2006. ISBN 84-96395-18-9
• Abenjaldún, entre al-Andalus y Argelia: (Palais de la Culture, Argel, 13 de marzo-31 de mayo de 2007), Granada: Fundación el Legado Andalusí, 2007. ISBN 978-84-96395-34-3
• Garrot, José Luis (ed.). Miradas Españolas sobre Abenjaldún, Madrid: Editorial Edisaf, 2008. ISBN 978-84-95803-61-0
• Puente Ajovín, Miguel (2013). "Abenjaldún: Pensamiento económico en el S. XIV". 
• Fuad Baali. 2005 The science of human social organization : Conflicting views on Ibn Khaldun's (1332–1406) Ilm al-umran. Mellen studies in sociology. Lewiston/NY: Edwin Mellen Press.
• Boulakia, Jean David C. (1971). "Ibn Khaldûn: A Fourteenth-Century Economist". Journal of Political Economy 79 (5). pp. 1105–1118. JSTOR pss/1830276. doi:10.1086/259818. 
• Walter Fischel. 1967 Ibn Khaldun in Egypt : His public functions and his historical research, 1382–1406; a study in Islamic historiography. Berkeley: University of California Press.
• Allen Fromherz. 2010 "Ibn Khaldun : Life and Times". Edinburgh University Press, 2010.
• Ana Maria C. Minecan, 2012 "El vínculo comunitario y el poder en Ibn Jaldún" in José-Miguel Marinas (Ed.), Pensar lo político: Ensayos sobre comunidad y conflicto, Biblioteca Nueva, Madrid, 2012.
• Mahmoud Rabi'. 1967 The political theory of Ibn Khaldun. Leiden: E.J. Brill.
• Róbert Simon. 2002 Ibn Khaldūn : History as science and the patrimonial empire. Translated by Klára Pogátsa. Budapest: Akadémiai Kiadó. Original edition, 1999.
• Weiss, Dieter (1995). "Ibn Khaldun on Economic Transformation". International Journal of Middle East Studies 27 (1) (Cambridge University Press). pp. 29–37. JSTOR 176185. doi:10.1017/S0020743800061560. 

Ligazóns externas

• Ibn Khaldoun Site da Historia Islámica
• Ibn Khaldun, the Father of Economics, artigo na web da Universidade de Georgetown (en inglés)
• Páxina web da Ibn Khaldun Foundation (en inglés)
• Ibn Khaldun na páxina muslimphilosophy.com (en inglés)
• Biografía de Ibn Khaldun en biografiasyvidas.com (en castelán)