Wikipedia

Heparina

A heparina (do grego ηπαρ, hepar, fígado), é un polisacárido sulfatado do grupo dos glicosaminoglicanos, que se utiliza como anticoagulante. Ten a maior densidade de carga negativa de todas as biomoléculas coñecidas.[1] Tamén se usa en diversos aparellos médicos e de laboratorio para formar unha superficie anticoagulante interna, tales como tubos de ensaio e máquinas de hemodiálise.

Heparina.
Estrutura tridimensional da heparina.

Aínda que o seu uso médico principal é como anticoagulante, o seu verdadeiro papel fisiolóxico no corpo non está claro, porque a misión da anticoagulación no sangue lévana a cabo fundamentalmente os proteoglicanos con heparán sulfato (e non a heparina) derivados das células do endotelio vascular.[2] A heparina almacénase normalmente nos gránulos secretorios dos mastocitos, e é liberada nos vasos sanguíneos nos sitios onde hai danos tisulares. Suxeriuse que, en vez da anticoagulación, a misión principal da heparina no organismo podería ser a defensa dos tecidos danados contra a invasión de bacterias e materiais estraños.[3] Ademais, a heparina é unha substancia conservada evolutivamente en moitos taxons de animais, incluídos algúns invertebrados que non teñen sistemas de coagulación sanguínea comparables.

Estrutura química

editar

A heparina nativa é un polímero cun peso molecular de 3 a 30 kDa, pero o peso molecular medio dos preparados de heparina comerciais é de 12 kDa a 15 kDa.[4] A heparina é un membro da familia dos glicosaminoglicano (entre os que tamén se inclúe outra molécula moi relacionada, o heparán sulfato) e consta dunha unidade repetida dun disacárido variablemente sulfatado.[5] As principais unidades de disacárido que poden aparecer na heparina son as que se mostran máis abaixo. A unidade disacárida máis común está composta por ácido idurónico con sulfatación 2-O e glicosamina N-sulfatada con sulfatación 6-O, IdoA(2S)-GlcNS(6S). As heparinas con esta unidade disacárida supoñen, por exemplo, o 85% das heparinas extraídas do pulmón de vaca e o 75% das da mucosa intestinal porcina.[6] Aínda que non se mostran abaixo, poden aparecer tamén disacáridos raros que conteñen glicosamina con sulfatación 3-O (GlcNS(3S,6S)) ou cun grupo amino libre (GlcNH3 ). En condicións fisiolóxicas, os grupos éster e amida sulfato están desprotonados e atraen ións de carga positiva, que forman sales de heparina. É en forma de sales como se administra a heparina como anticoagulante.

Unha unidade de heparina (a "unidade Howell") equivale a 0,002 mg de heparina pura, a cal é a cantidade requirida para manter fluído 1 mL de sangue de gato durante 24 horas a 0 °C.[7]

  •  
    GlcA-GlcNAc
  •  
    GlcA-GlcNS
  •  
    IdoA-GlcNS
  •  
    IdoA(2S)-GlcNS
  •  
    IdoA-GlcNS(6S)
  •  
    IdoA(2S)-GlcNS(6S)

Abreviaturas

editar
  • GlcA = β-D-ácido glicurónico
  • IdoA = α-L-ácido idurónico
  • IdoA(2S) = ácido 2-O-sulfo-α-L-idurónico
  • GlcNAc = 2-desoxi-2-acetamido-α-D-glicopiranosil
  • GlcNS = 2-desoxi-2-sulfamido-α-D-glicopiranosil
  • GlcNS(6S) = 2-desoxi-2-sulfamido-α-D-glicopiranosil-6-O-sulfato

Estrutura tridimensional

editar

A estrutura tridimensional da heparina é bastante complicada debido a que o ácido idurónico pode presentarse en dúas conformacións de baixa enerxía cando está nunha posición interna nun oligosacárido. O equilibrio conformacional está influenciado polo estado de sulfatación das unidades de glicosamina adxacentes.[8] Non obstante, determinouse a estrutura en disolución dun dodecasacárido de heparina composto só por seis unidades repetidas de GlcNS(6S)-IdoA(2S) utilizando unha combinación de espectroscopía de resonancia magnética nuclear e técnicas de modelaxe molecular.[9] Construíronse dous modelos, un no cal todos os IdoA(2S) estaban na conformación 2S0 (indicados por A e B abaixo), e outro no cal están na conformación 1C4 (indicados por C e D abaixo). Porén, non hai probas que suxiran que aparezan cambios entre estas conformacións. Estes modelos corresponden ao código dos bancos de datos de proteínas 1HPN.

 

Na imaxe de arriba:

  • A = 1HPN (todos os residuos de IdoA(2S) están na conformación 2S0) Jmol viewer
  • B = modelo de A de espazo cheo do raio de van der Waals
  • C = 1HPN (todas os residuos de IdoA(2S) na conformación 1C4) Jmol viewer
  • D = modelo de C de espazo cheo do raio de van der Waals

Nestes modelos a heparina adopta unha conformación helicoidal, a rotación da hélice sitúa grupos de sulfatos a intervalos regulares de arredor de 17 ángstroms (1,7 nm) a cada lado do eixe da hélice.

Aplicacións médicas

editar

A heparina é un anticoagulante natural producido polos basófilos e as células mastoides ou cebadas.[10] Os efectos anticoagulantes da heparina impiden a formación de novos coágulos e o aumento dos coágulos xa existentes no sangue. A heparina non destrúe directamente os coágulos xa formados (a diferenza do activador do plasminóxeno tisular), senón que facilita que funcionen normalmente os mecanismos naturais de lise dos coágulos (fibrinólise) para que destrúan os coágulos formados. A heparina non degrada a fibrina, pero impide a conversión do fibirinóxeno en fibrina (só os trombolíticos poden destruír un coágulo). A heparina úsase xeralmente como anticoagulante nas seguintes doenzas:

Mecanismo de acción

editar

A heparina e os seus derivados de baixo peso molecular (como a enoxaparina, dalteparina, tinzaparina) son efectivos na prevención das tromboses venosa profunda e embolias pulmonares en pacientes de risco,[11][12] pero non hai evidencia de que algún deles sexa máis efectivo ca o outro na prevención da mortalidade.[13] A heparina únese ao inhibidor encimático antitrombina III causándolle un cambio conformacional, que o activa ao incrementar a flexibilidade do bucle do seu sitio activo.[14] A antitrombina activada actúa sobre a trombina inactivándoa e sobre outras proteases implicadas na coagulación do sangue, principalmente sobre o factor Xa. O grao de inactivación destas proteases causado pola antitrombina pode aumentar ata 1000 veces debido á unión da heparina.[15]

A antitrombina III únese a unha secuencia de sulfatación pentasacárida específica do polímero de heparina, que é a seguinte:

GlcNAc/NS(6S)-GlcA-GlcNS(3S,6S)-IdoA(2S)-GlcNS(6S)

O cambio conformacional na antitrombina ao unirse a heparina é o que causa que inhiba o factor Xa. Porén, para inhibir a trombina, esta debe tamén unirse ao polímero de heparina nun sitio proximal do pentasacárido. A densidade de carga negativa tan alta da heparina contribúe á súa forte interacción electrostática coa trombina.[1] A formación dun complexo ternario formado pola antitrombina III, trombina e heparina causa a inactivación da trombina. Por esta razón, a actividade da heparina sobre a trombina é dependente do tamaño, xa que o complexo ternario require polo menos 18 unidades monosacáridas para a súa eficiente formación.[16] Polo contrario, a actividade antifactor Xa require só o sitio de unión pentasacárido.

 
Estrutura química do fondaparinux.

Esta diferenza de tamaño levou ao desenvolvemento como anticoagulantes farmacéuticos de heparinas de baixo peso molecular (LMWHs) e, máis recentemente, ao do fondaparinux. O obxectivo das heparinas de baixo peso molecular e do fondaparinux é ter unha actividade antifactor Xa en vez dunha actividade antitrombina (IIa), que facilite unha regulación máis sutil da coagulación e unha mellora dos resultados terapéuticos. A estrutura química do fondaparinux móstrase na imaxe. Trátase dun pentasacárido sintético, cuxa estrutura química é case idéntica á da secuencia pentasacárida de unión que pode atoparse na heparina polimérica e no heparán sulfato.

Co uso de heparinas de baixo peso molecular e fondaparinux, hai un risco reducido de osteoporose e trombocitopenia inducida por heparina. Tampouco se require a monitorización do tempo de tromboplastina parcial activado e non reflicte o efecto anticoagulante, xa que é insensible ás alteracións do factor Xa.

O danaparoid, unha mestura de heparán sulfato, dermatán sulfato, e condroitín sulfato, pode utilizarse como anticoagulante en pacientes que presentan trombocitopenia inducida por heparina. Como o danaparoid non contén heparina nin fragmentos de heparina, os efectos cruzados entre o danaparoid e os anticorpos inducidos pola heparina son de menos do 10%.[17]

Os efectos da heparina mídense no laboratorio polo tempo de tromboplastina parcial (o tempo que tarda o plasma sanguíneo en coagular).

Administración

editar

A heparina adminístrase por vía parenteral porque non se absorbe no tacto gastrointestinal, debido á súa carga negativa e gran tamaño. A heparina pode administrarse por inxección intravenosa ou subcutánea; non se realizan inxeccións intramusculares a causa do seu potencial de formar hematomas. Debido á súa curta vida media biolóxica de aproximadamente unha hora, a heparina debe administrarse con certa frecuencia ou como unha infusión continua. Porén, o uso de heparina de baixo peso molecular permite administrar unha soa dose diaria, polo que non é precisa a infusión continua do produto. Se cómpre un efecto anticoagulante de longa duración, a heparina xeralmente só se usa ao comezo da terapia, ata que o anticoagulante oral warfarina empece a facer efecto.

Os detalles concretos da administración de heparina varían nas distintas directrices de práctica clínica:[18]

  • Axuste da dose de heparina non baseada no peso.[18]
  • Axuste da dose de heparina baseada no peso.[18]

Produción

editar

A heparina farmacéutica deriva de tecidos mucosos animais como o intestino de porco ou o pulmón bovino.[19] En 2003 e 2008 fixéronse diversos avances na produción sintética de heparina.[20]

Reaccións adversas

editar

Un efecto secundario grave da heparina é a trombocitopecia inducida por heparina. Está causada por unha reacción inmunolóxica na que as plaquetas (trombocitos) son o branco da resposta inmunolóxica, o que causa a destrución das plaquetas e o seu número diminúe(trombocitopenia). Esta condición é normalemnte reversible, e pode xeralmente evitarse co uso de heparinas sintéticas. Existe tamén unha forma benigna de trombocitopenia asociada co uso inicial da heparina, que desaparece sen ter que parar a terapia con heparina.

Hai dous efectos secundarios non hemorráxicos do tratamento con heparina. O primeiro é a elevación dos niveis séricos de aminotransferase, que se produce no 80% dos pacientes que recibiron heparina. Esta anormalidade non está asociada con trastornos hepáticos, e desaparece co cesamento do tratamento. O segundo trastorno é a hipercalemia, que se dá no 5 a 10% dos pacientes tratados con heparina, e é o resultado da supresión da aldosterona inducida por heparina. A hipercalemia pode aparecer poucos días despois do comezo da terapia. Máis raramente, poden presentarse efectos secundarios como alopecia e osteoporose se o uso é crónico.

Como acontece con moitas drogas, a sobredose de heparina pode ser fatal [21]. Houbo varios casos de mortes hospitalarias accidentais por sobredose de heparina [22][23][24][25][26][27][28]. Mesmo houbo en 2006 un caso de homicidios múltiples realizados por unha enfermeira na República Checa, que administrou deliberadamente sobredoses de heparina a varios pacientes, asasinando a sete deles.[29]

Antidotos contra a sobredose de heparina

editar

O sulfato de protamina (1 mg por cada 100 unidades de heparina administradas nas anteriores catro horas) é un produto que se administra para contrarrestar os efectos anticoagulantes da heparina.[30]

Historia

editar

Descubriuse en 1916, aínda que os ensaios clínicos con ela non comezaron ata 1935.[31] Foi illada por primeira vez de células de fígado de can, feito do que procede o seu nome (hepar ou "ήπαρ" significa "fígado" en grego). O descubrimento da heparina pode atribuírse aos traballos de dous investigadores: Jay McLean e William Henry Howell.

En 1916, McLean, un estudante de segundo ano de medicina na Universidade Johns Hopkins, estaba traballando baixo a dirección de Howell investigando preparacións pro-coagulantes, e illou das células hepáticas caninas un fosfátido liposoluble anticoagulante. Foi Howell en 1918 quen acuñou o termo heparina para este tipo de anticoagulante liposoluble. Ao inicio da década de 1920, Howell illou un polisacárido hidrosoluble anticoagulante, o cal foi tamén denominado heparina, aínda que era diferente das preparacións de fosfátidos illadas previamente. É probable que o taballo de McLean como cirurxián cambiase o enfoque do grupo de Howell na procura de anticoagulantes, o que finalmente levou á descuberta do polisacárido.

Na década de 1930, varios científicos investigaron a heparina. En 1935 Erik Jorpes no Karolinska Institutet publicou as súas investigacións sobre a estrutura da heparina,[32] o que fixo posible que a compañía sueca Vitrum AB lanzase ao mercado o primeiro produto de heparina para uso intravenoso en 1936. Entre 1933 e 1936, os Connaught Medical Research Laboratories, que entón formaban parte da Universidade de Toronto, perfeccionaron unha técnica para producir heparina segura e non tóxica que podía ser administrada aos pacientes en solución salina. Os primeiros ensaios humanos coa heparina comezaron en 1935, e, en 1937, estaba xa claro que a heparina dos laboratorios Connaught era segura, de fácil dispoñibilidade e efectiva como anticoagulante sanguíneo. Antes de 1933, a heparina estaba dispoñible, pero só en pequenas cantidades, e era extremadamente cara, tóxica, e, como consecuencia non tiña importancia para a medicina.[33]

Desenvolvemento de novos fármacos

editar

Como se mostra na táboa, existe un gran potencial para o desenvolvemento de estruturas similares á heparina con utilidade farmacolóxica para tratar diversas enfermidades, ademais do uso actual como anticoagulante.[34][35]

Doenzas sensibles á heparina Efectos da heparina en modelos experimentais Status clínico
Síndrome de distrés respiratorio agudo (insuficiencia respiratoria grave) Reduce a activación das células e a súa acumulación nas vías respiratorias, neutraliza mediadores e produtos das células citotóxicas, e mellora o funcionamento pulmonar en animais de experimentación Ensaios clínicos controlados
Encefalomielite alérxica Efectivo en animais de experimentación -
Rinite alérxica Efectos similares aos da síndrome de distrés respiratorio agudo, aínda que non se comprobou en modelos nasais específicos Ensaio clínico controlado
Artrite Inhibe a acumulación de células, a destrución do coláxeno e a anxioxénese Evidencias anecdóticas
Asma Similares ás da síndrome de distrés respiratorio agudo, pero tamén se viu que mellora a función dos pulmóns en modelos experimentais Ensaios clínicos controlados
Cancro Inhibe o crecemento dos tumores, as metástases e a anxioxénese, e incrementa o tempo de supervivencia en modelos animais Varias evidencias anecdóticas
Reaccións de hipersensibilidade retardada Efectivo en modelos animais -
Enfermidade inflamatoria intestinal Inhibe o transporte de células inflamatorias en xeral. Non se comprobou en ningún modelo experimental específico Ensaios clínicos controlados
Cistite intersticial Efectiva nun modelo experimental humano de cistite intersticial Unha molécula relacionada usada clinicamente
Rexeitamento de transplantes Prolonga a supervivencia dos alotransplantes en modelos animais -

(- indica que non se dispón de información)

Como a heparina ten efecto sobre unha gama tan ampla de enfermidades, están desenvolvéndose moitos fármacos con estruturas moleculares idénticas ou similares ás de certas partes da cadea do polímero de heparina.[34]

Fármaco Efecto do novo fármaco comparado coa heparina Actividades biolóxicas
Tetrasacárido de heparina Non é anticoagulante, non é inmunoxénico, é activo por vía oral Antialérxico
Pentosán polisulfato Deriva de plantas, pouca actividade anticoagulante, é antiinflamatorio e activo por vía oral Antiinflamatorio, antiadhesivo, antimetastático
Fosfomanopentanosa sulfato Potente inhibidor da actividade da heparanase Antimetastático, antianxioxénico, antiinflamatorio
Heparina O-desulfatada selectiva quimicamente Ausencia de actividade anticoagulante Antiinflamatoria, antialérxica, antiadhesiva

Técnicas de despolimerización

editar

A base da maioría das análises levadas a cabo sobre a estrutura e función da heparina e o heparán sulfato son diversas técnicas de despolarización química ou encimática ou unha combinación de ambas as dúas.

Encimáticas

editar

Os encimas utilizados normalmente para dixerir a heparina ou o heparán sulfato pertencen á bacteria do solo Pedobacter heparinus (antes chamada Flavobacterium heparinum).[36] Esta bacteria pode utilizar tanto a heparina coma o heparán sulfato como a súa única fonte de carbono e nitróxeno. Para poder facer isto a bacteria ten diversos encimas como liases, glicuronidases, sulfoesterases, e sulfamidases.[37] Os encimas máis usados nos estudos da heparina e heparán sulfato son as liases. A bacteria produce tres liases, heparinases I (co número EC 4.2.2.7), II (sen número EC asignado) e III (co número EC 4.2.2.8), e cada unha delas ten distinta especificidade de substrato, tal como se detalla na táboa.[38][39]

Encima heparinase Especificidade de substrato
Heparinase I GlcNS(±6S)-IdoA(2S)
Heparinase II GlcNS/Ac(±6S)-IdoA(±2S)
GlcNS/Ac(±6S)-GlcA
Heparinase III GlcNS/Ac(±6S)-GlcA/IdoA (con preferencia polo GlcA)

As liases cortan as cadeas de heparina e heparán sulfato por un mecanismo de eliminación beta. Esta acción xera un dobre enlace insaturado entre os carbonos 4 e 5 do residuo de uronato.[40][41] O uronato insaturado nos carbonos 4 e 5 denomínase ΔUA ou UA. É un cromóforo sensible aos raios ultravioletas (absorción máxima a 232 nm), permite que sexa estudada a velocidade de dixestión encimática, e proporciona un método axeitado para a detección dos fragmentos producidos pola dixestión encimática.

Propiedades químicas

editar

O ácido nitroso pode utilizarse tamén para despolimerizar quimicamente a heparina e o heparán sulfato. O ácido nitroso pode utilizarse a pH 1,5 ou a pH maior de 4. En ambas as condicións os efectos desaminativos do ácido nitroso cortan a cadea de heparina.[42] Tanto a pH maior de 4 coma a 1,5, a escisión desaminativa da cadea ocorre entre GlcNS-GlcA e GlcNS-IdoA, pero sempre a unha velocidade menor no pH alto. A reacción de desaminación, e, por tanto, a escisión da cadea, é independente da O-sulfatación de cada unidade monosacárida.

A pH baixo, a escisión desaminativa da cadea causa a liberación de SO4 inorgánico, e a conversión da GlcNS a anhidromanosa (aMan). O tratamento con ácido nitroso a pH baixo é un excelente método para distinguir os polisacáridos N-sulfatados, como a heparina e o heparán sulfato, dos polisacáridos non N-sulfatados, como o condroitín sulfato e o dermatán sulfato, estes últimos non susceptibles á escisión por ácido nitroso.

Conservación na evolución

editar

Ademais de extraerse dos tecidos bovinos e porcinos, que son as fontes habituais da heparina farmacéutica, a heparina foi extraída e caracterizada tamén das seguintes especies:

  1. Pavo[43]
  2. Balea[44]
  3. Dromedario[45]
  4. Rato[46]
  5. Humanos[47]
  6. Lagosta (crustáceo)[48]
  7. Mexillón de río[49]
  8. Ameixa[50]
  9. Camarón[51]
  10. Cangrexo dos mangleiros[52]
  11. Ourizo de mar (Clypeasteroida) [52]

A actividade biolóxica da heparina nas especies 6 a 11 da lista non está clara e iso apoia a idea de que o principal papel fisiolóxico da heparina non é ser un anticoagulante. Esas especies non posúen ningún sistema de coagulación sanguínea similar ao das especies 1 a 5 da lista. A lista tamén demostra que a heparina foi moi conservada na evolución de organismos de moi diversos phyla.

Outros usos

editar
  • Un xel de heparina (tópico) úsase ás veces para tratar mancaduras deportivas. Sábese que o forma desprotonada da histamina se une a un sitio específico da heparina.[53] A liberación de histamina das células mastoides no lugar onde se produciu o dano tisular contribúe á resposta inflamatoria. A razón fundamental que está detrás do uso destes xeles tópicos pode ser que bloquean a actividade da histamina liberada, e así axudan a reducir a inflamación.
  • A heparina adquire a capacidade de iniciar a anxioxénese cando se forma o seu sal de cobre. As moléculas de cobre libres non son anxioxénicas.[54][55] Pero, polo contrario, a heparina pode inhibir a anxioxénese cando se administra en presenza de corticosteroides.[56] Este efecto anxioxénico é independente da actividade anticoagulante da heparina.[57]
  • Os tubos de ensaio, Vacutainers (marca de tubos de ensaio para a venopunción), e tubos capilares que usan o sal de litio de heparina (litio heparina) como anticoagulante márcanse normalmente con adhesivos e tapas verdes. A heparina ten a vantaxe sobre o EDTA de non afectar os niveis da maioría dos ións. Porén, os niveis de ión calcio poden decrecer se a concentración de heparina no sangue é moi alta.[58] A heparina pode interferir con algúns inmunoensaios. Cando se utiliza litio heparina, os niveis de litio do paciente non se poden obter deses tubos; para ese mester utilízanse Vacutainers con tapa azul que conteñen sodio heparina.
  • Disponse de osixenadores de sague cubertos de heparina para usalos en máquinas (bombas) corazón-pulmón. Entre outras cousas, estes osixenadores especializados están pensados para mellorar a biocompatibilidade total e a homeostase do hóspede proporcionando características similares ás dun endotelio nativo.
  • Os sitios de unión ao ADN da ARN polimerase poden ser ocupados pola heparina, o que impide que a polimerase se una á rexión promotora do ADN. Esta propiedade aprovéitase en diversos ensaios de bioloxía molecular.
  • Os procedementos de diagnóstico máis comúns requiren a amplificación pola técnica da PCR do ADN do paciente, o cal se extre facilmente do glóbulos brancos do sangue tratados con heparina. Isto presenta un potencial problema, xa que a heparina pode extraerse xunto con ADN, e viuse que isto interfire coa reacción da PCR mesmo a niveis tan baixos como 0,002 U por 50 μL da mestura de reacción.[59]
  • A heparina inmobilizada pode utilizarse como un ligando de afinidade na purificación de proteínas. O formato da heparina inmobilizada pode variar amplamente desde superficies plásticas cubertas para o diagnóstico a resinas de cromatografía. A maioría dos tipos da heparina inmobilizada poden utilizarse de tres maneiras. A primeira é usala para seleccionar factores de coagulación específicos ou outros tipos de proteínas que se unen á heparina que forman parte dunha mestura complexa de proteínas que non se poden unir á heparina. Despois poden disociarse da heparina proteínas específicas utilizando diferentes concentracións de sales ou usando un gradiente salino. O segundo modo é utilizar a heparina como un cambiador catiónico de alta capacidade. Este uso aproveita o feito de que a heparina ten un gran número de grupos sulfato aniónicos. Estes grupos capturan as moléculas ou proteínas que teñen unha carga global positiva, é dicir, non interveñen na coagulación e non se unen a nucleótidos. O terceiro xeito de utilizar a heparina inmobilizada é a purificación específica de grupos de proteínas que se unen ao ARN e ADN, como factores de transcrición e/ou proteínas de virus. Esta metodoloxía baséase na semellanzsa estrutural da heparina co ARN e ADN, por ser unha macromolécula formada por azucres cargados negativamente.

Toxicoloxía

editar

Contraindicacións: risco de hemorraxias (especialmente en pacientes con presión sanguínea descontrolada, enfermidades hepáticas ou cerebrovasculares), doenzas hepáticas agudas, hipertensión severa.

Efectos secundarios: hemorraxia, trombocitopenia, incremento dos niveis de potasio e osteoporose.

Detección nos fluídos corporais

editar

Os actuais ensaios clínicos de heparina dependen da medida indirecta do efecto do fármaco, e non da medida directa da súa presenza química. Isto inclúe a medida do tempo de tromboplastina parcial activado e a actividade anti factor Xa. Normalmente utilízase para a medición plasma fresco non hemolizado de sangue ao que se lle fixo un tratamento anticoagulante con citrato, fluoruro ou oxalato.[60][61]

Notas

editar
  1. ↑ 1,0 1,1 Cox M., Nelson D. (2004). Freeman, ed. Lehninger, Principles of Biochemistry (4 ed.). p. 1100. ISBN 0-71674339-6. 
  2. ↑ Marcum JA, McKenney JB.; et al. (1986). "Anticoagulantly active heparin-like molecules from mast cell-deficient mice". Am. J. Physiol. 250 (5 Pt 2): H879–888. PMID 3706560. 
  3. ↑ Nader, HB; et al. (1999). "Heparan sulfates and heparins: similar compounds performing the same functions in vertebrates and invertebrates?". Braz. J. Med. Biol. Res. 32 (5): 529–538. PMID 10412563. doi:10.1590/S0100-879X1999500500005. 
  4. ↑ Francis CW, Kaplan KL (2006). "Chapter 21. Principles of Antithrombotic Therapy". En Lichtman MA, Beutler E, Kipps TJ; et al. Williams Hematology (7th ed.). ISBN 978-0071435918. Arquivado dende o orixinal o 07 de xullo de 2011. Consultado o 05 de outubro de 2011. 
  5. ↑ Bentolila, Alfonso; Vlodavsky, Israel; Haloun, Christine; Domb, Abraham J. (2000-8). "Synthesis and heparin-like biological activity of amino acid-based polymers". Polymers for Advanced Technologies (en inglés) 11 (8-12): 377–387. ISSN 1042-7147. doi:10.1002/1099-1581(200008/12)11:8/123.0.CO;2-D. (require subscrición (?)). 
  6. ↑ Gatti, G., Casu, B.; et al. (1979). "Studies on the Conformation of Heparin by lH and 13C NMR Spectroscopy". Macromolecules 12 (5): 1001–1007. doi:10.1021/ma60071a044. 
  7. ↑ Hemker, H. C.; Béguin, S. (1993-11-15). "Standard and method independent units for heparin anticoagulant activities". Thrombosis and Haemostasis 70 (5): 724–728. ISSN 0340-6245. PMID 8128425. 
  8. ↑ Ferro D, Provasoli A; et al. (1990). "Conformer populations of L-iduronic acid residues in glycosaminoglycan sequences". Carbohydr. Res. 195 (2): 157–167. PMID 2331699. doi:10.1016/0008-6215(90)84164-P. 
  9. ↑ Mulloy B, Forster MJ, Jones C, Davies DB. (1 January 1993). "NMR and molecular-modelling studies of the solution conformation of heparin". Biochem. J. 293 (Pt 3): 849–858. PMC 1134446. PMID 8352752. 
  10. ↑ Guyton A. C., Hall, J. E. (2006). Elsevier Saunders, ed. Textbook of Medical Physiology (11 ed.). p. 464. ISBN 0-7216-0240-1. 
  11. ↑ Agnelli G, Piovella F, Buoncristiani P; et al. (1998). "Enoxaparin plus compression stockings compared with compression stockings alone in the prevention of venous thromboembolism after elective neurosurgery". N Engl J Med 339 (2): 80–5. PMID 9654538. doi:10.1056/NEJM199807093390204. 
  12. ↑ Bergqvist D, Agnelli G, Cohen AT; et al. (2002). "Duration of prophylaxis against venous thromboembolism with enoxaparin after surgery for cancer". N Engl J Med 346 (13): 975–980. PMID 11919306. doi:10.1056/NEJMoa012385. Arquivado dende o orixinal o 05 de xaneiro de 2010. Consultado o 05 de outubro de 2011. 
  13. ↑ Handoll HHG, Farrar MJ, McBirnie J, Tytherleigh-Strong G, Milne AA, Gillespie WJ (2002). "Heparin, low molecular weight heparin and physical methods for preventing deep vein thrombosis and pulmonary embolism following surgery for hip fractures". Cochrane Database Syst Rev 4 (4): CD000305. PMID 12519540. doi:10.1002/14651858.CD000305. 
  14. ↑ Chuang YJ, Swanson R.; et al. (2001). "Heparin enhances the specificity of antithrombin for thrombin and factor Xa independent of the reactive center loop sequence. Evidence for an exosite determinant of factor Xa specificity in heparin-activated antithrombin". J. Biol. Chem. 276 (18): 14961–14971. PMID 11278930. doi:10.1074/jbc.M011550200. 
  15. ↑ Bjork I, Lindahl U. (1982). "Mechanism of the anticoagulant action of heparin". Mol. Cell. Biochem. 48 (3): 161–182. PMID 6757715. doi:10.1007/BF00421226. (require subscrición (?)). 
  16. ↑ Petitou M, Herault JP, Bernat A, Driguez PA; et al. (1999). "Synthesis of Thrombin inhibiting Heparin mimetics without side effects". Nature 398 (6726): 417–422. PMID 10201371. doi:10.1038/18877. 
  17. ↑ Shalansky, Karen. DANAPAROID (Orgaran) for Heparin-Induced Thrombocytopenia. Arquivado 28 de setembro de 2007 en Wayback Machine. Vancouver Hospital & Health Sciences Centre, February 1998 Drug & Therapeutics Newsletter. Retrieved on 8 January 2007.
  18. ↑ 18,0 18,1 18,2 Raschke, Robert; Hirsh, Jack (2004-09-01). "Heparin and Low-Molecular-Weight Heparin: The Seventh ACCP Conference on Antithrombotic and Thrombolytic Therapy". CHEST (en inglés) 126 (3): 188S–203S. ISSN 0012-3692. PMID 15383472. doi:10.1378/chest.126.3_suppl.188S. 
  19. ↑ Linhardt RJ, Gunay NS. (1999). "Production and Chemical Processing of Low Molecular Weight Heparins". Sem. Thromb. Hem. 3: 5–16. PMID 10549711. 
  20. ↑ Bhattacharya, Ananyo (2008). "Flask synthesis promises untainted heparin". Chemistry World. Royal Society of Chemistry. Consultado o 6 February 2011. 
  21. ↑ Kusmer, Ken (20 September 2006). "3rd Ind. preemie infant dies of overdose". Fox News (Associated Press). Arquivado dende o orixinal o 18 de outubro de 2007. Consultado o 2007-01-08. 
  22. ↑ Dennis Quaid and wife sue drug maker, USA Today, December 4, 2007
  23. ↑ Dennis Quaid files suit over drug mishap, Los Angeles Times, December 5, 2007
  24. ↑ Quaid Awarded $750,000 Over Hospital Negligence Arquivado 15 de abril de 2009 en Wayback Machine., SFGate.com, December 16, 2008
  25. ↑ WTHR story Arquivado 29 de xuño de 2011 en Wayback Machine. about Methodist Hospital overdose
  26. ↑ Statement by Dr. Richard Davis, Chief Medical Officer, CHRISTUS Spohn Health System[Ligazón morta], July 10, 2008
  27. ↑ At a Glance Heparin Overdose at Hospital Arquivado 25 de outubro de 2008 en Wayback Machine., Dallas Morning News, July 11. 2008
  28. ↑ "Officials Investigate Infants' Heparin OD at Texas Hospital." ABC News. July 11, 2008. Retrieved on July 24, 2008.
  29. ↑ Nurse committed murders to "test" doctors, Radio Praha, May 12, 2006
  30. ↑ Internal medicine, Jay H. Stein, page 635
  31. ↑ Linhardt RJ. (1991). "Heparin: An important drug enters its seventh decade". Chem. Indust. 2: 45–50. 
  32. ↑ Jorpes E (1935). "The chemistry of heparin". The Biochemical Journal 29 (8): 1817–30. PMC 1266692. PMID 16745848. 
  33. ↑ Rutty, CJ. "Miracle Blood Lubricant: Connaught and the Story of Heparin, 1928–1937". Health Heritage Research Services. Consultado o 2007-05-21. 
  34. ↑ 34,0 34,1 Lever R. and Page C.P. (2002). "Novel drug opportunities for heparin". Nat. Rev. Drug Discov. 1 (2): 140–148. PMID 12120095. doi:10.1038/nrd724. 
  35. ↑ Coombe D.R. and Kett W.C. (2005). "Heparan sulfate-protein interactions: therapeutic potential through structure-function insights". Cell. Mol. Life Sci. 62 (4): 410–424. PMID 15719168. doi:10.1007/s00018-004-4293-7. 
  36. ↑ Shaya D, Tocilj A.; et al. (2006). "Crystal structure of heparinase II from Pedobacter heparinus and its complex with a disaccharide product". J. Biol. Chem. 281 (22): 15525–15535. PMID 16565082. doi:10.1074/jbc.M512055200. 
  37. ↑ Galliher PM, Cooney CL.; et al. (1981). "Heparinase production by Flavobacterium heparinum". Appl. Environ. Microbiol. 41 (2): 360–365. PMC 243699. PMID 7235692. 
  38. ↑ Linhardt RJ, Turnbull JE.; et al. (1990). "Examination of the substrate specificity of heparin and heparan sulfate lyases". Biochemistry 29 (10): 2611–2617. PMID 2334685. doi:10.1021/bi00462a026. 
  39. ↑ Desai UR, Wang HM. and Linhardt RJ. (1993). "Specificity studies on the heparin lyases from Flavobacterium heparinum". Biochemistry 32 (32): 8140–8145. PMID 8347612. doi:10.1021/bi00083a012. 
  40. ↑ Linker A, Hovingh P. (1972). "Isolation and characterization of oligosaccharides obtained from heparin by the action of heparinase". Biochemistry 11 (4): 563–568. PMID 5062409. doi:10.1021/bi00754a013. 
  41. ↑ Linhardt RJ, Rice KG.; et al. (1988). "Mapping and quantification of the major oligosaccharide components of heparin". Biochem. J. 254 (3): 781–787. PMC 1135151. PMID 3196292. 
  42. ↑ Shively JE, Conrad HE. (1976). "Formation of anhydrosugars in the chemical depolymerization of heparin". Biochemistry 15 (18): 3932–3942. PMID 9127. doi:10.1021/bi00663a005. 
  43. ↑ Warda M, Mao W.; et al. (2003). "Turkey intestine as a commercial source of heparin? Comparative structural studies of intestinal avian and mammalian glycosaminoglycans.". Comp. Biochem. Physiol. B Biochem. Mol. Biol. 134 (1): 189–197. PMID 12524047. doi:10.1016/S1096-4959(02)00250-6. 
  44. ↑ Ototani N, Kikuchi M, Yosizawa Z. (1981). "Comparative studies on the structures of highly-active and relatively-inactive forms of whale heparin". J Biochem (Tokyo) 90 (1): 241–246. PMID 7287679. 
  45. ↑ Warda M, Gouda EM.; et al. (2003). "Isolation and characterization of raw heparin from dromedary intestine: evaluation of a new source of pharmaceutical heparin". Comp. Biochem. Physiol. C Toxicol. Pharmacol. 136 (4): 357–365. PMID 15012907. doi:10.1016/j.cca.2003.10.009. 
  46. ↑ Bland CE, Ginsburg H.; et al. (1982). "Mouse heparin proteoglycan. Synthesis by mast cell-fibroblast monolayers during lymphocyte-dependent mast cell proliferation.". J. Biol. Chem. 257 (15): 8661–8666. PMID 6807978. 
  47. ↑ Linhardt RJ, Ampofo SA.; et al. (1992). "Isolation and characterization of human heparin". Biochemistry 31 (49): 12441–12445. PMID 1463730. doi:10.1021/bi00164a020. 
  48. ↑ Hovingh P, Linker A. (1982). "An unusual heparan sulfate isolated from lobsters (Homarus americanus)". J. Biol. Chem. 257 (16): 9840–9844. PMID 6213614. 
  49. ↑ Hovingh P, Linker A. (1993). "Glycosaminoglycans in Anodonta californiensis, a freshwater mussel". Biol. Bull 185 (2): 263–276. JSTOR 1542006. doi:10.2307/1542006. Arquivado dende o orixinal o 16 de xuño de 2011. Consultado o 05 de outubro de 2011. 
  50. ↑ Pejler G, Danielsson A.; et al. (1987). "Structure and antithrombin-binding properties of heparin isolated from the clams Anomalocardia brasiliana and Tivela mactroides". J. Biol. Chem. 262 (24): 11413–11421. PMID 3624220. 
  51. ↑ Dietrich CP, Paiva JF.; et al. (1999). "Structural features and anticoagulant activities of a novel natural low-molecular-weight heparin from the shrimp Penaeus brasiliensis". Biochim. Biophys. Acta. 1428 (2–3): 273–283. PMID 10434045. 
  52. ↑ 52,0 52,1 Medeiros GF, Mendes, A.; et al. (2000). "Distribution of sulfated glycosaminoglycans in the animal kingdom: widespread occurrence of heparin-like compounds in invertebrates". Biochim. Biophys. Acta. 1475 (3): 287–294. PMID 10913828. 
  53. ↑ Chuang W, Christ MD, Peng J, Rabenstein DL. (2000). "An NMR and molecular modeling study of the site-specific binding of histamine by heparin, chemically-modified heparin, and heparin-derived oligosacchrides". Biochemistry. 39 (13): 3542–3555. PMID 10736153. doi:10.1021/bi9926025. 
  54. ↑ Alessandri, G. Raju, K. and Gullino, PM. (1983). "Mobilization of capillary endothelium in-vitro induced by effectors of angiogenesis in-vivo". Cancer. Res. 43 (4): 1790–1797. PMID 6187439. 
  55. ↑ Raju, K. Alessandri, G. Ziche, M. and Gullino, PM. (1982). "Ceruloplasmin, copper ions, and angiogenesis". J. Natl. Cancer. Inst. 69 (5): 1183–1188. PMID 6182332. 
  56. ↑ Folkman J. (1985). "Regulation of angiogenesis: a new function of heparin". Biochem. Pharmacol. 34 (7): 905–909. PMID 2580535. doi:10.1016/0006-2952(85)90588-X. 
  57. ↑ Folkman J. and Ingber DE. (1987). "Angiostatic steroids. Method of discovery and mechanism of action". Ann. Surg. 206 (3): 374–383. PMC 1493178. PMID 2443088. doi:10.1097/00000658-198709500-00016. 
  58. ↑ Higgins, C. (2007). "The use of heparin in preparing samples for blood-gas analysis" (PDF). Medical Laboratory Observer. Arquivado dende o orixinal (PDF) o 07 de outubro de 2011. Consultado o 05 de outubro de 2011. 
  59. ↑ Yokota M, Tatsumi N, Nathalang O, Yamada T, Tsuda I. (1999). "Effects of Heparin on Polymerase Chain Reaction for Blood White Cells". J. Clin. Lab. Anal. 13 (3): 133–140. PMID 10323479. doi:10.1002/(SICI)1098-2825(1999)13:3<133::AID-JCLA8>3.0.CO;2-0. 
  60. ↑ Hansen R, Koster A, Kukucka M, et al. A quick anti-Xa-activity-based whole blood coagulation assay for monitoring unfractionated heparin during cardiopulmonary bypass: a pilot investigation. Anesth. Analg. 91: 533-853, 2000.
  61. ↑ R. Baselt, Disposition of Toxic Drugs and Chemicals in Man, 8th edition, Biomedical Publications, Foster City, CA, 2008, pp. 728-729.

Véxase tamén

editar

Outros artigos

editar

Bibliografía

editar

Marcum JA (2000). "The origin of the dispute over the discovery of heparin". Journal of the History of Medicine and Allied Sciences 55 (1): 37–66. PMID 10734720. doi:10.1093/jhmas/55.1.37. 

Ligazóns externas

editar
Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Heparina&oldid=6712183»