Filipe V de España
Filipe V de España, nado no Palacio de Versalles o 19 de decembro de 1683 e finado en Madrid o 9 de xullo de 1746, alcumado o Animoso, era duque de Anjou e neto do rei de Francia Lois XIV e da raíña consorte a infanta de España María Tareixa. Foi rei de España dende o 15 de novembro de 1700 ata a súa morte; sucedeu o seu tío-avó (último monarca da Casa de Habsburgo) Carlos II. Desta maneira vai ser o primeiro monarca da Casa de Borbón.
_in_1695.png)
Ascenso ó trono de España
editar
Philippe de Bourbon, duque de Anjou, naceu en Versalles como segundo dos fillos de Lois, Gran Delfín de Francia, (1661-1711) e de María Ana de Baviera, neto polo tanto do rei Lois XIV de Francia e María Tareixa de Austria, nacida Infanta de España.
Ao non se tratar do primoxénito, as súas posibilidades de herdar o trono de Francia parecían pouco probables, ao igual que o da Monarquía Hispánica, posto que a súa avoa paterna María Tareixa (filla de Filipe IV -do seu primeiro matrimonio, con Isabel de Borbón- e polo tanto medio irmá do rei Carlos II de España -nacido do segundo matrimonio daquel, con Mariana de Austria-) renunciara aos seus dereitos ao trono español para poder casar co rei de Francia (que, por outro lado, era tamén primo irmán seu, tanto por parte de pai coma de nai). De feito, Lois XIV e os demais reis europeos xa pactaran que o herdeiro do trono de España sería José Fernando de Baviera, ante a previsible morte sen herdeiros de Carlos II. Este primeiro Tratado de Partición, asinado na Haia en 1698 adxudicaba a José Fernando os reinos peninsulares (exceptuando Guipúscoa), Sardeña, os Países Baixos e os territorios americanos. Francia quedaría con Guipúscoa, Nápoles e Sicilia, e Austria co Milanesado.
Á morte de José Fernando de Baviera en 1699, negóciase un novo Tratado ás costas de España e o seu rei, o Tratado de Partición de Londres de 1700. Nel recoñecíase como herdeiro ao Arquiduque Carlos, asignándolle a península, os Países Baixos e as Indias; Nápoles, Sicilia e Toscana serían para o Delfín; Leopoldo, duque de Lorena, recibiría Milán a cambio de ceder Lorena e Bar ao Delfín. Mentres que Francia, Holanda e Inglaterra estaban satisfeitas co acordo, o Emperador non o estaba e reclamaba a totalidade da herdanza española, xa que pensaba que o propio Carlos II nomearía herdeiro universal ao arquiduque.
Non obstante, antes de morrer, Carlos II nomeou como herdeiro ao seu sobriño-neto Filipe, coa esperanza de que Lois XIV evitase a división do seu imperio, ao ser rei de España o seu propio neto. Pouco despois, o 1 de novembro de 1700 morría Carlos II, e Filipe de Borbón, duque de Anjou, aceptaba a Coroa o 15 de novembro.
Chegada a España
editar
A noticia da morte de Carlos II o 1 de novembro de 1700 en Madrid chegou a Versalles o día 6 de novembro [1][2]. O 16 de novembro de 1700, Lois XIV anunciou no tribunal español, que acepta a vontade do seu primo, irmán e sobriño. A continuación, preséntase ao seu neto, de dezasete anos, á Corte con estas palabras: «Señores, aquí o rei de España». Entón díxolle ao seu neto: «Pórtate ben en España, que é o teu primeiro deber agora, pero recorda que naciches en Francia, para manter a unión entre as nosas dúas nacións é o xeito de facelos felices e preservar a paz de Europa».
Tras o evento, todas as monarquías europeas, e o Imperio Español, recoñece o novo rei. Filipe V deixou Versalles o 4 de decembro, sempre con instrucións en 33 artigos, escrito por Lois XIV e resumir a súa visión do poder. Chegou a Madrid, no 22 de xaneiro de 1701. Pero despois duns meses, os erros políticos acumúlanse:
- O 1 de febreiro de 1701, o Parlamento de París conserva cartas de dereitos a Filipe V, ao seu dereito ao trono de Francia.
- En febreiro de 1701, Lois XIV, a petición do Consello de Rexencia español, envía tropas a ocupar as gornicións holandesas na fronteira dos Países Baixos españois como cuarteis instalados nun tratado bilateral asinado en 1698;
- Tras o falecemento no exilio de Xacobe II de Inglaterra, en setembro de 1701, Lois XIV recoñeceu como rei de Inglaterra e Escocia o seu fillo Xacobe Estuardo 'o vello pretendente', con grande indignación do rei Guillerme III de Inglaterra.
- Os franceses establecéronse nos altos cargos en Madrid e a nova forma de orientar a política española.
Aínda que a maioría dos países aceptaron o novo rei, o Emperador Leopoldo negouse a facelo, a considerar que o Arquiduque Carlos de Austria, o seu segundo fillo, tiña máis dereitos ao trono. Pouco despois, Lois XIV, recoñecía que os dereitos sucesorios á Coroa de Francia do seu neto segundoxénito, o novo rei de España, permanecían intactos. A pesar de que a posibilidade de que Filipe herdase o trono francés era remota, xa que o fillo de Lois XIV, o Gran Delfín gozaba dunha excelente saúde, e o fillo deste e irmán máis vello de Filipe, estaba tamén en idade de reinar e casado, a perspectiva dunha unión de Coroas de España e Francia baixo a Casa de Borbón, pilotada dende a corte de Versalles, era temida polo resto de potencias. Ante esta situación, Inglaterra-Escocia, as Provincias Unidas (ambos os dous países baixo a autoridade de Guillerme III de Inglaterra, Rei de Inglaterra e Escocia e estatúder das Provincias Unidas), e os Habsburgo austríacos, asinaron en setembro de 1701, o Tratado da Haia.
Previamente, o rei francés establecera unha alianza formal co elector de Baviera no tratado de Versalles de marzo de 1701,[3] e en setembro de 1701, Lois XIV logrou que Filipe V casase con María Luísa Gabriela de Savoia, que se convertería no seu maior apoio nos difíciles momentos que pronto terían lugar; xa o seu irmán, o duque de Borgoña, casara coa irmá de María Luísa, co que o matrimonio das dúas irmás con dous irmáns ía dirixido a lograr unha alianza con Savoia e a facilitar a entrada francesa en Italia.
En maio de 1702, a Grande Alianza de Haxa declarou a guerra a Francia e España, dando así comezo a Guerra de Sucesión Española (1702-1714).
Guerra de Sucesión Española (1700–1713)
editar- Artigo principal: Guerra de Sucesión Española.
A Guerra de Sucesión tratábase dun conflito internacional, pero tamén dun conflito civil, pois mentres a Coroa de Castela e o Navarra se mantiveron fieis ao candidato borbónico, a maior parte da Coroa de Aragón prestou o seu apoio ao candidato austríaco. No interior os combates foron favorables ás tropas filipistas, que tras a vitoria de Almansa (1707) obtiveron o control sobre Aragón e Valencia.
En 1713 o Arquiduque Carlos foi elixido emperador de Alemaña. As potencias europeas, temorosas agora do excesivo poder dos Habsburgo, retiraron as súas tropas e asinaron ese mesmo ano o Tratado de Utrecht, nos que España perdía as súas posesións en Europa e conservaba os territorios metropolitanos (a excepción Xibraltar e Menorca, que pasaron a Gran Bretaña) e de ultramar. Porén, Filipe foi recoñecido como lexítimo rei de España por todos os países, con excepción do Emperador, que seguía reclamando o trono español.
Política exterior (1715 – 1724)
editar
Os protagonistas deste período foron Isabel de Farnesio e o primeiro ministro Julio Alberoni, axente da corte de Parma que negociara o seu enlace matrimonial e que funcionou como o home forte na Corte. A morte de Lois XIV produciu o ascenso como rexente de Francia do Duque de Orleáns, inimigo persoal de Filipe V, frustrando toda posible aspiración a intervir de ningún modo en Versalles. Isto levou a un xiro na política exterior, que se suma ao producido no interior.
Cabe destacar desta fase a política exterior, que partiu do rexeitamento dos tratados de Utrecht e Baden e tivo como obxectivo a recuperación dos territorios italianos para situar neles os fillos de Isabel de Farnesio e crear Estados satélites de España.
En 1717 as tropas españolas tomaron Sardeña e invadiron Sicilia ao ano seguinte. Por iso, Gran Bretaña, Francia, Holanda e Austria asinaron a 'Cuádruplo Alianza' contra España. Unha escuadra inglesa destruíu a armada española en Cabo Pesaro e os aliados solicitaron a dimisión de Giulio Alberoni, promotor desta política, como condición para a paz.
Reinado de Lois I de España (1724)
editar- Artigo principal: Lois I de España.
O 10 de xaneiro de 1724 o rei Filipe V asinou un decreto polo que abdicaba no seu fillo Lois. O príncipe recibiu os documentos o 15, sendo publicada a disposición ao día seguinte. Os motivos desta abdicación aínda non foron aclarados. Algúns historiadores afirman que desexaba acceder ao trono de Francia ante a previsible morte de Lois XV, que lle permitiría converterse en rei de Francia sempre que non ocupase o trono español (posto que o tratado de Utrecht prohibía que o rei de España e de Francia fosen unha mesma persoa). Outros en cambio afirman que Filipe V era consciente de que non estaba en condicións de gobernar por causa da súa enfermidade.
A pesar diso, Filipe e Isabel seguiron dominando a política española dende o seu retiro d'A Granxa de San Ildefonso, mentres que Lois I, que aínda era moi novo, se converteu nun monicreque do seu pai e a súa madrasta. Lois I reinou só durante sete meses. Á súa morte, Filipe V reasumiu as súas funcións de goberno en contra dos dereitos do seu fillo Fernando, o novo príncipe de Asturias.
Política exterior (1725–1746)
editar
En 1725 asínanse tratados de paz e alianza con Carlos VI do Sacro Imperio Romano Xermánico e ao ano seguinte comeza a guerra hispano-británica. Esta rivalidade, orixinada nas vantaxes que obtivera Inglaterra no Tratado de Utrecht, marcará o resto do reinado con incesantes incidentes marítimos (dende 1739 a coñecida co nome de Guerra da orella de Jenkins).
A organización da Liga de Hannover entre as potencias europeas receosas do tratado hispano-austríaco obrigou a denuncialo e a asinar o Convenio de El Pardo (1728) que recoñeceu definitivamente a vixencia do Tratado de Utrecht. Baixo a dirección de Patiño reorientouse a política exterior, buscando a alianza con Francia a través do primeiro Pacto de Familia 1733), no contexto da Guerra de Sucesión Polaca. A ambivalente posición fronte ao tratado de Utrecht e a política europea de Francia tamén tivo como obxectivo a recuperación dos territorios italianos para situar neles os fillos de Isabel de Farnesio e crear estados satélites de España. A tarefa foi encomendada a Carlos, o futuro Carlos III de España, que empezou por Piacenza, Parma e Toscana (1732) para logo ocupar o trono de Nápoles (1734) (os tres ducados houberon de ser devoltos a Austria, para ser máis tarde recuperados, menos Toscana, polo infante Filipe).España volveu ser unha potencia naval dominando o Atlántico, e a ter en conta no Mediterráneo Occidental (aínda que Inglaterra segue controlando Xibraltar e Menorca). O novo ministro José del Campillo e Cossío, no contexto da Guerra de Sucesión Austríaca levou ao Segundo Pacto de Familia (1743).
O rei favoreceu o comercio de España coas súas posesións americanas. Durante este comercio atlántico xurdiron importantes figuras da historia naval de España, entre as que figura Amaro Pargo. O monarca frecuentemente beneficiou ao corsario nas súas incursións comerciais e corsarias.[4]
Sacro Imperio Romano Xermánico
editar- Artigo principal: Tratado de Viena (1725).
O tratado de Viena de 1725 foi asinado por Carlos VI do Sacro Imperio Romano Xermánico e Filipe V de España. Segundo os termos do acordo Carlos VI renunciaba ás súas aspiracións ao trono español mantidas durante a guerra de sucesión española, mentres Filipe V renunciaba aos territorios do imperio en Italia e os Países Baixos.
Na sinatura do tratado compareceron Uxío de Savoia, Filipe Ludovico e Gundavaro Thomas en nome de Carlos VI e Juan Guillerme Ripperdá, en representación de Filipe V.
Dinamarca
editar- Artigo principal: Tratado de San Ildefonso (1742).
O tratado de Santo Ildefonso Ildefonso de 1742, asinado entre Filipe V de España (España) e Cristián VI de Dinamarca (Dinamarca), foi un tratado de amizade, navegación e comercio polo que se establecían as condicións polas que se rexerían as relacións comerciais entre ambos os dous países.
Na sinatura do tratado compareceron José del Campillo e Cossío en nome de Filipe V e Federico Luís, barón de Dehn, por parte de Cristián VI, axustaron o acordo no Palacio Real da Granxa de San Ildefonso o 18 de xullo de 1742. En 1753 o acordo quedaría anulado.
Francia, Nápoles e a República de Xénova
editar- Artigo principal: Tratado de Aranjuez (1745).
O Tratado de Aranjuez de 1745 foi unha alianza militar pactada entre os reinos de España, Francia e Nápoles coa República de Xénova, para apoiar a esta última fronte aos ataques de Sardeña e Austria, no marco da Guerra de Sucesión Austríaca.
Á redacción e sinatura do tratado, concluído en Aranjuez o 1 de maio de 1745, asistiron Sebastián de la Cuadra, en nome de Filipe V de España, Luís Guido Guerapin Baureal, en representación do rei Lois XV de Francia, Esteban Reggio e Gravina, enviado de Carlos VII de Nápoles, e Jerónimo Grimaldi en nome da república de Xénova.
Pactos de Familia
editar- Artigo principal: Pactos de Familia.
Os Pactos de Familia foron tres alianzas acordadas en distintas datas do século XVIII entre as monarquías de España e Francia. Deben o seu nome á relación de parentesco existente entre os reis asinantes dos pactos, todos eles pertencentes á Casa de Borbón. España decátase de que é necesaria unha política de amizade con Francia, polo que se asina un acordo, polo que se ligaban militarmente, dous deles asináronse na época de Filipe V, os pactos levan a España a unha serie de guerras europeas da época:
- Primeiro pacto: Asinado en 1734, fai intervir a España na guerra de sucesión de Polonia,que remata co tratado de Viena en 1738. Neste tratado, o príncipe Carlos, obtén Nápoles e Sicilia.
- Segundo pacto: España entra na guerra de sucesión de Austria en 1743, e cando remata esta guerra no 1748, Filipe V morrera, e polo tratado de Aguisgrán, o príncipe Filipe obtén os ducados de Parma, Plasencia e Guastalla.
Morte
editarEn 1746 morre Filipe V e é sucedido polo seu fillo máis novo Fernando VI, fillo da súa primeira esposa María Luísa de Savoia. Por expreso desexo do monarca, o seu corpo non foi enterrado no adusto mosteiro do Escorial, como o foran os reis da casa de Austria, e tamén o serían os seus sucesores Borbón, (salvo, tamén, Fernando VI), senón no Real Sitio da Granxa de San Ildefonso en Segovia, que fora preferido por el tamén en vida, como un capricho arquitectónico moito máis do seu agrado e que lle recordaba a anhelada corte francesa.
Os restos do primeiro monarca Borbón de España repousan nun mausoleo situado na chamada Sala das Reliquias, así como Cenotafio Real, á súa vez situada na Real Colexiata da Santísima Trindade, templo inserido no Palacio Real da Granxa de San Ildefonso, cerca de Segovia.
Notas
editarVéxase tamén
editarWikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría: Filipe V de España  |
Bibliografía
editar- Calvo, José. La guerra de Sucesión. Madrid: Anaya, 1988.
- Graullera Sanz, Vicente. Los notarios de Valencia y la guerra de Sucesión. Valencia: Colegio Notarial de Valencia y Universitat de Valencia, 1987.
- Kamen, Henry. La guerra de Sucesión en España, 1700–1715. Barcelona: Ediciones Grijalbo, 1974.
- León Sanz, Virginia. Entre Austrias y Borbones. El archiduque Carlos y la Monarquía de España (1700–1714). Madrid: Sigilo, 1993.
- Voltes, Pedro. La guerra de Sucesión. Barcelona: Planeta, 1990.
- John Lynch, El siglo XVIII, Crítica, Barcelona, 1991 (1989)
- Antonio Béthencourt. Patiño en la política de Felipe V. Valladolid: CSIC, 1954.
- Fernández Durán Reyes. Gerónimo de Uztáriz (1670–1732). Una política económica para Felipe V. Madrid: Minerva Ediciones, 1999.
- Gómez Molleda, D. Gibraltar: una contienda diplomática en el reinado de Felipe V. Madrid: CSIC, 1953.
- Kamen, Henry. Felipe V. El rey que reinó dos veces. Madrid: Editorial Temas de Hoy, 2000.
| Predecesor: Carlos II |
Rei de España 1700 - 1724 
|
Sucesor: Lois I |
| Predecesor: Lois I |
Rei de España 1724 - 1746
|
Sucesor: Fernando VI |