Esmalte (revestimento)

No ámbito da tecnoloxía e da arte, o esmalte, (ou esmalte vidrado, ou esmalte porcelánico) é o resultado da fusión do cristal en po cun substrato nun proceso de quecemento, normalmente entre 750 e 850 °C. O po funde e logo endurécese formando unha cobertura suave e vidrada moi duradeira no metal, o vidro ou a cerámica. A miúdo aplícase o esmalte en forma de pasta, e pode ser transparente ou opaco cando se quece. O esmalte vidrado pode aplicarse á maioría dos metais.

Tradicional cazola de cociña fabricada en ferro esmaltado.

O esmalte vidrado ten moitas propiedades excelentes. é suave, resistente ás agresións mecánicas ou químicas, duradeiro, pode manter cores brillantes durante moito tempo e non é combustíbel. Entre as súas desvantaxes destaca a súa tendencia a romper cando o substrato se somete a deformacións ou esforzos.

A durabilidade do esmalte proporcionoulle moitas aplicacións funcionais, incluíndo os carteis publicitarios de comezos do século XX, as paredes interiores de fornos, cazolas e outros recipientes de cociña, así como xoias e outros obxectos decorativos de artesanía.

Tipos de esmaltes

Placa da Dormición, na que se utilizou esmalte.

Coñécense diversas formas e maneiras de esmalte na decoración de xoias e mobles e na formación de debuxos e figuras, as cales caracterízanse polo distinto procedemento que se seguiu na operación:

1. Esmalte alveolado ou tabicado (cloisonné dos franceses), chamado así porque se obtén depositando a masa vitrificábel en alvéolos ou compartimentos formados por láminas de ouro adheridas por un canto ou bordo ao obxecto metálico que se trata de ornamentar, as cales marcan o contorno e as liñas principais das figuras.
2. Esmalte baleirado ou campeado (champleveé), que é unha simplificación do precedente do que se diferenza en que os alvéolos están escavados no espesor do metal e forman o campo.
3. Esmalte de baixorrelevo (de basse-taillé), que se logra cincelando unha prancha ou obxecto metálico en finos relevos cubríndoos logo con esmalte de cor e en po para que ao sometelo á acción do lume quede a substancia vítrea depositada nos sucos.
4. Esmalte translúcido ou transparente, que pode ser o anterior e tamén o que se deposita sobre fondos de ouro ou de prata para darlles brillo.
5. Esmalte pintado ou de pintores, que leva figuras pintadas sobre unha placa lisa (ou previamente esmaltada) e sometida de novo á fusión, aparecendo o conxunto como un verdadeiro cadro de pintura sobre fondo branco.
6. Esmalte de aplicación, que sinxelamente consiste nun esmalte alveolado, feito fóra da peza que con el se adorna e aplicado a ela como se se tratara de engastarlle unha pedra preciosa.
7. Esmalte cuadriculado, que vén a ser unha incrustación de ouro practicada en sucos abertos nunha peza artística de cristal de rocha ou de vidro branco e que leva encima unha capa de esmalte moi fusíbel. O nielo ou niel é unha forma de esmalte negro.

Historia

O esmalte en forma de verniz vidrado para embelecer e protexer as obras de cerámica foi coñecido desde tempos remotos nas civilizacións. Parece que os que primeiro o usaron foron os asirios, Dos asirios aprendérono sen dúbida os persas e exipcios, que pasarían o seu uso aos fenicios segundo pode comprobarse en vasillas achadas en Cámiros (Rodas), de factura fenicia e reminiscencia exipcia. Deles debeu tomala a civilización prehelénica, pois descubríronse nas ruínas do palacio de Minos en Cnossos azulexos parecidos aos orientais. Dos persas, continuadores dos asirios, as técnicas pasarían aos bizantinos, aos árabes e talvez aos chineses. Non deixaron de practicar esta industria os gregos e romanos aínda que dela fixeron escaso uso, salvo sinxelas decoracións vidradas nalgunhas vasillas.

En canto ao esmalte para a decoración de obxectos metálicos e de xoias ignórase se foi coñecido polos pobos antigos de Oriente, pois as alfaias que se descubriron con aparencia de teren esmaltes alveolados parecen máis ben decoradas con pedras finas e con fragmentos de vidro engastados nos alvéolos das pezas. Os gregos e romanos fixeron algún uso do verdadeiro esmalte, como aparece no adorno dalgunhas das súas fíbulas e xoias e, así mesmo, os bárbaros da súa época, pois descubríronse no Cáucaso e en Siberia non poucos bronces, sobre todo fíbulas, con esmaltes campeados.

Véxase tamén

Outros artigos

• Cerámica
• Esmalte (heráldica)
• Louza
• Porcelana
• Verniz