Díraonadh
Is éard is díraonadh ann ná iarmhairt trasnaíochta toinne i leith tonnta atá freagrach as leathadh toinne a thagann amach as cró beag (cosúil le fuaimthonn ag teacht amach as callaire fógartha poiblí). Trí dhíraonadh a chasann tonnta thar réada, agus is ar an ábhar seo a bhíonn bandaí caola geala is dorcha ar imeall scátha (frainsí díraonta). Is foinse thánaisteach don tonn iomadaithe é an réad díraonta nó an cró. Cheap an t-eolaí Iodálach Francesco Maria Grimaldi an focal diffractionem, díraonadh (Gaeilge:briseadh as a chéile) agus ba é an chéad duine riamh é a thaifead breathnuithe cruinne ar an bhfeiniméan sa bhliain 1660.[1][2]
San fhisic chlasaiceach, déantar cur síos ar an bhfeiniméan díraonta leis an bprionsabal Huygens-Fresnel a deir gur féidir breathnú ar gach poncfhoinse ar tonnbhráid mar tonnáin tánaisteacha sféarúla.[3] Bíonn an patrún lúbthachta sainiúil níos suntasaí nuair a thagann tonn ó fhoinse chomhleanúnach (ar nós léasair) ar scoilt/cró atá inchomparáide ó thaobh méide de lena thonnfhad,mar a thaispeántar san íomhá ionsáite..nuair a bhuaileann tonn ó fhoinse chomhleanúnach (cosúil le léasair) scoilt/cró atá inchomparáide ó thaobh méide lena thonnfhad, mar a thaispeántar san íomhá a cuireadh isteach. Tá sé seo mar gheall ar phointí éagsúla (nó trasnaíocht) a chur leis ar an tonnbhráid (nó, gach tonnán) a thaistealaíonn ar chonairí ar faid éagsúla go dtí an dromchla clárúcháin. Má tá oscailtí iolracha a bhfuil leagtha amach go dlúth (m.sh., gríl díraonta), is féidir patrún casta déine éagsúil a bheith mar thoradh air.
Tarlaíonn na héifeachtaí seo freisin nuair a thaistealaíonn tonn solais trí mheán a bhfuil comhéifeacht athraonta éagsúil aige, nó nuair a thaistealaíonn fuaimthonn trí mheán a bhfuil fuaimchoiscis éagsúla aige – díraonann gach tonn,[4] lena n-áirítear tonnta imtharraingthe, tonnta uisce, agus tonnta leictreamaighnéadacha eile amhail X-ghathanna agus radathonnta. Ina theannta sin, léiríonn meicnic chandamach freisin go bhfuil airíonna cosúil le tonnta ag damhna, agus mar sin go ndéantar díraonadh air (atá intomhaiste ag leibhéil fho-adamhacha go móilíneach). [5]
Braitheann an méid díraonta ar mhéid na bearna. Is mó an díraonadh nuair atá méid na bearna cosúil le tonnfhad na toinne. Sa chás seo, nuair a théann na tonnta tríd an mbearna éiríonn siad leathchiorclach.
Déanann na hadaimh atá eagraithe i gcriostail X-ghathanna nó leictreoin nó neodróin a dhíraonadh chun patrúin a tháirgeadh a léiríonn mionstruchtúr an chriostail. I ngreille dhíraonta bíonn na céadta scoilteanna in aghaidh an cheintiméadair, agus is áisiúil í chun léas solais a dheighilt ina chomhdhathanna. Is é díraonadh a chinneann an cumas deiridh díscaoilte in ionstraimí optúla.[6]
Tagairtí
[cuir in eagar | athraigh foinse]Tá an t-alt seo bunaithe ar ábhar as Fréamh an Eolais, ciclipéid eolaíochta agus teicneolaíochta leis an Ollamh Matthew Hussey, foilsithe ag Coiscéim sa bhliain 2011. Tá comhluadar na Vicipéide go mór faoi chomaoin acu beirt as ucht cead a thabhairt an t-ábhar ón leabhar a roinnt linn go léir. |
Is síol é an t-alt seo. Cuir leis, chun cuidiú leis an Vicipéid. Má tá alt níos forbartha le fáil i dteanga eile, is féidir leat aistriúchán Gaeilge a dhéanamh. |
- ↑ Francesco Maria Grimaldi, Physico mathesis de lumine, coloribus, et iride, aliisque annexis libri duo (Bologna ("Bonomia"), Italy: Vittorio Bonati, 1665), page 2 Curtha i gcartlann 2016-12-01 ar an Wayback Machine:
Original : Nobis alius quartus modus illuxit, quem nunc proponimus, vocamusque; diffractionem, quia advertimus lumen aliquando diffringi, hoc est partes eius multiplici dissectione separatas per idem tamen medium in diversa ulterius procedere, eo modo, quem mox declarabimus.
Translation : It has illuminated for us another, fourth way, which we now make known and call "diffraction" [i.e., shattering], because we sometimes observe light break up; that is, that parts of the compound [i.e., the beam of light], separated by division, advance farther through the medium but in different [directions], as we will soon show.
- ↑ Cajori, Florian "A History of Physics in its Elementary Branches, including the evolution of physical laboratories." Curtha i gcartlann 2016-12-01 ar an Wayback Machine MacMillan Company, New York 1899
- ↑ Wireless Communications: Principles and Practice, Prentice Hall communications engineering and emerging technologies series, T. S. Rappaport, Prentice Hall, 2002 pg 126
- ↑ "X-Ray Diffraction: A Practical Approach" (as en) (29 June 2013). Springer Science & Business Media.
- ↑ "Real-time single-molecule imaging of quantum interference" (2012-03-25). Nature Nanotechnology 7 (5): 297–300. doi:ISSN 1748-3395. PMID 22447163. Bibcode: 2012NatNa...7..297J. .
- ↑ Hussey, Matt (2011). "Díraonadh". Fréamh an Eolais. Coiscéim. p. 214.