Che Guevara

Che Guevara
	; (1960)
Beathaisnéis
Breith	(es) Ernesto Guevara ; 14 Meitheamh 1928; Rosario, An Airgintín
Bás	9 Deireadh Fómhair 1967 ; 39 bliana d'aois; La Higuera, An Bholaiv
Siocair bháis	Dúnbhású (Tráma balaistíoch)
Áit adhlactha	Che Guevara Mausoleum (en)
Aire tionscail Chúba
	11 Feabhra 1961 – 1 Aibreán 1965 ; ← luach ar iarraidh
Faisnéis phearsanta
Scoil a d'fhreastail sé/sí	Ollscoil Buenos Aires - míochaine (1948–1953)
Áit chónaithe	an Airgintín; Cúba; an Bholaiv; Guatamala; Meicsiceo
Airde	176 cm
Dathán gruaige	Gruaig dhonn
Gníomhaíocht
Gairm	réabhlóidí, páirtiseán
Ball de pháirtí polaitíochta	Páirtí Cumannach Chúba
Ball de	Gluaiseacht 26ú Iúil
Spéis aige/aici i	Ficheall, rugbaí aontais, filíocht agus léitheoireacht
Faoi thionchar	Karl Marx, Mao Zedong agus Vlaidímír Leinín
Ainm cleite	Che Guevara ; Luís Hernández Gálvez ; Chang-Cho ; Tatu ; Adolfo Mena González ; Ramón ; Chancho ; Furibundo Serna ; Fuser ; Pelado ; Teté ; Fernando Sacamuelas
Teangacha	An Spáinnis
Gairm mhíleata
Géillsine	Cúba
Céim mhíleata	maor
Coinbhleacht	Réabhlóid Chúba, Guerrilla de Ñancahuazú, Géarchéim an Chongó, Cath Santa Clara agus Bahía de Cochinos
Spórt	rugbaí aontais
Saothar
	Saothar suntasach (1960) Guerra de guerrillas; (1968) El Diario del Che en Bolivia ;
Teaghlach
Céile	Hilda Gadea (1955–1959); Aleida March (1959–1967)
Páirtí	María del Carmen “Chichina” Ferreyra (1950–1951)
Páiste	Aleida Guevara; ( Aleida March)
Athair	Ernesto Guevara Lynch agus Celia de la Serna
	Gradam a fuarthas (1961) Grand Cross of the Order of the Southern Cross (en) ; (1960) Collar of the Order of the White Lion (en) ; (1959) Ord na Poblachta; Ord an Leoin Bháin; Ord Chros an Deiscirt; Ord Augusto César Sandino ;
	Síniú

Réabhlóidí sóisialach a bhí in Ernesto 'Che' Guevara-Lynch (14 Meitheamh, 1928 - 9 Deireadh Fómhair, 1967), a rugadh i Rosario, Airgintín. Gabhadh agus maraíodh é in La Higuera na Bolaive.

Ar feadh a shaoil, thaistil sé timpeall an domhain ag spreagadh daoine le héirí amach i réabhlóidí sóisialacha i dtíortha ar nós Chúba, Ghuatamala agus an Chongó. Tá a aghaidh ar na haghaidheanna is clúití ar domhan, fós inniu.^[1] Seasann íomhá Che – lena chuid gruaige dorcha fiáine, bairéad dubh agus stánadh géar – seasann sé do streachailt armtha an phobail agus don réabhlóid go fóill.^[1]

Saol

Ba de bhunadh Éireannach agus Bascach iad a mhuintir, rud, dar leis féin, a chuir lena nádúr reibiliúnach (rugadh sin-seanathair amháin in ÉIrinn).^[2]^[3]^[4]

Nuair a bhí sé óg, thosaigh sé ag staidéar chun bheith ina dhochtúir.

Thaistil sé trí Meiriceá Laidineach, áit a bhfaca sé bochtanas an phobail don chéad uair. Thiontaigh Guevara chun an Mharxachais i ndiaidh dó turas a dhéanamh fríd an mhór-roinn ar ghluaisrothar le cara dá chuid (a n-eachtraí atá le feiceáil sa scannán The Motorcycle Diaries).

Chuaigh an bhochtaineacht fhairsing i bhfeidhm go mór air agus gheall ‘El Che’ go gcaithfeadh sé a shaol ag troid ar son daoine bochta agus ar a son siúd faoi chois.

Bhí cúigear clainne aige, ceann amháin (i 1955) lena chéad bhean, Hilda,^[5] agus ceathrar eile tar éis pósadh athuair sa bhliain 1959.^[6]

Cúba

Chuaigh sé go dtí Guatamala chun éisteacht leis na rudaí a bhí le rá ag an tUachtarán Jacobo Arbenz Guzmán. Bhí Fulgencio Batista i gceannas i gCúba ag an am úd. Chuir Fidel Castro, in éineacht le Guevara, feachtas míleata nua ar bun in aghaidh an rialtais ag deireadh 1956.

Chuir siad buíon chomhtháite troda nua ar bun i Meicsiceo ar dtús. Bhog siad ansin go dtí Cúba. Throid Guevara taobh le taobh le Fidel Castro agus réabhlóidithe eile óna gcró folaigh i sléibhte an Sierra Maestra, sléibhte gar do Santiago de Cuba, suite in oirdheisceart na tíre.

Ghlac Che páirt thábhachtach san éirí amach. I ndeireadh na dála, gabhadh seilbh ar Havana ar 1 Eanáir 1959 nuair a theith Batista ón oileán.

Chaith Guevara tamaill ghearr mar aire rialtais i gCúba.

Sceimhlitheoireacht idirnáisiúnta

Chuaigh Che go dtí an Congó (áit a ghlaoitear Poblacht Dhaonlathach an Chongó anois ar) ar feadh bliana ag iarraidh cabhair a thabhairt don éirí amach a bhí ar siúl in oirthear na tíre, ach theip air (Guevara, 2001).^[7]

Feallmharú

Maraíodh Guevara sa bhliain 1967 sa Bholaiv, is é ag iarraidh éirí amach eile a chothú. Ach theip air tine faoin réabhlóid a chur.

Oidhreacht

Faoin am ar maraíodh Che sa Bholaiv in 1967, bhí clú agus cáil dhomhanda ar an Airgintíneach mar réabhlóidí, ceannaire sóisialach agus laoch ag daoine bochta ar fud Mheiriceá Theas.

'Guerrillero Heroico', le Jim Fitzpatrick, 1968, le feiceáil i ngach áit i gCúba sna 2020idí

Ba ag ócáid chuimhneacháin i gCúba in 1960 a ghlac Alberto Korda an grianghraf ‘Guerrillero Heroico’, nó ‘Guairille Gaisciúil’ (thuas ar dheis). Nuair a rugadh Ernesto Guevara, is beag a síleadh ag an am go mbeadh aghaidh 'Che' ar na haghaidheanna is clúití ar domhan na blianta anonn.

Ba é Jim Fitzpatrick^[8] – ealaíontóir as Baile Átha Cliath – a d’athraigh grianghraf Korda sa bhliain 1968 go dtí an íomhá íocónach sin a aithnítear fud fad na cruinne sa 21ú aois. Dar le Fitzpatrick go raibh sé ag iarraidh ar an íomhá “pórú mar a bheadh coiníní ann”. Roimh i bhfad bhí orduithe ag teacht ó ghrúpaí polaitiúla ó gach aon chearn den domhan.

Is íomhá fhíor-chumhachtach é, atá le feiceáil go fóill ar t-léinte, póstaeir agus fiú mar thatúnna. Agus tá daoine ann ag déanamh dia beag den sceimhlitheoireacht Guevara chomh maith. Inniu Áit ar bith a mbeadh coimhlint ann – An Phalaistín, Tír na mBascach, An Cholóim – thiocfadh íomhá Che chun tosaigh mar shiombail na réabhlóide.