Eanjum
| Eanjum | ||
| ||
| It doarp fanút it súdwesten | ||
| Emblemen | ||
 
| ||
| Bestjoer | ||
| Lân |  Nederlân
| |
| Provinsje |  Fryslân
| |
| Gemeente |  Noardeast-Fryslân
| |
| Sifers | ||
| Ynwennertal | 1.075 (1 jannewaris 2023)[1] | |
| Oerflak | 20,43 km², wêrfan: - lân: 19,74 km² - wetter: 0,69 km² | |
| Befolkingsticht. | 58,25 ynw./km² | |
| Oar | ||
| Tiidsône | UTC 1 | |
| Simmertiid | UTC 2 | |
| Koördinaten | 53° 22' N 6° 7' E | |
| Offisjele webside | ||
| Oer Eanjum | ||
| Kaart | ||
  | ||
Eanjum is in doarp dat yn de gemeente Noardeast-Fryslân leit. Eanjum leit noardlik fan Ingwierrum, eastlik fan Moarre-Ljussens en westlik fan De Skâns. Eanjum hat 1.075 (1 jannewaris 2023)[2] ynwenners. De doarpskearn leit benammen oan De Singel en de Mûnebuorren, eastlik fan de terp fan Eanjum.
De buorskippen Jewier, Stiem, Iesumasyl, Esonbuorren en Teard hearre ek by Eanjum. Earder hearde De Skâns-Oostmahorn ek by Eanjum mar dat is sûnt 2008 in selsstannich doarp.
Skiednis
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]De namme fan it doarp is faaks te ferklearjen as hiem fan de Ano's of Aninga's. In oare ferklearring soe Hanjum (hoeke) wêze kinne. Der wurdt tocht dat yn de omkriten fan Eanjum al fier foar de jiertelling bewenning west hat.
De terp fan Eanjum is oanlein op in doe al besteande kwelderwâl en yn de rin fan de tiid hieltyd grutter wurden. It doarp hat faak fan wetterfloeden te lijen hân. De Alderheljenfloed (1570) hat hûnderten slachtoffers easke en by de Krystfloed fan 1717 binne der 53 minsken ferdronken.
Yn 1997 helle it oars sa rêstige Eanjum it lanlike nijs troch de fynst fan twa liken yn de tún fan it âlde stasjon, dat yn dy tiid tsjinst dy as pensjon. De manlju wiene al in skoftke fermist en wiene troch in misdriuw om it libben kommen. Foar de moard waard de pensjonhâldster, dy't de bynamme de 'heks fan Eanjum' of de 'satan fan Moddergat' krige, nei in lange rjochtsaak feroardiele ta seis jier finzenis en tbs. De Nederlânske histoarikus Han Israëls skreau it boek Moord in Anjum oer dy saak. Yn 2022 hat ek de sjoernaliste Margriet Brandsma ûnder de titel De heks van Anjum oer dyselde saak skreaun.
Oant 1984 lei it doarp yn sawol de gritenij as de gemeente East-Dongeradiel. Fan 1984 oant 2019 makke Eanjum diel út fan de gemeente Dongeradiel dy't yn 2019 opgie yn de gemeente Noardeast-Fryslân.
De Fan Holdinga's
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]
Stamheit wie Gabe, yn 1449 grytman fan Eastdongeradiel. De bekendste Fan Holdinga hat Gabes pakesizzer Botte (±1500 - Emden, 1577) west. Hy hat him dwaande hâlden mei it Fryske rjocht. Hy moast útwike nei Emden. In oare jurist hat Wilcko Bottes (±1540-1595) west. Hy hat yn Leuven studearre en wie lid fan it 'Ferbûn fan de Eallju'. Ek dy is útwykt nei Emden. Nei 1580 hat er riedshear west by it Hof fan Fryslân. Mei Wilcko's dochter Doed(t) (1569-1646), troud west mei Kempo fan Harinxma á Donia en letter mei Georg Wolfgang baron thoe Schwartzenberg, binne de Fan Holdinga's útstoarn. Erfgenamten fan har, dêr't in protte grytman fan west hawwe, bewennen doe de Holdingastate. [3] Yn 1831 is de Holdingastate, dy't beskreaun waard as in gebou, dat yndruk makke, sloopt. De pleats Ny Holdinga stiet no op it plak fan de eardere sate.
Gebouwen
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]De Michaeltsjerke
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]
De Wikipedy hat ek in side Michaeltsjerke (Eanjum).
De tsjerke wie foar de reformaasje wijd oan Sint-Michaël en hjit ek tsjintwurdich wer Sint-Michaeltsjerke. Der sitte noch stikken dowestien yn de toer en yn de noardmuorre fan in âldere lytsere tsjerke. De Michaeltsjerke is ien kear flink ferlinge mei kleastermoppen dy't as 13e-iuwsk datearre binne. Ek yn lettere iuwen hawwe der in soad ferbouwings west. Yn 1681 waard de toer fernield yn in swiere stoarm. Yn 1972/73 is de toer, en yn 1975 de rest fan de tsjerke restaurearre. Doe hat men de bouskiednis yngeand bestudearje kind.
Yn de tsjerke is noch in goatysk sakramintshúske. Der is ek in grêfkelder fan de famylje Fan Holdinga. Under yn de toer, dy't twa klokken hie, is it saneamde 'hûnegat' (út begjin 18e iuw) dy't as finzenis brûkt is. De grutte klok is út 1618 is getten troch Hans Falck út Ljouwert; de lytsere briek yn 1943 en is foardere troch de Dútske besetter.
It stasjon
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]
Eanjum wie fan 1912 oant 1936 it einpunt fan it spoar fan Ljouwert oer Dokkum, it Dokkumer Lokaaltsje. It stasjonsgebou en de lokomotiveloads binne noch as wenhûs yn gebrûk.
Mûnen
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]
- De Wikipedy hat ek in side De Iendracht (Eanjum).
- De Wikipedy hat ek in side De Goes (mole).
Yn Eanjum hat al in hiel skoft in mûne stien. De earste, in mûne dy't troch in hynder oandreaun waard, wurdt al yn it Register van Aanbreng fan 1511 neamd. Yn 1639 wurdt in wynmûne neamd. Op 24 maaie 1889 waard dy troch wjerljocht troffen. De mûnder hat doe út ûnderdielen fan in oalje- en in seachmûne út Ljouwert in nijenien bouwe litten. Dat is De Eendragt wurden. Yn 1965 hat de gemeente Eastdongeradiel de mûne oernaam en dy yn 1971-72 restaurearje litten. De mûne is no in museum foar âld ark en eksposysjeromte foar Eanjumer keunstners.
Njonken de Iendracht stiet op it doarpsgebiet yn de buorskip Iezumasyl noch De Guos, in muonts út healwei de 19e iuw.
Bestjoer
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]Sûnt 2019 leit Eanjum yn de gemeente Noardeast-Fryslân, dêrfoar lei it yn de gemeente Dongeradiel en foar 1984 lei it doarp yn sawol de gritenij, letter gemeente East-Dongeradiel.
Ferskaat
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]Njonken Nij Holdinga oan de Singel 4 is de Kop-hals-romppleats oan de Healbeamswei 12 in ryksmonumint. Oan de Foarstrjitte 18 stiet in ryksmonumint út 1630.
Mienskip
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]
It doarpshûs fan Eanjum hjit 'De Dobbe'.
Tsjerke
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]- PKN Anjum.
Yn it ramt fan de gearfoeging fan de herfoarme gemeente en grifformearde tsjerke ta de PKN-gemeente waard de grutte grifformearde tsjerke fan Eanjum, dy't nei de brân fan de âlde tsjerke yn 1969 boud wie, yn 2016 tydlik sletten. De PKN-gemeente fan Eanjum iepene op snein 25 maart 2018 nei in ferbouwing troch de NAM in lytsere tsjerkeseal yn it MFA-kompleks oan de Mûnebuorren en hâldt om de wike dêr tsjinst. De oare sneinen wurde tsjinsten yn de Michaeltsjerke holden.
Ferieningen
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]- De Kolkensjongers - doarpskoar
- Halleluja - fanfare
- VV Anjum - fuotbal
- Oranjeferiening Anjum
- Keatsferiening Anjum
- Fûgelwacht Anjum en omkriten
Skoalle
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]- Kristlike basisskoalle 'De Eker'. Yn 2016 fierde 'De Eker' syn 150-jierrige bestean.
Befolkingsferrin
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]| 1954 | 1959 | 1964 | 1969 | 1974 | 1999 | 2002 | 2003 | 2004 | 2014 | 2015 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1571 | 1445 | 1408 | 1357 | 1224 | 1167 | 1145 | 1150 | 1155 | 1065 | 1130 |
| 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | ||||
| 1140 | 1140 | 1135 | 1140 | 1155 | 1155 | 1150 |
Berne
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]- Botte fan Holdinga (1500-1577), ealman
- Wilco thoe Schwartzenberg en Hohenlansberg (1664-1704), grytman
- Menzo Pieter Kingma Boltjes (1880-1934), arts
- Syds Lieuwes Sijtsma (1886-1939), politikus
- Sibe van Aangium (pseudonym fan Hendrik Steen, 1895-1953), skriuwer en dûmny
- Pieter Taekes van der Herberg (1906-1965), jurist en fersetsman
- Menno Bandstra (1917-1996), dammer
- Harke Iedema (1940), organist
Bekende ynwenners
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]- Ds. J. J. A. Ploos van Amstel (sûnt 1866)
- Menzo Pieter Kingma Boltjes (10 juny 1880 - 6 oktober 1944)
- Ds. Hendrik Steen (*Eanjum, 21 novimber 1895, skriuwersnamme: Sibe van Aangium)
Ds. Sipke Huismans
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]- De Wikipedy hat ek in side Sipke Huismans.
Yn 1901 waard Sipke Huismans (1873-1924) beroppen yn de grifformearde tsjerke fan Eanjum. De Eanjumers wisten eins net hoe't se mei him omgean moasten. Teologysk wie Huismans lykas syn gemeente behâldend en hy skaaide de kant út fan Abraham Kuyper, mar wat it Frysk oanbelanget pike hy der út en hied er net in soad meistanners. De nije dûmny prate Frysk wat yn dy tiid tige ûngewoan wie. De tsjerkerie ferbea Huismans om yn 'e tsjerke en de konsistoarje Frysk te praten.
Huismans hat besocht om de Fryske beweging in djippere grûnslach te jaan. Hy wie ien fan de earsten dy't der op oantreau om it Frysk in eigen ynstitút te jaan. Dêr is fier nei syn dea de Fryske Akademy út fuort kommen. Huismans wie ek yn 1908 mei Anders Minnes Wijbenga ien fan de stifters en de earste foarsitter fan it Kristlik Frysk Selskip. Yn 1916 krige Huismans in berop nei Zevenhoven, dat er oannommen hat. Yn 1924 is er yn Doetinchem ferstoarn en begroeven yn syn berteplak Loaiïngea.[4]
Yn 1927 kaam de bondel "Ta in Tinkstien" út mei it sammele wurk fan Huismans, besoarge troch syn freon en meistrider dr. G.A. Wumkes.
Strjitten
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]Alle strjitten yn Eanjum.
Sjoch ek
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]| Boarnen, noaten en/as referinsjes: | ||
|
