Apia

	Apia
	Apia op Upolu
	Bestjoer
Lân	Samoä
Distrikt	Tuamasaga
	Sifers
Ynwennertal	37.708 (2006)
Oerflak	60 km²
Befolkingsticht.	6.534,27/ km²
Hichte	2 m
	Oar
Stifting	>1800; Haadstêd 1959
Tiidsône	SST (UTC-11)

Apia is de haadstêd fan de Oseanyske eilannekloft en lân Samoä. De stêd leit oan de noardkust fan Upolu, Samoä's twads grutste eilân, oan in natuerlike haven by de mûning fan de rivier Vaisigano. Dêr wurdt Ingelsk en Samoaansk praat. Apia is in lytse stêd mei sa'n 38.000 ynwenners (2006). It is Samoä's ienige stêd en haven.

Apia hat in mjuks fan âlde koloniale huzen en moderne westerske bouwurken, gewoanwei oantsjut as Fale Palagi ('hûs fan de wite man'); de tradisjonele wenten fan Samoä wurde Fale Samoa neamd.

De ferneamde 19e-iuwske Skotske skriuwer Robert Louis Stevenson is begroeven op in hichte oan de râne fan de stêd; syn hûs dêre, Vailima, is no in museum ta syn eare.

Skiednis

Apia wie oarspronklik in lyts doarp dêr't de lettere haadstêd de namme fan oernaam hat. It âlde doarp Apia bestiet noch yn it moderne Apia, dêr't no ek in protte oare doarpen ta beheare.

It moderne Apia waard stifte yn de fyftiger jierren fan de 19e iuw en hat de offisjele haadstêd fan Samoä west sûnt 1959.^[1]

Begjin 20e iuw begûn Samoä’s stiid foar ûnôfhinklikens, organisearre yn de nasjonale Mau-beweging. Apia wie doe it plak dêr't geweldleaze protestmarsen holden waarden en dêr't doe in protte Samoänen arrestearre binne. Op de saneamde 'Swarte Sneon' roan in freedsume Mau-gearkomst út op it deadwaan fan haadman Tupua Tamasese Lealofi III troch Nij Seelânske plysjes, dat wie op 28 desimber 1929.^[2]

Apia ± 1839
Oerheidsgebouwen
Plattegrûn Apia

Klimaat

Apia hat in tropysk reinwâld klimaat mei frijwat fêst waar en temperatueren it hiele jier troch. Apia's meast drûge moannen binne july en augustus mei in trochsneed delslach fan sa'n 80 mm. Desimber oant maart falt it measte wetter, maklik mear as 300 mm. De trochsneed temperatuer foar Apia is 26 graden Celsius.

Bestjoer

Apia is in part fan it polityk distrikt Tuamasaga en fan it kiesdistrikt Vaimauga-west en Faleata-east. Apia hat gjin stedsbestjoer. Apia bestiet nammentlik út sa'n 45 selsstannige doarpen. It eigentlike Apia proper is mar in doarpke tusken mûningen fan de rivieren Vaisigano (east) en Mulivai (west) en de doarpen Vaisigano en Mulivai; meielkoar foarmje dy 'de stêd Apia'.

It gerjochtsgebou te Apia
Katedraal fan Apia
Klokketoer en Sintrale Bank fan Samoä te Apia
Op it fleanfjild fan Apia

Underwiis

Apia hat in oantal beuker-, legere- en middelbere-skoallen en ek ynstituten foar fuortset ûnderwiis,^[3] dêr't ek de iennichste universiteit fan Samoä ta heart, de Nasjonale Universiteit fan Samoä. Fierders hat de Lânbouskoalle fan de Universiteit fan de Súd-Pasifyk in kampus ^[4] yn Alafua oan de râne fan Apia.