Amoritysk
| Amoritysk | ||
| algemien | ||
| lânseigen yn |  Irak Israel Jordaanje Libanon Palestina Syrje
| |
| tal sprekkers | 0 († 2e milennium f.Kr.) | |
| skrift | Oegaritysk skrift | |
| taalbesibskip | ||
| taalfamylje | ● Afro-Aziatysk ● Semitysk ● Westsemitysk ● Middensemitysk ● Noardwestsemitysk ● Amoritysk | |
| dialekten | Oegaritysk † | |
| taalkoades | ||
| ISO 639-1 | — | |
| ISO 639-2 | — | |
| ISO 639-3 | — (mis) | |
It Amoritysk is in útstoarne iere Semityske taal, dy't yn 'e Brûnstiid troch de Amoriten yn 'e Levant en westlik Mesopotaamje sprutsen waard. It wie in frij ynfloedrike taal yn 'e skiednis fan it Midden-Easten, dy't nei alle gedachten oan 'e ein fan it twadde milennium f.Kr. (omtrint 1100 f.Kr.) útstoar. It Oegaritysk, dat yn it Keninkryk Oegarit sprutsen waard, wurdt no beskôge as ien fan 'e letste en teffens mooglik it westlikste dialekt fan it Amoritysk.
Taalbesibskip
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]It Amoritysk wurdt ornaris klassifisearre as in isolearre taal binnen de groep fan 'e Noardwestsemityske talen. By dyselde taalkloft wurde ek de Arameeske talen en de Kanaänityske talen ûnderbrocht. Hoewol't de Amoriten as etnyske groep yn 'e regel ta de Kanaäniten rekkene wurde, is harren taal dus net in Kanaänityske taal yn 'e taalbesibskiplike sin fan it wurd. Sels de yndieling fan it Amoritysk as in Noardwestsemityske taal wurdt net algemien akseptearre, mei't der guon oanwizings besteane foar oare klassfikaasjes.
Oerlevering
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]It Amoritysk is oerlevere yn 'e foarm fan it Oegaritysk, dat fan 'e fjirtjinde iuw f.Kr. oant 1190 f.Kr. de offisjele taal wie fan it Keninkryk Oegarit. It Oegaritysk, dat yn 1929 troch Frânske argeologen ûntdutsen waard, wurdt no beskôge as in let dialekt fan it Amoritysk en neffens guon ûndersikers ek it westlikste.
In oare, yndirekte boarne fan it Amoritysk wurdt foarme troch de Amoritysktalige eigennammen en toponimen dy't yn 'e perioaden fan Amorityske oerhearsking fan dielen fan Mesopotaamje oan 'e ein fan it trêde milennium f.Kr. en it begjin fan it twadde milennium f.Kr. opnommen waarden yn Akkadyske teksten út benammen Mari en yn mindere mjitte ek út Alalach, Tell Harmal en Chafadja. Hiel út en troch binne sokke nammen ek opnommen yn iere Egyptysktalige teksten, en ien, Sənīr (foar de berch Hermon) is bekend út 'e Hebriuwske Bibel (Deuteronomium 3:9).
Taalskaaimerken
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]It Amoritysk wurdt karakterisearre troch:
- it foarkommen fan it gebrûklike Noardwestsemityske ûnderskie tusken de folsleine tiid en de ûnfolsleine tiid: yantin-Dagan ("Dagon jout") – raṣa-Dagan ("Dagon waard tefredensteld").
- it foarkommen fan in efterheaksel -a foar de trêde persoan, dat net foarkomt yn it Akkadysk of Hebriuwsk.
- it foarkommen fan 'e fokaal a- as foarheaksel yn 'e ûnfolsleine tiid, lykas yn it Arabysk, ynstee fan it tuskenheaksel -i-, lykas yn it Hebriuwsk en Arameesk.
- it bestean fan in tiidwurdsfoarm mei in geminearre (ferdûbele) twadde konsonant: yabanni-Il ("God skept").
- it foarkommen fan in Westsemityske h op beskate plakken dêr't it Eastsemityske Akkadysk in š (sj fan "sjippe") hat.
- it foarkommen fan in efterheaksel dat de earste persoan by tiidwurden yn 'e folsleine tiid oanjout, krekt as yn 'e Kanaänityske talen: -ti (earste persoan inkeltal) en -nu (earste persoan meartal).
| Boarnen, noaten en/as referinsjes: |
|
Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: Notes en References, op dizze side. |