Peter O'Toole

Peter O'Toole (folút: Peter Seamus Lorcan O'Toole; Connemara (Ierlân), 2 augustus 1932 – Londen, 14 desimber 2013), wie in Iersk-Britsk akteur, dy't bekend stie om syn felblauwe eagen. Hy begûn syn karriêre yn it Britske teäter, dêr't er namme makke as Shakespeare-fertolker. By it grutte publyk en bûten it Feriene Keninkryk waard er lykwols ferneamd troch syn wurk as filmakteur. Fral syn titelrol as T.E. Lawrence yn 'e histoaryske film Lawrence of Arabia makke him ta in filmstjer. Yn syn karriêre wûn er fjouwer Golden Globes, in BAFTA, in Emmy en in Oscar, wylst er fierders noch acht oare kearen foar in Oscar nominearre waard. Yn 2012 joech er it aktearjen deroan.

Peter O'Toole
akteur
Peter O'Toole yn 1968.
persoanlike bysûnderheden
echte namme	Peter Seamus Lorcan O'Toole
nasjonaliteit	Britsk Iersk
berne	2 augustus 1932 (?)
berteplak	Connemara (Ierlân) (?) Leeds (Ingelân) (?)
stoarn	14 desimber 2013
stjerplak	Londen (Ingelân)
etnisiteit	Iersk Skotsk
jierren aktyf	1954 – 2012
prizen	Oscar 2003 BAFTA 1963 4 × Golden Globe Emmy Award 1999
offisjele webside
Peter O'Toole yn 'e IMDb

Libben en karriêre

Jonkheid en oplieding

O'Toole waard berne yn 1932. Guon boarnen jouwe as syn berteplak Connemara, yn County Galway, yn Ierlân, wylst oaren úthâlde dat er te wrâld kaam yn it Ingelske Leeds. O'Toole sels wie net wis fan syn berteplak of -datum; yn syn autobiografy skreau er dat er 2 augustus as syn jierdei beskôge, mar dat er sawol in Iersk as in Britsk bertesertifikaat hie, en dat er neffens it Ierske berne wie yn juny 1932. O'Toole wie de soan fan Patrick Joseph O'Toole, byneamd "Spats", in Iersk metaalarbeider, fuotballer en bookmaker op in hurddraversbaan en dy syn frou Constance Jane Eliot Ferguson, in Skotsk ferpleechster.

O'Toole waard grutbrocht as lid fan 'e Roomsk-Katolike Tsjerke, en genoat syn leger en middelber ûnderwiis oan roomske skoallen, dêr't er troch de nonnen tirannisearre waard om syn loftshandichheid ôf te learen. Nei't er fan skoalle gien wie, wurke er as sjoernalist yn oplieding en fotograaf foar de krante de Yorkshire Evening Post, oant er oproppen waard foar syn tsjinstplicht en seinder yn 'e Britske Keninklike Marine waard. Nei syn tsjinsttiid folge O'Toole fan 1952 oant 1954 in oplieding oan 'e Royal Academy of Dramatic Art (RADA) te Londen, nei't er ôfwiisd wie troch de toanielskoalle fan it Abbey Theatre yn 'e Ierske haadstêd Dublin om't er de Ierske taal net machtich wie.

Karriêre

O'Toole sette mei syn karriêre as akteur útein op it toaniel. Hy makke namme as Shakespeare-fertolker yn it Bristol Old Vic en as lid fan it toanielselskip de English Stage Company. Yn 1954 makke er syn debút op 'e tillefyzje, en yn 1959 op it wite doek, mei in lyts roltsje yn 'e Britske film The Day They Robbed the Bank of England. Hy briek yn 1962 troch mei syn rol as de Britske legerofsier en aventoersman T.E. Lawrence yn regisseur David Lean syn masterwurk Lawrence of Arabia. Foar dy rol waard er trouwens pas útkeazen doe't bliken die dat Marlon Brando oare ferplichtings hie, en nei't Albert Finney derfoar betanke hie.

Peter O'Toole as T.E. Lawrence, yn Lawrence of Arabia.

Foar syn rol yn Lawrence of Arabia waard O'Toole foar it earst nominearre foar in Oscar, en yn 'e jierren dy't folgen, soed er noch sânris sa'n nominaasje yn 'e wacht slepe, foar rollen yn 'e films Becket (1964), The Lion in Winter (1968), Goodbye, Mr. Chips (1969), The Ruling Class (1972), The Stunt Man (1980), My Favorite Year (1982) en Venus (2006). Eltse kear gie de oerwinning lykwols oan him foarby. Pas yn 2003 krige er in eare-Oscar útrikt foar syn hiele oeuvre. O'Toole is trouwens ien fan mar in pear akteurs dy't foar deselde rol mear as ien kear nominearre binne foar in Oscar: hy spile kening Hindrik II fan Ingelân sawol yn Becket as yn The Lion of Winter.

Yn dy lêste film wurke O'Toole gear mei Katharine Hepburn, en yn 1972 spile er mei Sophia Loren yn 'e film Man of La Mancha], oer de Spaanske skriuwer Miguel de Cervantes en dy syn fiktive personaazje Don Quichot. Dat er ek komyske rollen oankoe, liet O'Toole sjen yn What's New, Pussycat?, út 1965. Njonken syn karriêre as filmakteur gied er ek troch mei teäter; sa stied er yn 1970 yn it Dublinske Abbey Theatre mei in rol yn Samuel Beckett syn stik Waiting for Godot. Yn 1980 spile er de rol fan 'e Romeinske keizer Tibearius yn 'e kontroversjele (want troch it neakenblêd Penthouse produsearre en foar in diel iepentlik pornografyske) film Caligula. Hy wûn de prestizjeuze Britske Laurence Olivier Award foar syn optreden yn Jeffrey Bernard is Unwell (1989), en in Emmy Award, de wichtichste Amerikaanske tillefyzjepriis, foar syn rol yn 'e minysearje Joan of Arc (1999).

De lêste tsien jier fan syn wurkpaad spile O'Toole fral lytsere roltsjes, lykas presidint Paul von Hindenburg fan 'e Weimarrepublyk yn Hitler: The Rise of Evil (2003), de Romeinske keizer Augustus yn Imperium: Augustus (2003), de Trojaanske kening Priamos, yn 'e film Troy (2005), de âldere Giacomo Casanova yn 'e BBC-tillefyzjesearje Casanova (2005), en paus Paulus III yn 'e histoaryske dramasearje The Tudors (2008). Op 12 july 2012 makke O'Toole bekend dat er ophold fan aktearjen.

Peter O'Toole as kening Hindrik II fan Ingelân yn The Lion in Winter.

Priveelibben

Yn 1959 troude O'Toole mei de Welske aktrise Siân Phillips, mei wa't er twa dochters krige, aktrise Kate O"Toole (1960) en Patricia O'Toole (19??). It houlik rûn yn 1979 út op in skieding. Phillips skreau letter yn twa autobiografyen dat O'Toole har geastlik mishannele hie, wat benammen feroarsake waard troch syn slimme alkoholisme. Teffens hied er oanfallen fan ekstreme jaloerskens doe't se him úteinlik ferliet foar in jongere minner. Neitiid krige O'Toole in relaasje mei it folle jongere model Karen Brown (al trouden hja nea), en krige mei har noch in soan, Lorcan Patrick O'Toole (1983).

Oan 'e ein fan 'e 1970-er jierren makke slimme sykte hast in ein oan O'Toole syn libben, doe't syn maachkanker by fersin oansjoen waard foar in symptoom fan syn oerynname fan alkohol. Yn 1976 waarden by in operaasje syn alfleisklier en in grut diel fan syn mage fuorthelle, wat makke dat er tenei litte oan ynsuline-ôfhinklike sûkersykte. Yn 1978 ferstoar er suver oan in bloedkrupsje. Hy bettere lykwols wer op en kearde werom op 'e planken en foar de kamera.

Wat syn politike opfettings oanbelanget, wie O'Toole yn 'e iere jierren fyftich in fûleindich tsjinstanner fan 'e Koreaanske Oarloch. Yn 'e sechstiger jierren, ûnder de Fjetnamoarloch, wied er fannijs aktyf yn 'e anty-oarlochsbeweging. Nei't der grute wurdt, waard O'Toole yn 1987 in ridderskip oanbean (dat it predikaat sir foar syn namme pleatst hawwe soe), mar sloech er dy ôf fanwegen persoanlike en politike redens. Op religieus mêd omskreau O'Toole himsels yn in fraachpetear ris as in "kristen dy't mei pinsjoen gien is".

Ferstjerren

Nei't er lang yn 'e minnichte omtoarke hie, ferstoar Peter O'Toole op 14 desimber 2013 yn 'e âlderdom fan 81 jier, yn it Wellington Hospital yn syn wenplak, de Britske haadstêd Londen. Hy liet trije bern en in pakesizzer nei.

Filmografy

Filmografy as akteur
jier	titel	rol of funksje	opmerkings
tillefyzje
1956	The Adventures of the Scarlet Pimpernel	earste soldaat	gastrol; ôfl. A Tale of Two Pigtails
1961	Rendezvous	John	weromkearende rol; 3 ôfl.
1968	Present Laughter	Garry Essendine	tillefyzjefilm
1980	Strumpet City	James Larkin	minysearje
1981	Masada	tribún Cornelius Flavius Silva	minysearje nom. Golden Globe foar bêste akteur yn in minysearje of tillefyzjefilm
1982	Man and Superman	Jack Tanner	tillefyzjefilm
1983	Pygmalion	prof. Henry Higgins	tillefyzjefilm
1983	Sherlock Holmes and the Baskerville Curse	Sherlock Holmes	as stimakteur; tillefyzjefilm
1983	Svengali	Anton Bosnyak	tillefyzjefilm
1984	Kim	Lama	tillefyzjefilm
1986	The Ray Bradbury Theater	John Hampton	gastrol; 1 ôfl.
1987	The Dark Angel	omke Silas	minysearje
1990	Crossing to Freedom	John Sidney Howard	tillefyzjefilm
1992	Civvies	Barry Newman	tillefyzjefilm
1994	Heaven and Hell: North and South, Book III	Sam Trump	minysearje
1995	Heavy Weather	Clarence greve fan Emsworth	tillefyzjefilm
1996	Gulliver's Travels	keizer fan Lilliput	tillefyzjefilm
1998	Coming Home	kolonel Carey-Lewis	tillefyzjefilm
1999	Joan of Arc	biskop Pierre Cauchon	nom. Golden Globe foar bêste byrol fan in akteur yn tillefyzjesearje, minysearje of tillefyzjefilm nom. Emmy Award foar bêste byrol fan akteur yn in minysearje of film
1999	Jeffrey Bernard is Unwell	Jeffrey Bernard	tillefyzjefilm
2002	The Education of Max Bickford	Sidney McKnight	gastrol; 1 ôfl.
2003	Hitler: The Rise of Evil	presidint Paul von Hindenburg	tillefyzjefilm nom. Emmy Award foar bêste byrol fan akteur yn in minysearje of film
2003	Imperium: Augustus	keizer Augustus
2005	Casanova	de âldere Giacomo Casanova	minysearje
2008	The Tudors	paus Paulus III	minysearje
2008	Iron Road	Lionel Relic	minysearje
films
1960	Kidnapped	Robin MacGregor
1960	The Savage Innocents	earste plysjeman
1960	The Day They Robbed the Bank of England	kaptein Monty Fitch
1962	Lawrence of Arabia	T.E. Lawrence	BAFTA foar bêste Britske akteur Golden Globe foar bêste manlike nijynkommeling nom. Oscar foar bêste akteur nom. Golden Globe foar bêste akteur yn in dramafilm
1964	Becket	kening Hindrik II fan Ingelân	nom. Oscar foar bêste akteur nom. BAFTA foar bêste Britske akteur nom. Golden Globe foar bêste akteur yn in dramafilm
1965	Lord Jim	Lord Jim
1965	What's New Pussycat?	Michael James
1965	The Sandpiper	?	as stimakteur, net fermeld op 'e ôftiteling
1966	How to Steal a Million	Simon Dermott
1966	The Bible: In the Beginning...	de trije ingels
1967	The Night of the Generals	generaal Tanz
1967	Casino Royale	Skotske doedelsekspiler	cameo; net fermeld op 'e ôftiteling
1968	The Lion in Winter	kening Hindrik II fan Ingelân	nom. Oscar foar bêste akteur nom. Golden Globe foar bêste akteur yn in dramafilm
1968	Great Catherine	kaptein Charles Edstaston
1969	Goodbye, Mr. Chips	Arthur Chipping	nom. Oscar foar bêste akteur nom. Golden Globe foar bêste akteur yn in musical of komeedzjefilm
1970	Country Dance	sir Charles Ferguson
1971	Murphy's War	Murphy
1972	Under Milk Wood	kaptein Tom Cat
1972	The Ruling Class	Jack Gurney, 14e greve fan Gurney	nom. Oscar foar bêste akteur
1972	Man of La Mancha	Don Quichot Miguel de Cervantes Alonso Quijano	nom. Golden Globe foar bêste akteur yn in musical of komeedzjefilm
1975	Rosebud	Larry Martin
1975	Man Friday	Robinson Crusoe
1976	Foxtrot	Liviu
1976	Rogue Male	sir Robert Thorndyke
1978	Power Play	kolonel Zeller
1979	Zulu Dawn	Lord Chelmsford
1979	Caligula	keizer Tibearius
1980	The Stunt Man	Eli Cross	nom. Oscar foar bêste akteur nom. Golden Globe foar bêste akteur yn in dramafilm
1982	My Favorite Year	Alan Swann	nom. Oscar foar bêste akteur nom. Golden Globe foar bêste akteur yn in musical of komeedzjefilm
1983	Sherlock Holmes and the Valley of Fear	Sherlock Holmes	as stimakteur
1983	Sherlock Holmes and a Study in Scarlet	Sherlock Holmes	as stimakteur
1983	Sherlock Holmes and the Sign of Four	Sherlock Holmes	as stimakteur
1984	Supergirl	Zaltar
1985	Creator	dokter Harry Wolper
1986	Club Paradise	gûverneur Anthony Cloyden Hayes
1987	The Last Emperor	Reginald Johnston	nom. BAFTA foar bêste byrol fan in akteur
1988	High Spirits	Peter Plunkett
1989	As Long as It's Love	prof. Yan McShoul
1990	Wings of Fame	Cesar Valentin
1990	The Rainbow Thief	prins Meleagre
1990	The Nutcracker Prince	Pantaloon	as stimakteur
1991	King Ralph	sir Cedric Charles Willingham
1992	Rebecca's Daughters	lord Sarn
1992	Isabelle Eberhardt	majoar Lyautey
1993	The Seventh Coin	Emil Saber
1997	FairyTale: A True Story	Arthur Conan Doyle
1998	Phantoms	dokter Timothy Flyte
1999	The Manor	Ravenscroft
1999	Molokai: The Story of Father Damien	William Williamson
2002	Global Heresy	lord Charles Foxley
2002	The Final Curtain	J.J. Curtis
2003	Bright Young Things	kolonel Blount
2004	Troy	kening Priamos fan Troaje
2005	Lassie	de hartoch
2005	Mystic India	voice-over	dokumintêre
2006	Venus	Maurice	nom. Oscar foar bêste akteur nom. BAFTA foar bêste akteur nom. Golden Globe foar bêste akteur yn in dramafilm nom. Satellite Award foar bêste akteur yn in musical of komeedzjefilm nom. foar in Screen Actors Guild Award foar bêste akteur
2006	One Night with the King	de profeet Samuël
2007	Ratatouille	Anton Ego	as stimakteur
2007	Stardust	kening fan Stormhold
2008	Dean Spanley	Fisk Senior
2008	Christmas Cottage	Glen Wesman
2012	Eldorado	ferteller
2012	Cristiada	pastoar Christopher
2014	Decline of an Empire	Gallus
2017	Diamond Cartel	Tugboat

Keppelings om utens

• (in) Folsleine filmografy fan Peter O'Toole yn 'e Internet Movie Database (IMDb)

Boarnen, noaten en referinsjes

Boarnen, noaten en/as referinsjes:

Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: References, op dizze side. Commons Wikimedia Commons  Ofbylden dy't by dit ûnderwerp hearre, binne te finen yn de kategory Peter O'Toole fan Wikimedia Commons.