Mummy

In mummy is in (meastentiids minsklik) lichem, dat nei it ferstjerrren útdrûge is of troch keunstbewurkingen konservearre, sadat it net folslein fergiet en der mear fan oer is as allinnich in skelet.

Dizze side giet oer it goed preservearre lyk. Foar oare betsjuttings, sjoch: Mummy (betsjuttingsside).

Etymology

It wurd 'mummy' komt fan it Perzysk mumya dat 'pik' of 'asfalt' betsjut. Mummys waarden nammentlik faak troch de by it balsemjen brûkte etearyske oalje hielendal swart en krigen in pik-eftige substânsje.

De mealde substânsje fan mummys waard oant in pear hûndert jier ek yn westerske apteken noch as pre-wittenskiplik 'genêsmiddel' ferkocht. De mummys waarden fynmeald sadat se mei wetter sêft makke wurde koene om yn te nimmen.

Skiednis

In betide mummifikaasjetechnyk waard al ± 3000 foar Kristus yn it Alde Egypte ûntwikkele, troch de religieuze oertsjûging dat men jins lichem en persoanlike besittings nei it hjirneimels meinimme koe. Ut in soad oare drûge gebieten binne ek grêven bekend wêryn't amper fergiene, útdrûge lichems en grêfjeften fûn binne dy't troch in natuerlik mummifikaasjeproses bewarre bleaun binne. Ek yn in soad krypten ûnder tsjerken drûgen de lichems sa hurd út dat se net fegien binne. De bekendste Fryske mummy's binne yn Wiuwert fûn. Net allinnich yn Egypte, ek Midden- en Súd-Amearika, Grienlân, Sinkiang, Mongoalje en Portegal kenne mummys.

Mummy fan in kat, Egypte

Mummifikaasjetechniken en -meganismen

Hoewol't der faak sprutsen wurdt oer de 'avansearre' mummifiasjetechniken fan de âlde Egyptners is it better om fan 'komplekse' techniken te sprekken. In soad ûnderdielen fan de Egyptyske metoade wienen wol effektyf (it weiheljen fan hurd fergeande yngewanten, it yndrûgjen mei natron); oare (lykas it salvjen mei etearyske oalje) wurken kontra-produktyf. Simpele útdrûging, fluch genôch útfierd, oant in leech genôge fochtichheidsgraad, levert al in tige goed hâldbere mummy op. Under natuerlike omstannichheden slagget soks allinnich goed as der gjin ynsekten lykas aasmiggen en tuorren by it lyk komme kinne op it op te fretten.

Mummy yn it Britsk Museum

De Egyptyske mummifikaasje

Yn de Egyptyske tradysje waarden harsens fia in heak troch de noasiepening, en de yngewanten troch in sneed yn de side mei in fjoerstienen mes út it lichem helle, wêrnei't it lichem yn fêste natron lein waard sadat it yndrûge. Dit duorre 70 dagen. Natron is in mingsel fan sâlt en natriumwetterstofkarbonaat (natriumbikarbonaat) dat fûn wurdt oan de iggen fan sâltmarren yn de Egyptyske woastyn. Wadi Natroen wie in wichtich fynplak. Dêrnei joech men it in bad yn bewarjende stoffen, en waard it lichem omwuolle mei linnen doeken, om it dêrnei oan it grêf ta te betrouwen, meastal tagelyk mei grêfjeften. De weihelle ynwindige organen waarden yn spesjale urnen dien, de kanopen, en apart meijûn.

Yn de 17e en 18e iuw lieten begoedige lju yn de protestantske gebieten fan Dútslân har frekwint tsjin betelling nei harren dea yn fentilearre kelders ûnder tsjerken en kleasters bysette, dy't troch kontinue luchtsirkulasje fia luchtskachten drûch hâlden waarden. Op dy wize waarden harren lichems foar ûntbining behoede. In bulte fan soksoarte kelders befetten oant hjoed de dei de mummys fan dizze persoanen. Mooglik wie dit ynjûn troch in passaazje út Luther syn oersetting fan it Boek Job oer weropstanning; fan de oare kant waard der blykber foar it ûntstean fan sombys freze, omdat mannich lyk fêstbûn wie út eangst dat de deade omdoarmje soe.

Natuerlike mummifikaasje

Natuerlike mummys kinne neist útdrûgjen ek troch ynfriezen en/of friesdrûgjen ûntstean. Der is dan sprake fan in iismummy, ûntstien trochdat in lichem yn in gletsjer bedarre is of yn permafrost begroeven is. Yn Sibearje binne sels heule mammoeten tsientûzenen jierren bewarre bleaun yn de permafrost.

Mummy yn fiksje

Mummys komme faak foar yn horrorferhalen en -films. Hjiryn binne se faak "ûndeade" meunsters dy 't de protagonisten opjeie. Ien fan de âldste wurken op dit gebiet is de roman The Jewel of Seven Stars fan Bram Stoker, foar it earst publisearre yn 1903. De earste film mei in mummy yn de rol fan de antagonist is The Mummy út 1932, mei Boris Karloff as de mummy. Fan dizze film ferskynde yn 1959 en yn 1999 in remake.

Ferneamde mummys

Sjoch ek

Boarnen, noaten en referinsjes

Boarnen, noaten en/as referinsjes:

Frank Thadeusz, 'Wiedergänger aus der Gruft'. yn: Der Spiegel, 14 juny 2010

Ofbylden dy't by dit ûnderwerp hearre, binne te finen yn de kategory Mummies fan Wikimedia Commons.