Dele Giwa

 

Dele Giwa (dayeeki e nder yanlde 16 lewru mars hiitande ndunngu alif 1947 - 19 ottobaaru e alif 1986) ko wonɗo nder lesdi naajeeriya, wonɗo haalde e joornaali Newswatch.

O maayi nde o udditii pakkeeji bee bonde to wuro maako to Ikeja, Lagos nder lewru Oktoobar 19, 1986.

Sumonu Oladele "Baines" Giwa ɗon wari daga Ugbekpe Ekperi, Etsako East gariiri laamu nder Edo. O jibinaa e 16 lewru Maars 1947, to wuro huutoraade nder wuro Oba Adesoji Aderemi, Ooni of Ife. O yahi nder suudu janngirde jamanuɓe nder leydi Lagere, Ile-lfe. Nde baaba maako yahri to College Oduduwa, Ile-Ife bana mawɗo laana, o heɓii jaɓɓorgo to jaŋde nden. Dele Giwa yahi Amerik ngam janngude dowre, o heɓii BA nder ɗemngal Farayse to Brooklyn College nder hitaande 1977 nden o jaaraama nder jaango Fordham. O huwtori for New York Times bana walliɗo bolle duuɓi nay, caggal nde o jeyaa to Nigeria ngam huwtore e Daily Times.

Dele Giwa e habaruɓe maɓɓe Ray Ekpu, Dan Agbese e Yakubu Mohammed maɓɓiti Newswatch nder hitaande 1984, nden ko e nder nden hitaande nde nde fuɗɗii habaru nder 28 lewru Janaayo 1985. "Wonde 1989 haalanki nder nder nder nder "kawaluuji" wi'i "ngol wayliti laawol jaayndi nder lesdi Nigeria, nden o wurtini jaayndi haalanki haalaaji nder lesdi lesdi Nigeria".[and]Ammaa nder lebbi arandeeji laamu Jeneraal Ibrahim Babangida, mo hawti laamu nder lewru August 1985. Ɗum wurtini yeeso maako dow dow dow dow koode nayi boo boo boo boo o boowi "koomoy ɗaɓɓiti waɗugo nguurndam booɗɗum ngam Babangida".Ɓaawo ɗun, wardi ndin waɗi hakkillo dow laamu Babangida.

Nolde hoore

Dele Giwa waree mo mo'owo Amerik nder hitaande 1974. L'aare maako ɗiɗmere, to Florence Ita Giwa, waɗi lebbi 10. O waree Olufunmilayo Olaniyan e 10 lewru 7 hitaande 1984, ɓe kawti haa maayde maako e hitaande 1986. O heɓii baawɗe e inna makko, e rewɓe makko e ɓiɓɓe makko.

Maayi

Dele Giwa maayi e dow bonda nder wuro maako e Ikeja, Lagos, wakkati o ɗon nder suudu maako bee Kayode Soyinka, nder Nyalnde 19 Oktoobar 1986. Wuroore waɗi balɗe ɗiɗi ɓaawo o haɓɓii haalde e mawɓe suudu jammu jammu (SSS). Nder haalde naa' nder nder nder nder haalde e habaruɓe haa dowle man, Lt. Col. A.K. Togun, mawɗo SSS o wi'i dow 9 Oktoobar Dele Giwa e Alex Ibru ɓe haɓɓii haalde habaru ha habaru habaru ha juuɗe habaru haaru habaru ha SSS habaru. Togun wi'i ɗum ha nder kawtal ngal SSS e mawɓe hawrita fuɗɗiima haɓɓuki jaɓɓorgo cenzura. E nder haala ngol, media'en haani haalanki dow haala fuu nde ina waawi ɓesda laamu SSS, ngam ɓe ɗaɓɓa ɓe haalanki ɗum.

Giwa nodditii SSS to hooreejo maɓɓe ngam arande 19 Septemba 1986, ɓaawo o windii go'o nder nder nder o holli ɓesngu ɗiɗmere nder Fuuta Fuuta (SFEM) "ji'a Allah" nden o holli to SFEM footi, yimɓe ɓe ɓe mari mari kaaƴe dow mawɓe maɓɓe nder nder nder nder laawol. Giwa ɗon haalaa e haala maako haɓɓiiji SSS ɗiɗo. Ɓaawo ɗon ɓe njahi e mo hawta bee Lt Col Togun, mawɗo darnde darnde dardaangal nder suudu maako. Togun haalantaama o wi'i Giwa o tawi hay huunde moƴƴaani nder haala ngol, ngam Giwa wi'i kadi e nder haala go'o o ɗon tammi Babangida o yiɗi waɗugo SFEM huwtore.

E wi'ugo mawɗo Giwa e kolla, Ray Ekpu, nder 16 Oktoobar 1986, Kolonel Halilu Akilu diga Dental Haɓɓugo Haɓɓugo Dowlaaji (DMI) wi'i Giwa hawtani dow dow dow dow Dele nanni haalanki dow yimɓe dow jaɓɓugo konu. SSS mawɓe anndini Giwa to suudu maɓɓe boo nder 16 Oktoobar 1986, nden nder nyalaade ɗon Ekpu yahdi bee maako to suudu SSS ngam haalde. Lt. Col Togun taƴi Giwa e Newswatch ngam ɓe ɗon yiɗi ɓe windi "goje feere" dow Ebitu Ukiwe mo ɓe ƴetti diga hooreejo ardiiɓe ardiiɓe, to Jeneral Babangida. Magazin ngal fooritii haala ɓaawo "Power Games: Ukiwe loses", nder nder limgal 20 Oktoobar, ɗum waɗi nder jaaynde 13 Oktoobar 1986. Togun boo wi'i Giwa ɗon mari kaɓirɗe bee Nigeria Labour Congress, NLC, Academy Staff Union of Universities, ASUU, e janngooɓe ngam waɗugo fuɗɗol socialist. Giwa ɗon moodi ngam wi'ugo Newswatch ɗon huutoroo polis mawɗo jamirooje ummaatooje boo, Alozie Ogugbuaja. Ogugbuaja ɗon wi'a nder 16 Oktoobar 1986, bombol ɗon ɗon haandi diga nder suudu maako nder GRA, Ikeja, Lagos. Ogugbuaja wi'i kadi o ɗon numi telefonndi maako footi haɓɓugo ngam Giwa e Ray Ekpu nder wolde telefonndi maɓɓe bee maako ɗon ɗon ɗon haɓɓugo mo nder Newswatch to polis ɗon wurtina mo. Ray Ekpu ɗon ma'ana kadi wuro maɓɓe e telefoŋji maɓɓe ɗonno ɗonno ɗonna ngam o ɗonno ɗonndi huutoreede Ogugbuaja nder Newswatch bee dele Giwa dow telefonndi tan; o wi'i o tawi masinji ɗiɗo ɗonno ɗonni nder kuuje ɗiɗi nder nder suudu maako. Lt. Col. Togun wakkati ƴamugo Giwa wi'i o anndaa wonde Akilu ɗon ƴamugo giwa dow dow dow dow gun running charges nder nyalaade ɓaawo, ɗum waɗi caggal nde Giwa ɓeydi ɗum to maako.

Giwa anndini haɓɓugo haɓɓugo maako to bandiraawo maako Prince Tony Momoh mo ɗonno woni Ministaar haɓɓugo bolle, Giwa wi'i Momoh o ɗon hulugo ngam mayde maako ngam sembe ceedeji ɗi ɓe ɗon wi'a dow maako. E wi'uki Ekpu, Momoh "wurtini ɗum bana ko haɗi e wi'i yimɓe jamirooje ɗon yiɗi ɓeydaade mo"; Momoh waɗi alkawal ngam ɗaɓɓita haala. Nder Nyalnde 18 Oktoobar, Giwa haalani boo e Admiral Augustus Aikhomu, hooreejo ardiiɓe ardiiɓe mawɓe ɓe o wi'i o anndi haala nden nden nden o haani yi'ugo.

Ɓaawo ɗon nder 18 Oktoobar, nyalnde go'o yeeso bombing, mawɗo DMI noddi wuro Giwa bee wi'ugo dow limgal limgal maako to debbo maako Funmi. Gooto nder DMI boo wi'i o waawataa hawta Giwa to ofis nden o hokki Kolonel Akilu nder nder nder laawol. Ekpu wi'i Akilu ƴami debbo Giwa ngam jaɓɓugo laawol to wuro nden nden nde o ƴami mo ngam ɗume o yiɗi laawol ngol o holli o yiɗi yaaki to wuro nden to o ɗon yaha Kano nden o anndaa Ikeja, o hokki mo kadi o wi'i ADC hooreejo ɗon woodi ko'e ngam Giwa, ko'e boo boo o wi'a. E wiyde Ekpu, ɗum naawataa ɗum sabu Giwa heɓii koode jaɓnde dow ko'e wolde hooreejo leydi e nder wakkere Akilu.

Nder subaka 19 Oktoobar, Giwa noddi Akilu ngam ƴamugo ngam ɗume o ɗon wi'a wuro maako nder nyalnde nde o ɗon. Akilu ɗonno o noddi goɗɗo nder rewɓe Dele Giwa ngam o yiɗi jaɓɓugo jaɓɓorgo maako. Akilu ɗon wi'a o holli o yiɗi wi'ugo Giwa tan wonde haala ɗon. Ekpu wi'i Giwa wi'i Akilu ɗum wurtinaama e o wi'i o ɗon anndina jaɓɗo maako, Chief Gani Fawehinmi ngam o jaɓɓa haala. Akilu wi'i Giwa naa' ɗum haani, naa' ɗum haala laamooɓe nden o haani ɗaɓɓita haala ngol.  

Ko haani 40 minutirɗe ɓaawo wolde telefonaaje bee Akilu, ɓe hokki jaɓɓorgo Giwa jaɓɓorgal ngam jaɓɓorgol hokki ɓiɗɗo Giwa, Billy. (ji'e nder ko'e nder nder nder ko'o huutore ngam hokkude pakke ɗon feere-feere). E wi'uki Billy, kuɓɓol ngol ɗon woodi ko'e maral lesdi Nigeria, ɗon haɗugo ko'e nder ko'e dow ko'e maako. Billy wi'i boo wonde ɗum'en woni wakkati arande baaba maako heɓay ɗerewol diga laamu. Pakki ɗon ɗon ɓesda dow ɓoggi Dele Giwa, ɗon woodi mo bee mayde, ɗon ɗon ɗon ɓaŋgita Soyinka, ɗon ɗon yaafana hoore maako haa suudu yahugo ɓaawo Giwa ɗon yiɗi yaafana pakki ɗon. Giwa ɗon hoola haa suudu ndun, to o maayi daga haɓɓooji maako.

Furi, kiita e dowla

Ha 20 Oktoobar, nder nyande caggal nde bombing, laamu nguu noddi haalde ha haalde ha hooreejo Augustus Aikhomu. Ka yeeso fuɗɗam haalde habaru, yimɓe fuu ɓe fotti habaru habaru, habaruɓe lesdi feere, e yimɓe lesdi Naijeriya ɓe kuuwani habaru haaruɓe lesdi feere ɓe ɗon ummina. Yimɓe ɓe ɓe njogii ɓe mbi'i ɗum "ko ɗum "ɗum "ɗum "ɗoo" Aikhomu naɓataa ƴamɗe.

Aikhomu boo ƴami Ismaila Gwarzo, mawɗo SSS e Haliru Akilu ngam ɓe hokki haala maɓɓe dow ko waɗi hakkunde Dele Giwa e kuugal maɓɓe nder ɓaawo. Gwarzo hokki hokki hokkugo SSS noddi Giwa ngam ƴamugo dow dow dow huutore huutore. Akilu dow maako ɗon hokki hokki hokkugo maako dow wuro Giwa nder 18 Oktoobar ngam o warugo ngam o waawata yi'ugo Giwa nder laawol maako to Kano nder nokkuure wi'ugo Ikeja. Akilu wi'i kadi o yiɗi yahugo Giwa to wuro ngam "ngannda haala Hausa dow to on yahugo goɗɗo nder wuro maako, on hollata mo on woni nyawɗo". Ekpu wi'i o ɗon seeda Gwarzo wi'ugo haɓɓaaku "ɗum ɓeydaaki" e kadi Tony Momoh wi'i ɗum "nde haɓɓaaki dow haɓɓaako"; ɓaawo o wi'i, "ɗawraaku mawɗo waɗay ko nafataa.Graffiti wakkatiire ɗon holla goonɗinki SSS ɗon ɗon jeyaa.

Nder warugo haalde nder warugo nder nder nder nder warugo, Chris Omeben, mo ɗon ɗon ɗon ɗon je'a Wakilɗo Puɗol Polisiya (DIG) je ɗon je'e Fedde Fedde Fanditaare e Fedde Fandi (FIIB) ha Alagbon, ha nder maako, o ɗon wi'a o ɗon je'o o ɗon je je'a arandeejo je'aare nder nyau ndu ɓaawo o je'a ɗum diga arande maako ha FIIB, Victor Pam. Omeben holli o waɗi ko goɗɗo jaɓɓinoowo mari hakkillo waɗata ngam holla haala dow maayde Dele Giwa. O tokki wi'ugo o ɗon ɗaɓɓita nokkuure nyau nden o tawi ɗum ɗon huutoroo ngam suudu suudu je ɗon haandi nokkuure nde mayre nden Kayode Soyinka wi'i o ɗon jooɗorugo wakkati mayre nden waɗi boo ɗon maaro ngam mayre nden, ammaa Soyinka ɗon maaro. Omeben holli semmbe ɓandu ngam o ɓeydi ɓeydi ngam o ɓesda bee ɓandu njamndi dow tagaare suudu suudu suudu (ɓandu ɓandu), ko ha nder kiita maako waɗi haala Soyinka ɗon moolugo. Omeben boo wi'i o yiɗi haalaaji ha Dan Agbese, Ray Ekpu e Kayode Soyinka. Daga tati, Agbese tan o wari, o heɓii Soyinka warii leydi ndii. Omeben boo hajjiti dow nder nder kuugal kuugal maako o woodi daliila haɓɓugo Haliru Akilu e Tunde Togun. E wi'i Omeben Akilu o haɓɓi noddi Giwa to DMI o wi'i Giwa noddi o holli haala o waɗi to New York Daily, ɗum waɗi o waɗi no o mari pottegal waɗugo leydi ndii nder laaɓuɗe ɓale nder nder nder nder leƴƴi duniyaaru. Wonde tan anndinoore Giwa hokki to dow dow dow dow New York Daily wonde nde wondi nder nder New York Times dow ɓeydaade diina e ɓeydaare nder lesdi Nigeria. Nder haala ɓeydaaki lesdi Islama, Giwa hokki haala feere feere nder haala, ɗum laawol haɗaaɗo, ɓeydaaku,Ɗum ko laawol haɗaaɗo, ɓeydaandu...nder haala ɓurɗum, mi ɗon yi'a haala nde kristinaaɓe maaruɓe e musulmaaɓe maaruɗi ɗon haɓana nder nder nder nder dammugal. Omeben wi'i o ɗon hawta bee daliila Akilu e Togun hokki ngam noddugo Giwa.

Ammaa Soyinka wari ha hawtore Omeben e mo waɗugo mo hawtoreeɓe fewre ngam hawtoreede haala maako dow hawtaade maako e nyau man. Nder haalde o hokki ha gazete The Nation Lagos nder Asaar, 19 Januuwar 2013, Soyinka wi'i o ɗon yaha to suudu suudu saa'i nde bombal ngal ɓoggi. O wi'i o andaa to Omeben heɓii habaru naa'o. Nde ɗum ƴami Soyinka, o yiɗi o waɗaaki ɗum ngam o heɓta ɗum.

Omeben boo wi'i o ɗon hawta dow maako ngam o wi'a Babangida e Akilu ngam ɓe ɗonno haani, to o walaa daliila ɗon hawta ɓe bee kuugal. Ɗuum hawti e ɓeydaaki waɗi haɓɓuki bandol feere ngam ɗaɓɓitaaki haala, bandol ɗon hooreejo gardiiɗo polis Abubakar Tsav. Omeben ɗon wi'a ko oon sahaa laamɗo polis Gambo Jimeta tori mo o yaasi haala bee gardiiɓe Tsav ngam ɓernde maako ɗon ɓilla ngam haala fuu ɗon ɓilla.

Omeben haalande kadi "fiixations" feere feere nder hakkillo yimɓe dow haala, e haala maako "...Woo woodi laabi yimɓe ɓe ɓe njogii ko ɓe yiɗi yi'ugo koo nanugo. Ɗum waawaa laataaki goonga e nde ɓe ɗonno ɗonno ɗon, koo ɗume feere feere goɗɗo wi'aay walaa ko nafata ɓe. Fuude Dele Giwa ɗonno ɗonna hakkillo boo".

Nder seedamol maako dow 3 July 2001, yeeso kiita Oputa ha hooreejo Commission of Human Rights Violations Investigations (HRVIC), Tsav wi'i laamu ɗon haɓɓii kuutol maako dow haccuki. Tsav wi'i o heɓi haywil ngam ƴamondira yimɓe mawɓe hawtaɓe, hawtiɓe e Tunde Togun, Ismaila Gwarzo e Haliru Akilu. O wi'i boo o waɗi tono ngam o jeyaa hakkiilooji ardiiɓe ɓe ngam o waawi jaɓugo haala maɓɓe e waɗugo ɗaɓɓitaago nder kuugal maɓɓe e jooɗorɗe maɓɓe ngam daliilaji ɗi mari daraja, ammaa ɗum jaɓaayi. Tsav wi'i nder warugo maako, o waɗi kiita dow woodi daliila dow daliila ngam waɗugo bandiraaɓe Togun e Akilu dow haɓɓugo ngam mbarugo, ammaa laamu naa hokki ɓe ɗiɗo gardiiɓe ngam ƴamugo ɓe boo ɓe anndina ɓe ko o yiɗi.

Tsav ɗon wi'a o hokki deftere do'a to Chris Omeben. Tsav wi'i walaa ko'e dokkal maako ɗon waɗata, fayl kesi ɗon ɗon naa' ɗum hokki'o mo, nden walaa daliila dow kesi ɗon yaafugo to goɗɗo mawɗo malla goomu. Tsav wi'i o ɗon ma'ana Giwa ma'a ngam o ɗon maaki Giwa ɗon "ndolugo bee semmbeji ɗuuɗɗe".

Caggal nde kuutorgol ngal fuɗɗii, miijooji konngol feere-feere ɓenni ngam hollaade daliila giwa maayi. Gooto nder ɓurɓe anndude e ɓurɓe ɓeydaade ɗon woni haɓɓuki Gloria Okon. Gloria Okon woni debbo mo ɗum haɓɓani nder 1985 haa dow dow dow dow nder nder nder nder Aminu Kano International airport dow dow dow haɓɓugo darooji. Ɓaawo ɗon, ɗum wi'i o maayi nder suudu, laamu ɓaawo ɗon waɗi banditaaki ngam ɗaɓɓitaaki haala.

Wurooji hakkilantaaku ɗon wi'a Gloria Okon ɗon wondi moolugo huutore ngam debbo Jeneraal Ibrahim Babangida mo ɗonno woni Minista Defende nder laamu Jeneraal Muhammadu Buhari. Theorists ɗon wi'a nder nder nder tawtoreede Okon ɗon wi'i o ɗon huuwa ngam Nigeria'en mawɓe, musamman debbo Babangida. Fuuji ɗon tokki dow Babangida waɗi Okon diga nder suudu je'aago haa lesdi United Kingdom, o jaɓi ummaatoore ɓernde Gloria Okon maayii, nden Dele Giwa waɗi Okon nder yahugo to lesdi UK to o haalani mo haala maako. Haala ɗon tokkata dow dow Giwa, haani haani haaki hooreejo konu, Ibrahim Babangida, ngam maajum o maayi. Ɗuum miijo wiɗtoore foofugo foofugo haani hawtaade e haalde nde koloneel A.K Togun hokki ha haalde nder sarɗi nder suudu manndu nder Guardian nder 27 Oktoobar 1986. Nder haalde, to ɓe ƴami dow halkere Dele Giwa e hujja nder ummaatoore ngam o maayi diga laamu, Togun haalanta "ko goɗɗo gooto waawataa yahugo ngam wayloore en. Miɗo waawi warugo e wayloore. Mi waawi wargoore booɗɗum. Mi janngini propaganda ngam walaa goɗɗo waaway warugo wayloore amin caggal haaki"... Togun'en haala ha nder haala haala haala ɓernde gaɗaama Giwa e mawɓe huutortooɓe ha nder hawruki 9 Oktoobar, o holli Giwa haɓɓugo haala dow gaɗugo dow hawruki dow hawrugo Giwa ngam ɗum nodda Giwa ngam hawrugo ha nder 16 Oktoobar. Theorists boo ɗon wi'a kuuɗe Babangida nder huutore huutoreeji ɗon ɓe ɓuwaa to laamu Buhari-Idiagbon, ɗum waɗi laamu boo ɓe taƴi mo ngam jaajugo nder 1 Oktoobar 1985. Ɓe ɗon wi'a boo ɗum woni ko o jeyi haa o jeyi ngam o jeyi ko o jeyaa ko Buhari jeyi nder lewru August 1985.

Wolle maɓɓe Giwa nder Newswatch ɗon ɗon ɗon holla haala nden bana boo ɗon hokki daliila hakkunde Giwa, Gloria Okon e Mrs. Babangida. Nder haalde Newswatch ngam haalde duuɓi 25 nder nder nder nder magazine, gooto e ardiiɓe ardiiɓe jam'a Yakubu Mohammed holli haangal Giwa-Newswatch-Gloria Okon.Mohammed wi'i Dele Giwa windii haala Gloria Okon nden Newswatch ɓadii haani ha haala Gloria O Kon ha nder go'o nder kawral mawɗo Newswatch, Bose lasaki, mo o jeyaa e hooreejo lesdi Olusegun Obasanjo, o wi'i dow "teddungal" ɗon wi'a wonde Gloria Okon maayi nder suudu ceertuɗo, ammaa o windi nder lesdi. Mohammed wi'i haala Lasaki'en ɗon moodi, ammaa ɓe noddi mo ngam anndugo ko ɓuri haandi. Lasaki ɗon wi'a o wurtini ha haalde ha nder haalde habaru ha nder lewru ɓaawo ɗon o wi'i walaa ko haani ha habaru. Mohammed wi'i Giwa naa' o ɗon ha ha nder kawtal ɗi'i. Ibrahim Babangida'en huutoreeji huutoreeji boo ɗon hawtake ngam holligo ko hawtoreejo lesdi lesdi ngam jamirooje (NSO), Alhaji Mohammed Lawal Rafindadi. Nder 1985, ha dow ko dow dow dow dow ko'e ardiiɓe ardiiɓe, NSO ha hoore Rafindadi ɗaɓɓiti Babangida be tawi mo ɗon mari jokkondiral e kuuɗe ɗe je ɗon hawta be jamirooje lesdi. Ɗu'um haala fuɗɗii sabu Babangida e ɓiy-ɓiy-ɓoy, Mr Sunny Okogwu, ɓe mari maral nder kuugal warugo konu e Kaduna bi'eteeɗo Black Gold. SMC, dow ko NSO heɓii, waɗi Babangida ha nder jaaynde. Gooto marɗo ko waɗi yeeso ɓaawo ɓoyma ɓoyma, Mr Kayode Soyinka wi'i dow pakke ɗon woodi tagdi dow tagdi hooreejo lesdi Naijeriya nden boo wi'i tagdi ɗon holla dow ɗum ɗon dari diga suudu hooreejo lesdi. Ammaa, walaa goɗɗum goɗɗum go'o ɗon tabbitina haala ngol, ɓiɗɗo Giwa, ɓiy maako, Billy, mo ɗon hokki pakke to Giwa, walaa go'o ɗo tabbitina dow haala ngol. Soyinka'en dow ko waɗi yeeso e caggal bombingol ngal, ɓe ƴami ɗum, ɓe wi'i o waawi wonde neɗɗo mo o waɗi bombingol ngol e remote control ngam o hawti e ɗum.

Soyinka ɗon wi'a boo o hokki haalaji ɗi ɗon hawta bee haalaji ɗi Polisa e habaru, o ɗon wi'i boo o ɗon hiita lesdi wakkati kuuje ɗon ɗon waɗa. To wi'ugo ngam dilli lesdi, Soyinka wi'i non nder habaru maako bee ummaatoore Babangida (joweego, 19 lewru Janaayo 2013): "Dele ɗon ɓadii yimɓe lesdi Naijeriya ngam moofugo laamu lesdi na. O ɗon moofta bee maako. O ɗon wi'a mi ɗon moofana.

Jaɓɓorgo Giwa ɗon wi'a boo dow dow dowla dow dow dow dowlay Dele Giwa ngam halki ɗaɓɓitaare dow haala, magazine Newswatch nder nder nder nder 18 Noofambar 1986, wi'i Fawehimni.

Kuje kotte ɓaawo nde Fawehinmi waɗi dow laamu ngam hokki mo laawol yahugo do'a bana kiita hooreejo caggal nde darnde jaɓugo yimɓe, Mardi Eniola Fadayomi yahugo yahugo dow daliila je ɗon haani ɗon ɓurna fuu ɓe mbaawaa. Fedde nde laamorde hooreejo leydi Lagos, laamorde Candido Johnson, wiyi: "Ko'e nder ko'e mum, ko'e nder sahaa nde nde'e, mi wi'a ko'e maɓɓe ko'e ɓe ɓeydiima dow de'e Dele Giwa, ko'o haani waɗugo ɗum e nder laabi mum, kadi ɗum haani waɗde wakkati haa ɓe waɗe jaɓɓitol ɓurndi e nder laaɓndi, ɗum haani ɓe waɗugo ɗum dow.

Fawehinmi yahi to suudu kiita mawɗo nden o heɓii kiita go'o hokki mo laawol yaaki to suudu kiite mawɗo leydi Lagos, kiita man boo hokki kiita Candido ngam o jaɓa hoore maako daga kiita nden o suɓugo kiita gootol ngam nanugo kiita. Ha 23 feebari 1988, laamiiɗo Longe waɗi kiita dow laamiiɓe jamirooje ɗiɗo, Lt. Col Tunde Togun e Col. Haliru Akilu ɓe mbaawaa waɗugo kiita ngam halki Dele Giwa. Nder kiita Mawɗo kiita Longe hawti bee ko feere feere, "...kooftaasoore lesdi naa' o haɓɓi bee ko jaɓɓi dow laɓɓinoowo 'ko'ol 'ko'o 'ko'oli, hooreejo Rotimi Williams, ngam anndal ngol ngol ngol ngol hokki laɓɓinooɗo hooreejo leydi (koofta Gani Fawehinmi) to anndal ngal ngal ngal ngal maaki, e ɓurɗum boo to 'kooftaango ngal ɗon mari goɗɗo marɗo kuugal' (Kayode Soyinka)... dowla dowla dowlaaji yeeso suudu wa'i HEARSAY.... Duuɗi dowla dowlo ɗon haa yeeso suudu, ɗum laatoto huutore nder laawol suudu kiita ngam noddugo ardiiɓe jam ɗiɗo ngam kiita. Ngam maajum anndal ngal ɗon boɗɗi". Kayode Soyinka Sofola Sobers laɓɓini nder suudu kiita, ngam Kayode Sofola Soyinka Soyinka Solicante dowla dowluɓe SANKinde, ngam sooka dowla dow suudu kiita "kooftaako soolo". Koton boo umri dow sooyna Soyinka dow 'ko' ɓe 'taƴani' mo.

Nder 2001, Jeneraal Ibrahim Babangida on ɗon haɓɓa ngam hokki seedam yeeso komiseji lesdi ngam hakkeeji yimɓe dow halki Giwa. Babangida, Hakilu e Togun yahi to suudu kiita ɓe keɓii umroore ngam ɓe wurtina bandiraaɓe maɓɓe ngam ɓe yahu yeeso maako. hooreejo komisyon on wi'i komisyon on ina jogii baawɗe waɗugo wardi rimɗingol ngam trio on, amma o waɗi anniya dow ɗun " nder ɓernde fuu nder ɓernde ummaade lesdi ".

E hitaande 2008, laamu Nigeria noddi laawol nder Abuja, laamorgo fedde federal keso, ngam Dele Giwa, bana ɓe waɗi e yimɓe feere bana Fela Anikulapo-Kuti e Ken Saro Wiwa.

Ndaare kadi

• Liisgal ƴiiƴamji ɗi ɓe njottii
• Newswatch