پرنده‌دست

پرنده‌دست محدودهٔ زمانی: کرتاسه پسین, ۱۱۰ میلیون سال پیش PreЄ Є O S D C P T J K Pg N ↓
پرنده‌دست، Ornithocheirus
رده‌بندی علمی
فرمانرو:	جانوران
بالاشاخه:	دوم‌دهانیان
شاخه:	طنابداران
زیرشاخه:	مهره‌داران
فروشاخه:	آرواره‌داران
بالارده:	چهاراندامان
رده:	خزندگان
بالاراسته:	پولک‌خزندگان
راسته:	پتروسور
زیرراسته:	مارمولک
بالاخانواده:	Ornithocheiroidea
تیره:	پرنده‌دستان

پرنده‌دست (نام علمی: Ornithocheirus) نام یک سرده از تیره پرنده‌دستان است.

در کرتاسه‌ی دیرین، یعنی حدود ۴۰ میلیون سال پیش از آن که کوتزلکوتلوسِ غول‌پیکر در دشت‌های آمریکای شمالی دایناسورها را شکار کند، خزنده‌ی بال‌دار عظیم‌الجثه‌ی دیگری بر اروپا و آمریکای جنوبی فرمان‌روایی می‌کرد. پرنده‌دست، این هیولای بزرگ، را گاهی تیرآرواره هم می‌نامند که البته حالا آن را نادرست می‌دانیم. پرنده‌دست معمای دیرپای دیرینه‌شناسان است، چون آن را فقط از سنگواره‌های تکه‌تکه و پراکنده‌اش می‌شناسند. بیش از ده گونه را به سرده‌ی پرنده‌دست منسوب کرده‌اند، اما بیشتر این گونه‌ها را از تکه‌های پراکنده‌ی سنگواره‌ها می‌شناسیم؛ تکه‌هایی که مطالعه کردنشان دشوار است. با این حال، استخوان‌ها نشان می‌دهند که گستره‌ی بال‌هایش به حدود ۱۰ متر می‌رسید؛ تقریباً برابر با گستره‌ی بال کوتزلکوتلوس، که برای ما آشناتر است.

سنگواره‌های فوق‌العاده سالم‌مانده‌ی یکی از خزندگان بال‌دار کوچک‌تر آمریکای جنوبی به‌نام آنهانگووِرا، که از خویشاوندان نزدیک پرنده‌دست بود، به دانشمندان امکان داده‌اند حتی جزئیات مغز قدرتمند این پرنده را هم دقیق مطالعه کنند. آنهانگوورا بی‌تردید حواس تیزی داشت و در حفظ تعادل هم قوی بود؛ ویژگی‌هایی که برای فعالیتی پیچیده و خطرناک مثل پرواز ضروری‌اند.

پرنده‌دست از اسرارآمیزترین و شکوهمندترین خزندگان بال‌دار بود، اما سال‌هاست که دیرینه‌شناسان را هم سردرگم کرده‌است. این جانور را فقط از تکه‌های کوچک سنگواره‌هایش می‌شناسیم، اما همین تکه‌ها هم نشان می‌دهند که پرنده‌دست از بزرگ‌ترین جانوران پروازگر تاریخ و تقریباً هم‌اندازه‌ی هواپیمایی کوچک بوده‌است.

Pteranodontia

شب‌خزندگان    Muzquizopteryx coahuilensis     نیکتوسور     نیکتوسور         Alamodactylus byrdi    بالداربی‌دندان‌واران      بالداربی‌دندان     Pteranodon sternbergi        بادبان‌انگشتان    Longchengpterus zhaoi       Nurhachius ignaciobritoi       لیائوشی‌بال       بادبان‌انگشت     بادبان‌انگشت               Lonchodectes compressirostris       Aetodactylus halli       Cearadactylus atrox       برزیل‌انگشت       Ludodactylus sibbicki   Ornithocheirae  Anhangueridae    Liaoningopterus gui       Anhanguera araripensis       Anhanguera blittersdorffi       Anhanguera piscator     Anhanguera santanae            پرنده‌دستان    تروپئوگناتوس       Ornithocheirus simus       کولوبورهینکوس     کولوبورهینکوس

منابع

• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Ornithocheirus». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۱ اوت ۲۰۱۴.