نخست‌وزیر اتحاد جماهیر شوروی

نخست‌وزیر اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی
Глава Правительства СССР
نشان دولتی اتحاد جماهیر شوروی
لقب	آقای نخست‌وزیر (غیررسمی) عالی‌جناب (دیپلماتیک)
گونه	رئیس دولت
پاسخگوست به	شورای عالی
اقامت‌گاه	قصر سنا، مسکو
گمارنده	شورای عالی
بنیادگذاری	۶ ژوئیه ۱۹۲۳
نخستین دارنده	ولادیمیر لنین
دارندهٔ نهایی	ایوان سیلایف
برافتاده	۲۶ دسامبر ۱۹۹۱
جانشینی	نخست‌وزیر روسیه
جانشین	معاون اول نخست‌وزیر

نخست‌وزیر اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی رئیس حکومت اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی بود. این منصب از ۱۹۲۳ تا ۱۹۴۶ رئیس شورای کمیسارهای خلق، از ۱۹۴۶ تا ۱۹۹۱ رئیس شورای وزیران، از ژانویه تا اوت ۱۹۹۱ نخست‌وزیر و از اوت تا دسامبر ۱۹۹۱ با عنوان رئیس کمیته مدیریت عملیاتی اقتصاد شوروی شناخته‌می‌شد.

در طول موجودیت شوروی، دوازده نفر توانستند به این سمت دست‌یابند. ولادیمیر لنین و ژوزف استالین در دوران خدمت و به دلایل طبیعی درگذشتند. سه تن به نام‌های آلکسی کاسیگین، نیکولای تیخونوف و ایوان سیلایف استعفا کردند. گفتنی‌است لنین، استالین و نیکیتا خروشچف تنها کسانی بودند که به‌طور همزمان ریاست حزب و حکومت را بر عهده داشتند. کاسیگین با ۱۶ سال طولانی‌ترین و سیلایف با ۱۱۹ روز کمترین مدت ریاست بر حکومت را داشت.

پیشینه

نخستین دولت ولادیمیر لنین در ۶ ژوئیه ۱۹۲۳ توسط کمیته اجرایی مرکزی ایجاد و او به‌عنوان نخستین رئیس آن انتخاب شد. دولت این اختیار را داشت که احکام و قوانینی را که در سرتاسر اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی التزام داشت، اتخاذ و وضع کند. پس از برکناری نیکیتا خروشچف در ۱۹۶۴، آلکسی کاسیگین به‌عنوان رئیس دولت برگزیده شد. با این همه، اعتبار کاسیگین زمانی که او اصلاحات اقتصادی ۱۹۶۵ را پیشنهاد کرد، تضعیف گشت. پس از برگزیدگی والنتین پاولوف به نخست‌وزیری، شورای وزیران لغو و کابینه وزیران جایگزین آن گشت. پس از کودتای اوت ۱۹۹۱، اکثریت اعضای کابینه کودتا را تأیید کردند و منجر به انحلال کابینه وزیران و جایگزینی آن توسط کمیته مدیریت عملیاتی اقتصاد شوروی در ۱۹۹۱ شد. دولت جمهوری فدراتیو سوسیالیستی روسیه شوروی پس از کودتا شروع به تصرف وزارتخانه‌های شوروی کرد و تا دسامبر ۱۹۹۱، دولت شوروی سلطه خود را کاملاً از دست داد و به‌طور کامل تعطیل شد.

بر اساس قانون اساسی ۱۹۷۷ اتحاد جماهیر شوروی، رئیس دولت، رهبر عالی‌ترین ارگان اجرایی و اداری کشور بود. رئیس دولت توسط شورای عالی و پرزیدیوم آن منصوب می‌شد و در برابر آن پاسخگو بود. رئیس دولت موظف بود کلیه وظایف اداری و دولتی حوزه قضایی اتحاد جماهیر شوروی را تا حدی که به‌عهده شورای عالی و پرزیدیوم آن نبوده حل و فصل کند. رئیس دولت اقتصاد ملی را مدیریت، برنامه‌های پنج‌ساله را تدوین و توسعه فرهنگی–اجتماعی را تضمین می‌کرد. این منصب تا زمان تأسیس دفتر رئیس‌جمهوری اتحاد جماهیر شوروی در ۱۹۹۰، تأثیرگذارترین نهاد دولتی بود.

دارندگان منصب

فهرست نخست‌وزیران اتحاد شوروی

ردیف	نام (تولد — مرگ)		دوره حکومت	انتخاب	کابینه‌ها	مدت زمان حکومت
۱	ولادیمیر لنین (۱۸۷۰–۱۹۲۴)		۶ ژوئیه ۱۹۲۳ – ۲۱ ژانویه ۱۹۲۴ †	—	کابینه اول و دوم لنین	۲۲۸ روز
			از او به‌عنوان نخستین نخست‌وزیر و رئیس حکومت شوروی یاد می‌شود؛ او حزب کمونیست اتحاد شوروی را در جریان انقلاب روسیه—انقلاب فوریه و انقلاب اکتبر—رهبری کرد و جمهوری شوروی فدراتیو سوسیالیستی روسیه، نخستین دولت سوسیالیستی جهان را در ۱۹۲۲ تأسیس نمود.
۲	آلکسی رایکوف (۱۸۸۱–۱۹۳۸)		۲ فوریه ۱۹۲۴ – ۱۹ دسامبر ۱۹۳۰	۱۹۲۴، ۱۹۲۵، ۱۹۲۷، ۱۹۲۹	کابینه اول رایکوف	۶ سال و ۳۲۰ روز
			او از اعضای جناح میانه‌روی حزب کمونیست اتحاد شوروی بود. او و دیگر میانه‌روها در ۱۹۳۰ مجبور به اعتراف به اشتباه خود در حزب شدند و او نخست‌وزیری را از دست داد.
۳	ویاچسلاو مولوتف (۱۸۹۰–۱۹۸۶)		۱۹ دسامبر ۱۹۳۰ – ۶ مه ۱۹۴۱	۱۹۳۱، ۱۹۳۵، ۱۹۳۶، ۱۹۳۷	دولت اول مولوتف	۱۰ سال و ۱۳۸ روز
			او بر تجمیع کشاورزی استالین، برنامه پنج‌ساله اول صنعتی‌سازی شوروی و پاکسازی بزرگ ۱۹۳۷–۱۹۳۸ نظارت داشت. با وجود هزینه‌های انسانی، شوروی در دوره رهبری مولوتف در زمینه کسب فناوری‌ها پیشرفت زیادی کرد.
۴	ژوزف استالین (۱۸۷۸–۱۹۵۳)		۶ مه ۱۹۴۱ – ۱۵ مارس ۱۹۵۳ †	۱۹۴۶، ۱۹۵۰	دولت اول و دوم استالین	۱۱ سال و ۳۰۳ روز
			او شوروی را در جبهه شرقی—جنگ جهانی دوم—هدایت کرد و دوره نوسازی کشور را شروع کرد. او دفتر کمیسارهای خلق را به شورای وزیران تعییر نام داد. پس از جنگ، استالین دولت‌های کمونیستی را در بیشتر اروپای شرقی برپا کرد و بلوک شرق را تشکیل داد. او «پرده آهنین» حکومت شوروی را شکل بخشید که دوره طولانی تضاد بین جهان شرق و غرب معروف به جنگ سرد بود.
۵	گئورگی مالنکوف (۱۹۰۱–۱۹۸۸)		۶ مارس ۱۹۵۳ – ۸ فوریه ۱۹۵۵	۱۹۵۴	دولت اول و دوم مالنکوف	۱ سال و ۳۳۹ روز
			او پس از مرگ استالین قدرت را به دست گرفت اما در جنگ قدرت علیه خروشچف شکست خورد. او تا زمانی که خروشچف روند استالین‌زدایی را آغاز کرد به ریاست بر حکومت ادامه داد. بعدها خروشچف او را برکنار و بولگانین را جایگزین کرد.
۶	نیکلای بولگانین (۱۸۹۵–۱۹۷۵)		۸ فوریه ۱۹۵۵ – ۲۷ مارس ۱۹۵۸	۱۹۵۸	دولت اول بولگانین	۳ سال و ۴۷ روز
			او بر دوره استالین‌زدایی نظارت داشت. او در حالی که در ابتدا از حامیان قوی خروشچف بود، به برخی از سیاست‌های رادیکال تر او شک کرد و به دلیل متهم‌شدن به عضویت در گروه ضد حزب، سرانجام توسط خود خروشچف جایگزین شد.
۷	نیکیتا خروشچف (۱۸۹۴–۱۹۷۱)		۲۷ مارس ۱۹۵۸ – ۱۵ اکتبر ۱۹۶۴	۱۹۶۲	دولت اول و دوم خروشچف	۶ سال و ۲۰۲ روز
			او کشور را در زمان بحران موشکی کوبا رهبری کرد. بر اصلاحات و نوآوری‌های سیاستی متعددی مانند اصلاحات پولی ۱۹۶۱ نظارت داشت. رفتار فزاینده ناهنجار او منجر به برکناری‌اش توسط نامگذاران از سمت‌های نخست‌وزیری و دبیر اول حزب کمونیست شد.
۸	آلکسی کاسیگین (۱۹۰۴–۱۹۸۰)		۱۵ اکتبر ۱۹۶۴ – ۲۳ اکتبر ۱۹۸۰	۱۹۶۶، ۱۹۷۰، ۱۹۷۴، ۱۹۷۹	دولت اول تا پنجم کاسیگین	۱۶ سال و ۸ روز
			او یکی از سه عضو اصلی رهبری جمعی با برژنف و پودگورنی بود. او در طول دورانی به نام دوران رکود حکومت کرد. کاسیگین سه اصلاحات اقتصادی در مقیاس بزرگ ۱۹۶۵، ۱۹۷۳، ۱۹۷۴ و رفرم ۱۹۷۹ را تحت رهبری خود آغاز کرد. او در اکتبر ۱۹۸۰ از سمت خود بازنشسته و دو ماه بعد درگذشت.
۹	نیکولای تیخونوف (۱۹۰۵–۱۹۹۷)		۲۳ اکتبر ۱۹۸۰ – ۲۷ سپتامبر ۱۹۸۵	۱۹۸۴	دولت اول و دوم تیخونوف	۴ سال و ۳۳۹ روز
			پس از کاسیگین، تیخونوف نخست‌وزیر جدید شد. او درسال‌های آخر برژنف، قوانین آندروپوف و چرنینکو و در آغاز تصدی گورباچف رئیس حکومت شوروی بود.
۱۰	نیکولای ریژکوف (۱۹۲۹–۲۰۲۴)		۲۷ سپتامبر ۱۹۸۵ – ۱۴ ژانویه ۱۹۹۱	۱۹۸۹	دولت اول و دوم ریژکوف	۵ سال و ۱۰۹ روز
			ریژکوف از تلاش گورباچف برای احیای و بازسازی اقتصاد شوروی از طریق برنامه‌ریزی غیر متمرکز و معرفی فناوری جدید حمایت کرد. با این همه، او در برابر تلاش‌های بعدی گورباچف برای معرفی مکانیسم‌های بازار به اقتصاد شوروی مقاومت کرد. وی با انحلال ریاست شورای وزیران مجبور به استعفا شد.
۱۱	والنتین پاولوف (۱۹۳۷–۲۰۰۳)		۱۴ ژانویه ۱۹۹۱ – ۲۸ اوت ۱۹۹۱	—	دولت اول پاولوف	۲۲۶ روز
			پاولوف به‌عنوان یک کاندیدای سازشی به نخست‌وزیری انتخاب شد. او اصلاحات پولی بسیار ناموفقی را انجام داد که با شکست مواجه شد و او را به عضویت در کمیته دولتی وضعیت اضطراری سوق داد. کمیته دولتی تلاش کرد تا گورباچف را در ۱۹ اوت برکنار کند. با فروپاشی کودتا، پاولوف در ۲۹ اوت دستگیر شد
۱۲	ایوان سیلایف (۱۹۳۰–۲۰۲۳)		۲۸ اوت ۱۹۹۱ – ۲۵ دسامبر ۱۹۹۱	—	دولت اول سیلایف	۱۱۹ روز
			پس از کودتای اوت ۱۹۹۱، دولت شوروی اعمال قدرت خود را بر جمهوری‌ها از دست داد. سیلایف به همراه گورباچف نتوانست دولت‌های شوروی را در کنار هم نگه دارد که در نهایت منجر به نابودی آن شد.

جستارهای وابسته

• دولت کل اتحادیه اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی
• فهرست رهبران اتحاد جماهیر شوروی
• فهرست رؤسای کشور اتحاد شوروی
• معاون اول نخست‌وزیر اتحاد جماهیر شوروی

منابع

• Brown, Archie (2009). The Rise & Fall of Communism. Bodley Head. ISBN 978-0-06-113879-9.
• Bonnell, Victoria; Cooper, Ann (1994). Russia at the Barricades: Eyewitness Accounts of the August 1991 coup. M.E. Sharpe. ISBN 978-1-56324-271-7.
• Coppa, Frank (2006). Encyclopedia of Modern Dictators: From Napoleon to the Present. Peter Lang. ISBN 978-0-8204-5010-0.
• Cull, Nicholas; Culbert, David; Welch, David (2003). Propaganda and Mass Persuasion: A Historical Encyclopedia, 1500 to the Present. ABC-CLIO. ISBN 978-1-57607-820-4.
• Duiker, William; Spielvogel, Jackson (2006). The Essential World History. Cengage Learning. ISBN 978-0-495-90227-0.
• Dyker, David (1992). Restructuring the Soviet economy (1st ed.). Routledge. ISBN 978-0-415-06761-4.
• Fainsod, Merle; Hough, Jerry F. (1979). How the Soviet Union is Governed. Harvard University Press. ISBN 978-0-674-41030-5.
• Ferdinand, Maria Feldbrugge Joseph (1993). Russian Law: The End of the Soviet System and the Role of Law (1st ed.). Springer Publishing. ISBN 978-0-7923-2358-7.
• Garcelon, Marc (2005). Revolutionary Passage: From Soviet to Post-Soviet Russia, 1985–2000. Temple University Press. ISBN 978-1-59213-362-8.
• Harris, Jonathan (2005). Subverting the System: Gorbachev's Reform of the Party's Apparat, 1986–1991. Rowman & Littlefield. ISBN 978-0-7425-2679-2.
• Kotz, David Michael; Weir, Fred (2007). Russia's Path from Gorbachev to Putin: The Demise of the Soviet System and the New Russia (2nd ed.). Taylor & Francis. ISBN 978-0-415-70147-1.
• Phillips, Steven (2000). Lenin and the Russian Revolution. Heinemann. ISBN 978-0-435-32719-4.
• Ploss, Sidney (2010). The Roots of Perestroika: The Soviet Breakdown in Historical Context. McFarland & Company. ISBN 978-0-7864-4486-1.
• Rappaport, Helen (1999). Joseph Stalin: A Biographical Companion. ABC-CLIO. ISBN 978-1-57607-084-0.
• Sebag-Montefiore, Simon (2005). Stalin: The Court of the Red Tsar. Vintage Books. ISBN 978-1-4000-4230-2.
• Service, Robert (2000). Lenin: A Biography. Belknap Press of Harvard University Press. ISBN 978-0-674-00828-1.
• Service, Robert (2009). History of Modern Russia: From Tsarism to the Twenty-first Century. Penguin Books Ltd. ISBN 978-0-674-03493-8.
• Service, Robert (2005). Stalin: A Biography. Harvard University Press. ISBN 978-0-674-01697-2.
• Totten, Samuel; Bartrop, Paul (2008). Dictionary of Genocide: A–L. Vol. 1. Greenwood Publishing Group. ISBN 978-0-313-34642-2.
• Trahair, Richard; Miller, Robert (2004). Encyclopedia of Cold War Espionage, Spies, and Secret Operations. Greenwood Publishing Group. ISBN 978-1-929631-75-9.
• Young, Gregory; Braden, Nate (2005). The Last Sentry: The True Story That Inspired the Hunt for Red October. Naval Institute Press. ISBN 978-1-59114-992-7.
• Zemtsov, Ilya (1989). Chernenko, the Last Bolshevik: The Soviet Union on the eve of Perestroika. Transaction Publishers. ISBN 978-0-88738-260-4.