فهرست صورت‌های فلکی
(تغییرمسیر از فهرست پیکرهای آسمانی)
به گروهی از ستاره‌ها که در تجسم انسان شکل و پیکربندی مشخصی را تشکیل داده باشند صورت فلکی یا پیکر آسمانی می‌گویند.
صورت‌های فلکی در فرهنگ‌های گوناگون حضور داشته‌اند و طی گذشت زمان تغییراتی هم در تقسیم‌بندی، تعداد و نامگذاری آن‌ها صورت گرفته‌است. جدول زیر نام‌های فارسی صورت‌های فلکی امروزی را نشان می‌دهد:
لیست صورت‌های فلکی
[ویرایش]در زبان فارسی برای دسته‌ای از صورت‌های فلکی (پیکرهای آسمانی) که از قدیم شناخته شده بودند نام‌های گوناگونی بکار رفته است. بسیاری از آن‌ها انواع نام‌های عربی یا فارسی به‌کاررفته در متون قدیمی‌تر هستند. این نام‌های مترادف و برابرهای انگلیسی آن‌ها در زیر می‌آیند:
| نام فارسی | نام‌های دیگر در متون فارسی | نام‌های انگلیسی | ربع آسمان(Quad)[۱] | نماد پیشنهادی[۲] | تصویر صورت فلکی |
|---|---|---|---|---|---|
| آبمار | مار آبی، نرمار، هیة الماء | Hydrus | SQ۱ | .svg){kind=small}
|
 |
| آتشدان | مجمره، عودسوز، محراب نفاطه، الببغاء | Ara | SQ۳ | .svg){kind=small}
|
 |
| ارابه‌ران | ممسک‌الاعنه، ممسک العِنان، عناندار، صاحب المعز | Auriga | NQ۲ | .svg){kind=small}
|
 |
| اژدها | تنین، جوزهر (عربی‌شده گوزهر فارسی)، هَشتَنبَر | Draco | NQ۳ | .svg){kind=small}
|
 |
| اسب بزرگ | فرس اعظم، فرس ثانی، اسب بالدار | Pegasus | NQ۴ | .svg){kind=small}
|
 |
| اسب کوچک | فَرَس اول، قطعةالفَرَس، پاره‌اسب | Equuleus | NQ۴ | .svg){kind=small}
|
 |
| اسکنه | قلم | Caelum | SQ۱ | .svg){kind=small}
|
 |
| آفتاب‌پرست | حرباء | Chamaeleon | SQ۲ | .svg){kind=small}
|
 |
| بادبان | شراع | Vela | SQ۲ | .svg){kind=small}
|
 |
| بزغاله | جَدی، بُزیچه چرخ، بز دریایی، بزماهی، بَهی[۳] | Capricornus | SQ۴ | .svg){kind=small}
|
 |
| برساووش | بَرَنده سر دیو، برنده سر غول، سوار، حامل رأس الغول، دیوکش | Perseus | NQ۱ | .svg){kind=small}
|
 |
| بره | حَمَل | Aries | NQ۱ | .svg){kind=small}
|
 |
| پیاله | جام، کاسه بزرگ، باطیه، معلف | Crater | SQ۲ | .svg){kind=small}
|
 |
| پیکان | تیر، سهم | Sagitta | NQ۴ | .svg){kind=small}
|
 |
| تاج جنوبی | اکلیل جنوبی، افسر، قبه | Corona Australis | SQ۴ | .svg){kind=small}
|
 |
| تاج شمالی | فُکّه، اکلیل شمالی، کاسه درویشان، کاسه یتیمان، کاسه لئیمان، قصعةالمساکین | Corona Borealis | NQ۳ | .svg){kind=small}
|
 |
| تازی‌ها | سگ‌های تازی، سگ‌های شکاری | Canes Venatici | NQ۳ | .svg){kind=small}
|
 |
| ترازو | میزان، پله | Libra | SQ۳ | .svg){kind=small}
|
 |
| تک‌شاخ | - | Monoceros | NQ۲ | .svg){kind=small}
|
 |
| تلسکوپ | - | Telescopium | SQ۴ | .svg){kind=small}
|
 |
| تلمبه | مفرغة الهواء، تلمبه بادی | Antlia | SQ۲ | .svg){kind=small}
|
 |
| تور | تور ماهیگیری، تاربست، شبکه | Reticulum | SQ۱ | .svg){kind=small}
|
 |
| توکان | طوقان | Tucana | SQ۴ | .svg){kind=small}
|
 |
| جوی | نهر، رودخانه فلکی، نهر الاردن | Eridanus | SQ۱ | .svg){kind=small}
|
 |
| چلپاسه | سوسمار، مارمولک، بزمجه | Lacerta | NQ۴ | .svg){kind=small}
|
 |
| چلیپا | صلیب جنوبی | Crux | SQ۳ | .svg){kind=small}
|
 |
| خرچنگ | سرطان | Cancer | NQ۲ | .svg){kind=small}
|
 |
| خرس بزرگ | دب اکبر، هفت اورنگ، ارابه داوود، بنات نعش کبری | Ursa Major | NQ۲ | .svg){kind=small}
|
 |
| خرس کوچک | دب اصغر، هفت اورنگ کوچک، سریر فلک | Ursa Minor | NQ۳ | .svg){kind=small}
|
 |
| خرگوش | اَرنَب | Lepus | SQ۱ | .svg){kind=small}
|
 |
| دُرنا | - | Grus | SQ۴ | .svg){kind=small}
|
 |
| دلفین | - | Delphinus | NQ۴ | .svg){kind=small}
|
 |
| دَلو | ریزنده آب، ساکب‌الماء، دال | Aquarius | SQ۴ | .svg){kind=small}
|
 |
| دوپرگار | پرگار | Circinus | SQ۳ | .svg){kind=small}
|
 |
| دوپیکر | جوزا، تؤمان | Gemini | NQ۲ | .svg){kind=small}
|
 |
| دوشیزه | عذرا، خوشه، سنبله | Virgo | SQ۳ | .svg){kind=small}
|
 |
| ذات‌الکرسی | خداوند کرسی، سرور تخت | Cassiopeia | NQ۱ | .svg){kind=small}
|
 |
| روباهک | روباه، ثعلب | Vulpecula | NQ۴ | .svg){kind=small}
|
 |
| زانوزده | هرکول، برزانونشسته، الجاثی علی رکبتیه، پهلوان، راقص، | Hercules | NQ۳ | .svg){kind=small}
|
 |
| زرافه | - | Camelopardalis | NQ۲ | .svg){kind=small}
|
 |
| زن برزنجیر | اِمرأة المُسلسله، ناقه، زن زنجیری، زن در زنجیر، شاهزاده | Andromeda | NQ۱ | .svg){kind=small}
|
 |
| ساعت | - | Horologium | SQ۱ | .svg){kind=small}
|
 |
| سپر | - | Scutum | SQ۴ | .svg){kind=small}
|
 |
| سکستان | السدس | Sextans | SQ۲ | .svg){kind=small}
|
 |
| سگ بزرگ | کلب اکبر، کلب الجبار، سگ کلان | Canis Major | SQ۲ | .svg){kind=small}
|
 |
| سگ کوچک | کلب اصغر، کلب مقدم، الغمیصاء، تریشگ (از پارسی میانه) | Canis Minor | NQ۲ | .svg){kind=small}
|
 |
| سنگتراش | کارگاه، حَجّار | Sculptor | SQ۱ | .svg){kind=small}
|
 |
| سه‌پایه (نقاش) | آلةالمصور | Pictor | SQ۱ | .svg){kind=small}
|
 |
| سه‌سو | مثلث، الاشراط | Triangulum | NQ۱ | .svg){kind=small}
|
 |
| سیاه‌گوش | وشق | Lynx | NQ۲ | .svg){kind=small}
|
 |
| سیمرغ | عنقاء، ققنوس | Phoenix | SQ۱ | .svg){kind=small}
|
 |
| شاه‌تخته | کشتی، تیر حمال، السفینةالطائر | Carina | SQ۲ | .svg){kind=small}
|
 |
| شکارچی | جبار، راعی، النسق، بزرگ‌منش | Orion | NQ۱ | .svg){kind=small}
|
 |
| شَلیاق | چنگ رومی، دیگ‌پایه، یک‌پایه، سه‌پایه، لورا (از لاتین)، اثافی، نسر واقع، سلحفات، بربط، الصنج، کَشَف | Lyra | NQ۴ | .svg){kind=small}
|
 |
| شیر | اسد، شیر سپهر | Leo | NQ۲ | .svg){kind=small}
|
 |
| شیر کوچک | اسد اصغر | Leo Minor | NQ۲ | .svg){kind=small}
|
 |
| طاووس | - | Pavo | SQ۴ | .svg){kind=small}
|
 |
| عقاب | - | Aquila | NQ۴ | .svg){kind=small}
|
 |
| قطب‌نما | - | Pyxis | SQ۲ | .svg){kind=small}
|
 |
| قنطورس | سنطوروس، ظلیم | Centaurus | ٰSQ۳ | .svg){kind=small}
|
 |
| قیفاووس | سلطان، ملتهب | Cepheus | NQ۴ | .svg){kind=small}
|
 |
| کبوتر | حمامه | Columba | SQ۱ | .svg){kind=small}
|
 |
| کژدم | عقرب | Scorpius | SQ۳ | .svg){kind=small}
|
 |
| کشتی‌دم | دنباله کشتی | Puppis | SQ۲ | .svg){kind=small}
|
 |
| کلاغ | غُراب، زاغ | Corvus | SQ۳ | .svg){kind=small}
|
 |
| کمان | قوس، رامی، کماندار، کمانگیر، تیرانداز، نیم‌اسب | Sagittarius | SQ۴ | .svg){kind=small}
|
 |
| کوره | تنور | Fornax | SQ۱ | .svg){kind=small}
|
 |
| کوهمیز | میز، میز صحرائی | Mensa | SQ۱ | .svg){kind=small}
|
 |
| گاو | ثور | Taurus | NQ۱ | .svg){kind=small}
|
 |
| گاوران | عوّا، گاوچران، بقار، صیّاح، حارس‌الشمال، حارس‌السماء، بورطیس حارس، طاردالدب | Boötes | NQ۳ | .svg){kind=small}
|
 |
| گرگ | سبع | Lupus | SQ۳ | .svg){kind=small}
|
 |
| گونیا | خط‌کش، تراز | Norma | SQ۳ | .svg){kind=small}
|
 |
| گیسو | گیسوان برنیکه | Coma Berenices | NQ۳ | .svg){kind=small}
|
 |
| مار | حیّه | Serpens | NQ۳ | .svg){kind=small}
|
 |
| مار باریک | شجاع | Hydra | SQ۲ | .svg){kind=small}
|
 |
| مارافسای | حوّاء، حامل مار | Ophiuchus | SQ۳ | .svg){kind=small}
|
 |
| ماکیان | دجاجه، قو، مرغ، طایر، اوز العراقی، الفوارس | Cygnus | NQ۴ | .svg){kind=small}
|
 |
| ماهی | حوت، حوتین، سمکه، دوماهی، ماهی سپهر | Pisces | NQ۱ | .svg){kind=small}
|
 |
| ماهی پرنده | - | Volans | SQ۲ | .svg){kind=small}
|
 |
| ماهی جنوبی | حوت جنوبی | Piscis Austrinus | SQ۴ | .svg){kind=small}
|
 |
| ماهی زرین | ماهی طلایی، طلاماهی، ابوسیف | Dorado | SQ۱ | .svg){kind=small}
|
 |
| مثلث جنوبی | - | Triangulum Australe | SQ۳ | .svg){kind=small}
|
|
| مرغ بهشتی | پرنده بهشتی | Apus | SQ۳ | .svg){kind=small}
|
 |
| مگس جنوبی | مگس، ذبابه | Musca | SQ۳ | .svg){kind=small}
|
 |
| میکروسکوپ | - | Microscopium | SQ۴ | .svg){kind=small}
|
 |
| نهنگ | قیطُس، هیولای دریایی، مجمع الکواکب، کَهت (از پارسی میانه) | Cetus | SQ۱ | .svg){kind=small}
|
 |
| هَشتَک | ثُمن، اُکتان | Octans | SQ۴ | .svg){kind=small}
|
 |
| هندی | - | Indus | SQ۴ | .svg){kind=small}
|
 |
SQ۲
SQ۲
SQ۴
SQ۲
جستارهای وابسته
[ویرایش]منابع
[ویرایش]منابع نام‌های جدول:
- فراس، نایجل، آسمان شب، ترجمه علی رؤوف، تهران: چاپ دوم ۱۳۶۹، صص ۷۵-۷۸.
- لغتنامه دهخدا.
- ترجمه عجایب‌المخلوقات قزوینی.
- دانشنامه رشد.[۱]
- آکادمی علوم فضایی ایران بایگانی‌شده در ۱۵ اوت ۲۰۱۹ توسط Wayback Machine
- ↑ ربع آسمان (Quad) نشان‌دهنده یک قطعه از کره آسمان است. N به معنای نیمکره شمالی آسمان و S به معنای نیمکره جنوبی آسمان است. هر نیمکره نیز به ۴ ربع تقسیم می‌شوند. ربع ۱: (بعد ۰h –۶h )، ربع ۲: (بعد ۶h –۱۲h )، ربع ۳: (بعد ۱۲h –۱۸h )، ربع ۴: (بعد ۱۸h –۰h )
- ↑ Peter Grego (2012) The Star Book: Stargazing Throughout the Seasons in the Northern Hemisphere. F W Media.
- ↑ از پارسی میانه: wahig (فرهنگ پهلوی)