پرش به محتوا

زبان کیچه

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
کیچه
Qatzijobʼal
زبان بومی درگواتمالا
منطقهبخش جلاپا
قومیتکیچه
شمار گویشوران
۲٬۳۳۰٬۰۰۰  (۲۰۰۰)[۱]
۳۰۰٬۰۰۰ تک‌زبانه
مایایی
گونه‌های نخستین
وضعیت رسمی
زبان اقلیت
شناخته‌شده در
تنظیم‌شده توسطآکادمی زبان‌های مایایی گواتمالا
کدهای زبان
ایزو ۳–۶۳۹quc
گلاتولوگkich1262[۲]
این نوشتار شامل نمادهای آوایی آی‌پی‌ای است. بدون پشتیبانی مناسب تفسیر، ممکن است علامت‌های سوال، جعبه یا دیگر نمادها را جای نویسه‌های یونی‌کد ببینید.

زبان کیچه (Qatzijobʼal) یک زبان مایایی است که در گواتمالاتوسط مردم کیچه در کوه‌های مرکزی کشور گفتگو می‌شود. این زبان با داشتن بیش از یک میلیون گویشور (حدود ۷٪ از جمعیت گواتمالا) پس از اسپانیایی دومین زبان پرگویشور در کشور است. همچنین این زبان پرگویشورترین زبان بومی آمریکای میانه است.

گویش مرکزی بیشترین استفاده را در رسانه‌ها و آموزش دارد. میزان سواد گویشوران کیچه پایین است، اما این زبان به‌طور فزاینده‌ای در مدارس آموزش و از آن در رادیو استفاده می‌شود. مشهورترین اثر به کیچه کلاسیک پوپول ووه است.

واج‌شناسی

[ویرایش]

واکه‌ها

[ویرایش]

گویش‌های کیچه در سامانه واکه‌ای خود متفاوت هستند. از لحاظ تاریخی، کیچه یک سامانه ده واکه‌ای داشت: پنج کوتاه و پنج بلند. برخی از گویش‌ها سامانه ده واکه‌ای را حفظ کرده‌اند. سایرین آن را به یک سامانه شش واکه‌ای بدون هیچ تمایز طول تقلیل داده‌اند.[۳] واکه‌های کیچه عبارتند از:

واج‌ها نوشتار
ده واکه‌ای شش واکه‌ای PLFM SIL ALMG
/a/ /ə/ a ä a
/a:/ /a/ aa a
/e/ /e/ e ë e
/e:/ ee e
/i/ /i/ i ï i
/i:/ ii i
/o/ /o/ o ö o
/o:/ oo o
/u/ /u/ u ü u
/u:/ uu u

همخوان‌ها

[ویرایش]

همخوان‌های کیچه عبارتند از:

دولبی لثوی پسالثوی کامی نرم‌کامی زبانکی چاکنایی
خیشومی m [m] n [n]
انسدادی زبانی [ɓ] [tʼ] [kʼ] [qʼ]
انسدادی حلقی p [pʰ] t [tʰ] k [kʰ] q [qʰ] ʼ [ʔ]
انسایشی زبانی tzʼ [tsʼ] chʼ [tʃʼ]
انسایشی حلقی tz [tsʰ] ch [tʃʰ]
سایشی s [s] x [ʃ] j [χ] h [h]
ناسوده w [w] l [l] y [j]
ر-گونه r [ɾ~r]

منابع

[ویرایش]
  1. کیچه at اتنولوگ (19th ed., 2016)
  2. Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, eds. (2013). "Kʼicheʼ". Glottolog 2.2. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology. {{cite book}}: Invalid |display-editors=4 (help)
  3. Larsen, Thomas (1988). Manifestations of Ergativity in Quiché Grammar. University of California, Berkeley: Ph.D. thesis.

پیوند به بیرون

[ویرایش]