جوهر صقلی
_2006.jpg)
ابو الحسین جوهر بن عبدالله معروف به جوهر صقلی (به عربی: جوهر الصِقِلّی) (زاده: حدود ۳۰۰ قمری در سیسیل- درگذشت: ۳۸۱قمری در قاهره) سردار ایتالیایی فاطمیان مصر و از مشهورترین شخصیت‌های خلافت فاطمیان و مؤسس قاهره و بنیان‌گذار الازهر بود که در قرن چهارم هجری می‌زیست.
تولد و تبار
[ویرایش]اصل جوهر را رومی دانسته و تولدش را ۲۹۸ تا ۳۰۰ قمری یاد کرده‌اند. محل تولد وی سیسیل ایتالیا بود که در آن روزگار مسلمانان بر آن حکم می‌راندند.[۱]
القاب و شغل
[ویرایش]جوهر کاتب خلفای فاطمی بود و به سبب اینکه در زمان وی هنوز منصب وزارت وجود نداشت این منصب را داشت و گر نه او محرم خلفای فاطمی بود و برای اولین بار در کهنسالی جوهر در ۴۷۶ق منصب وزارت در خلافت فاطمی ایجاد شد و اولین وزیر یعقوب بن کلس بود. جوهر به القابی چون قائد، کاتب، قائدالجیوش، امیرکبیر، فاتح مصر و مولای امیرالمؤمنین و عبد امیرالمؤمنین ملقب بود.
فتوحات
[ویرایش]جوهر مورد اعتماد خلفای فاطمی بود و سپهسالار لشکر آنان محسوب می‌شد. فتح نواحی شمال غرب آفریقا، فتح مصر و فتح دمشق از موفقیت‌های نظامی وی بود. او بیش از همه در زمان معز لدین‌الله و سپس فرزند او ابومنصور نزار العزیزبالله به خدمت نظامی توفیق یافت.
حرکت‌های تمدنی
[ویرایش]جوهر جزو دانشمندان نبود و تمدن پژوهی و فرهنگ سازی معمولاً توسط دانشمندان با مساعدت حکام صورت می‌گیرد؛ ولی جوهر شخصیتی برجسته در زمینه برقراری امنیت، توسعه صنایع، معماری، تجارت، کشورگشایی، مساعدت دانشمندان، ایجاد سخت‌افزارهای علمی، تقویت عناصر تمدنی و بسط مولفه‌های فرهنگی بود. از این رو به تعبیر دکتر سید ضیاءالدین میرمحمدی باید وی را دارای توان انجام و ایجاد حرکت‌های تمدنی دانست. البته قاضی نورالله شوشتری نیز می‌نویسد وی قائدی بی نظیر و سپهسالاری با رای و تدبیر بود[۲] که بر مدیریت و تدبیر وی تأکید دارد. از بناهای ساخته شده توسط وی دانشگاه الازهر و تأسیس شهر قاهره است. وی در سال ۳۵۸ اخشدیان را برانداخت، قاهره را تأسیس نمود و الازهر را ساخت. ابوعلی منصور العزیزی الجوذری منشی مخصوص جوهر صقلی نیز نام جوهر را در کتابش به نیکی می‌برد. چنان‌که درایت وی در تأمین جانی و مالی مردم سرزمین‌های فتح شده مورد تأکید محققان است.[۳] جوهر را دبیری توانا، سیاستمداری عاقل، با عزم و اراده قوی، با کیاست، عادل و شجاع و مدبر، دارای همت عالی و فرمانی نافذ و با حرمت و حشمت وصف کرده و گفته‌اند که با مردم نیک‌رفتاری می‌کرد.[۴]
ستایشگران
[ویرایش]ابن هانی از جمله شاعرانی است که جوهر و درایت سیاسی و نظامی اش را ستوده‌اند.[۵]
درگذشت
[ویرایش]جوهر در سال ۳۸۱ق درگذشت و خلیفه فاطمی عزیزبالله بر او نماز گذارد و در قاهره دفن شد.
فرزندان
[ویرایش]جوهر سه فرزند به نام‌های حسن، حسین و جعفر داشت که حسین پس از وی به منصب سپهسالاری رسید ولی در سال ۴۰۱ در زمان حاکم بامرالله فاطمی کشته شد.
جستارهای وابسته
[ویرایش]منابع
[ویرایش]- ↑ http://ar.lib.eshia.ir/23019/1/5227
- ↑ مجالس المومنین، ج2، ص415.
- ↑ مجله مطالعلات تاریخی جهان اسلام، دوره 7، شماره 14، پاییز و زمستان 1398، صفحه 183-208
- ↑ سیره الاستاذ جوذر، جوذری عزیزی، ص51 و 135 و دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ج18، مقاله جوهر صقلی، نوشته رنجبر کرمانی و ستار عودی، 1398.
- ↑ ریاض الجنه، میرزا حسن زنوزی، ج۴، ص۶۲۹.