پرش به محتوا

انتخابات ریاست‌جمهوری ایران (۱۴۰۳)

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد


چهاردهمین انتخابات ریاست‌جمهوری ایران
ایران
→ ۱۴۰۰
اعضا
۱۵ تیر ۱۴۰۳

نظرسنجی‌ها
دور دوم
مشارکت ۳۰٬۵۳۰٬۱۵۷ رأی، ۴۹٪ (داخل کشور)افزایش
 
نامزد مسعود پزشکیان سعید جلیلی
حزب مستقل مستقل
اتحاد اصلاحات پایداری
شورای ائتلاف
رأی‌های مردمی ۱۶٬۳۸۴٬۴۰۳افزایش ۱۳٬۵۳۸٬۱۷۹افزایش
درصد رأی ۵۴٫۷۶٪افزایش ۴۵٫۲۴٪افزایش
درصد واجدان ۲۶٫۶۶٪ ۲۲٫۰۳٪
جناح اصلاح‌طلب اصول‌گرا




دور نخست
۸ تیر ۱۴۰۳
مشارکت ۲۴٬۵۳۵٬۱۸۵ رأی، ۳۹٪ (داخل کشور)کاهش
 
نامزد مسعود پزشکیان سعید جلیلی
حزب مستقل مستقل
اتحاد اصلاحات پایداری
رأی‌های مردمی ۱۰٬۴۱۵٬۹۹۱ ۹٬۴۷۳٬۲۹۸ افزایش
درصد رأی ۴۲٫۴۵٪ ۳۸٫۶۱٪ افزایش
درصد واجدان ۱۶٫۹۴٪ ۱۵٫۴۱٪
جناح اصلاح‌طلب اصول‌گرا

 
نامزد محمدباقر قالیباف مصطفی پورمحمدی
حزب پیشرفت و عدالت روحانیت مبارز
اتحاد شورای ائتلاف شورای وحدت
رأی‌های مردمی ۳٬۳۸۳٬۳۴۰ کاهش ۲۰۶٬۳۹۷
درصد رأی ۱۳٫۷۹٪ کاهش ۰٫۸۴٪
درصد واجدان ۵٫۵۰٪ ۰٫۳۳٪
جناح اصول‌گرا اصول‌گرا

نتیجهٔ انتخابات در دور دوم به تفکیک استان

نتیجهٔ انتخابات در دور نخست به تفکیک استان

رئیس‌جمهور پیش از انتخابات

محمد مخبر (سرپرست)
مستقل

رئیس‌جمهور برگزیده

مسعود پزشکیان
مستقل

چهاردهمین انتخابات ریاست‌جمهوری ایران برای انتخاب نهمین رئیس‌جمهور ایران جمعه ۸ تیر ۱۴۰۳ برگزار شد. در دور نخست هیچ‌یک از نامزدها نتوانست به اکثریت مطلق آرا دست یابند[۱] و دور دوم انتخابات روز جمعه ۱۵ تیر با رقابت مسعود پزشکیان و سعید جلیلی برگزار و پزشکیان به عنوان نهمین رئیس‌جمهور ایران برگزیده شد.

رئیس‌جمهور پیشین ایران، سید ابراهیم رئیسی، ۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۳ در سانحهٔ سقوط بالگرد کشته شد. بر پایهٔ اصل ۱۳۱ قانون اساسی، با موافقت رهبری معاون اول او محمد مخبر از فردای همان روز و به مدت ۵۰ روز به عنوان مسئول ادارهٔ دولت آغاز به کار کرد. طبق همین اصل، شورایی سه‌نفره متشکل از محمد مخبر معاون اول رئیس‌جمهور، غلامحسین محسنی اژه‌ای رئیس قوه قضائیه و محمدباقر قالیباف رئیس مجلس شورای اسلامی، موظف شدند ترتیبی دهند که حداکثر ظرف ۵۰ روز، رئیس‌جمهور جدید با برگزاری انتخاباتی زودهنگام مشخص شود. مطابق تصویب جلسهٔ سران قوا انتخابات بعدی روز جمعه ۸ تیر ۱۴۰۳ برگزار شد و نامزد پیروز، دولت چهاردهم را تشکیل خواهد داد.

ثبت‌نام داوطلبان از ۱۰ تا ۱۴ خرداد انجام شد و اسامی نامزدهای تأییدشده از سوی شورای نگهبان، ۲۰ خرداد اعلام شد. بر اساس اعلام وزارت کشور، پزشکیان، مصطفی پورمحمدی، جلیلی، علیرضا زاکانی، سید امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی و محمدباقر قالیباف شش نامزدی بودند که صلاحیت‌شان برای انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۳ احراز شده و از ۲۰ خرداد تا ۷ تیر برای کارزار انتخاباتی خود فرصت داشتند. قاضی‌زاده هاشمی ۶ تیر و زاکانی ۷ تیر از رقابت در انتخابات انصراف دادند.

در دور اول ۶۱ میلیون و ۴۵۲ هزار و ۳۲۱ نفر در داخل و خارج کشور واجد شرایط رأی دادن بودند.[۲] روند انتخابات از ساعت ۸ تا ۲۴ روز جمعه ۸ تیر ۱۴۰۳ به اجرا درآمد. وزارت کشور آمار مشارکت را ۲۴ میلیون و ۵۳۵ هزار و ۱۸۵ نفر، معادل ۳۹٫۹۲٪ واجدین شرایط اعلام کرد[۳] که پایین‌ترین نرخ مشارکت در انتخابات‌های ریاست‌جمهوری ایران محسوب می‌شود.[۴] سید علی خامنه‌ای در واکنش به این امر، مشارکت انتخابات را کمتر از حق توقع و پیش‌بینی‌ها دانست و خواستار بررسی علت این مسئله توسط جامعه‌شناسان و سیاست‌مداران شد.[۵] در دور دوم انتخابات، آرا به ۳۰ میلیون و ۵۳۰ هزار و ۱۵۷ رسید که یعنی ۴۹ درصد از واجدین شرایط در انتخابات شرکت کرده‌اند.[۶]

زمینه

[ویرایش]

در جریان سانحهٔ سقوط بالگرد ورزقان که در ۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۳ رخ داد، سید ابراهیم رئیسی رئیس‌جمهور وقت و همراهانش درگذشتند. سپس جلسهٔ فوق‌العادهٔ هیئت دولت به ریاست محمد مخبر معاون اول رئیس‌جمهور آغاز شد.[۷] طبق اصل ۱۳۱ قانون اساسی، مخبر پس از تأیید رهبر ایران به‌عنوان مسئول ادارهٔ دولت آغاز به کار کرد. او به‌مدت ۵۰ روز مسئولیت‌های ریاست‌جمهوری را بر عهده دارد و طبق قانون اساسی، پس از آن انتخابات ریاست‌جمهوری زود هنگام برگزار می‌شود.[۸]

محسن اسلامی، مدیرکل انتخابات وزارت کشور ۳۱ اردیبهشت اعلام کرد برنامهٔ زمان‌بندی انتخابات، همان روز در ستاد انتخابات کشور مورد بررسی قرار گرفت و نهایی شد. ۸ تیر به‌عنوان تاریخ برگزاری انتخابات توسط شورای نگهبان تأیید شد و ثبت‌نام داوطلبان از ۱۰ تا ۱۴ خرداد انجام شد.[۹]

سامانهٔ رأی‌گیری

[ویرایش]

ستاد انتخابات کشور برای برگزاریِ رأی‌گیریِ الکترونیک در چند حوزه از جمله کلان‌شهر تهران و بعضی دیگر کلان‌شهرها اعلام آمادگی کرده بود اما اجرای این طرح منوط به پذیرش از سوی شورای نگهبان اعلام شد.[۱۰] طبق قانون تا قبل از این امکان اخذ رأی فقط با شناسنامه امکان‌پذیر بود که در ماده جدیدی که در قانون انتخابات ریاست‌جمهوری اخیراً تصویب شد، کارت ملی نیز به آن افزوده شده است.[۱۱] سخنگوی ستاد انتخابات کشور در ۲۲ خرداد اعلام کرد تمام تعرفه‌های رأی کاغذی بوده و همچنین نیاز به مُهر زدن روی شناسنامه نیست.[۱۲]

اخذ رأی در تمامی شعب داخل و خارج از کشور به مدت یک روز در ۸ تیر ۱۴۰۳ از ساعت ۸ صبح انجام شد.[۱۳] افراد زادهٔ تاریخ ۸ تیر ۱۳۸۵ به قبل می‌توانستند در انتخابات شرکت کنند. رأی‌دهی در داخل کشور با کارت ملی یا شناسنامه انجام شد. سخنگوی ستاد انتخابات کشور توصیه کرده بود رأی‌دهندگان با کارت ملی در شعب اخذ رأی حضور یابند. در شعب اخذ رأی، احرار هویت الکترونیکی انجام شد، اما تعرفهٔ رأی کاغذی بود. در ۳۴۴ شعبه خارج کشور، احراز هویت با گذرنامه انجام شد. اگر نامزدها در مرحله نخست اکثریت مطلق آرا را به‌دست نیاورند، دو نفری که بیشترین آرا را به‌دست آورند، به مرحله دوم خواهند رفت.[۱۴]

داوطلبان

[ویرایش]

ثبت‌نام نامزدها از ساعت ۸ صبح ۱۰ خرداد تا ساعت ۱۸ روز ۱۴ خرداد انجام شد.[۱۵][۱۶] بنا بر اعلام احمد وحیدی، در این پنج روز ۲۸۷ نفر برای ثبت‌نام به وزارت کشور مراجعه کردند که از بین آن‌ها، ۸۰ نفر واجد شرایط اولیه بودند و پروندهٔ آن‌ها جهت احراز صلاحیت به شورای نگهبان ارسال شده است.[۱۷][۱۸] سخنگوی شورای نگهبان اعلام کرد پس از اعلام فهرست نهایی نامزدها، امکان اعتراض به ردصلاحیت‌ها در انتخابات ریاست‌جمهوری وجود ندارد.[۱۹] سید محمدتقی شاهچراغی، رئیس ستاد انتخابات کشور، با مقایسه تعداد ثبت‌نام‌کنندگان این دوره با انتخابات سال ۱۳۹۶ (۱۶۳۶ متقاضی) و انتخابات سال ۱۴۰۰ (۵۹۲ متقاضی) کاهش آمار ثبت‌نام را ناشی از منوط کردن ثبت‌نام نامزدها به داشتن شرایط اولیه دانست.[۲۰]

نمایندگان ادوار مجلس شورای اسلامی در میان ثبت‌نام‌کنندگان این دوره حضور چشمگیری داشتند که با واکنش‌هایی در بین شخصیت‌های سیاسی همراه شد. از جمله سعید حجاریان با اشاره به نمایشی بودن حضور کاندیداها در وزارت کشور و عدم ارائه برنامه توسط آن‌ها، اعلام کرد نام این روند هرچه که باشد، سیاست‌ورزی و انتخابات نیست.[۲۱] در واکنشی دیگر غلامحسین کرباسچی در انتقاد از نحوه برگزاری انتخابات، از روند ثبت‌نام‌ها به عنوان یک «مراسم فکاهی» نام برد.[۲۲] خبرآنلاین در گزارشی اعلام کرد بیش از ۷۰ درصد کاندیداهای این دور از انتخابات سابقه حضور در پارلمان را داشته‌اند.[۲۳] ایسنا هم نوشت اگرچه بر اساس قانون نمایندگان مجلس امکان ثبت‌نام در انتخابات ریاست‌جمهوری را دارند؛ اما بسیاری از آن‌ها عرفاً برای جایگاه ریاست‌جمهوری مناسب نیستند. برخی از نمایندگان ادوار مجلس که سال‌ها از آن‌ها خبری نبوده یا برخی نمایندگان هم که در انتخابات اخیر مجلس رأی نیاورده‌اند در بین افراد ثبت‌نام شده دیده می‌شوند.[۲۴]

بررسی صلاحیت داوطلبان انتخابات ریاست جمهوری در شورای نگهبان از ۱۵ خرداد آغاز شد و در ۲۰ خرداد به پایان رسید.[۲۵][۲۶] احمد جنتی دبیر شورای نگهبان در روز پنج‌شنبه ۱۷ خرداد در جریان بررسی صلاحیت نامزدها مدعی شد که هیچ نهاد یا فردی برای تأیید یا رد صلاحیت نمی‌تواند به این شورا فشار بیاورد؛ او دراین‌باره گفت که کسی «جرئت» انجام این کار را ندارد.[۲۷] یک روز بعد نامه‌ای با امضای ۱۵ عضو دولت به شورای نگهبان منتشر شد که در آن از آن شورا درخواست شد تا صلاحیت محمدمهدی اسماعیلی، وزیر ارشاد دولت رئیسی را تأیید کند که در نهایت مورد تأیید صلاحیت شورای نگهبان قرار نگرفت.[۲۸]

نامزدهای تأیید صلاحیت‌شده

[ویرایش]

اسامی نامزدها در ۲۰ خرداد اعلام شد.[۲۹] بر اساس اعلام وزارت کشور، پزشکیان، پورمحمدی، جلیلی، زاکانی، قاضی‌زاده هاشمی و قالیباف شش نامزدی بودند که صلاحیت‌شان برای انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۳ احراز شده و از ۲۰ خرداد تا ۷ تیر برای کارزار انتخاباتی خود فرصت داشتند.[۳۰][۱۳]

همچنین علی لاریجانی، سید وحید حقانیان، محمود احمدی‌نژاد، مهرداد بذرپاش، سید صولت مرتضوی، اسحاق جهانگیری، محمدمهدی اسماعیلی، عباس آخوندی، محمد شریعتمداری، محمود صادقی و عبدالناصر همتی از جمله افراد سرشناسی هستند که صلاحیت‌شان رد شده است.[۳۱][۳۲]

نام نگاره جناح سیاسی حزب سوابق برجسته وضعیت توضیحات

اصلاح‌طلب مستقل نمایندهٔ مجلس شورای اسلامی (اکنون–۱۳۸۷)
وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی (۱۳۸۴–۱۳۸۰)
دور دوم پیروز شد ۱۰ میلیون و ۴۱۵ هزار و ۹۹۱ رای در دور اول انتخابات و ۱۶ میلیون و ۳۸۴ هزار و ۴۰۳ رای در دور دوم.

اصول‌گرا مستقل دبیر شورای عالی امنیت ملی (۱۳۹۲–۱۳۸۶)
معاون اروپا و آمریکا وزیر امور خارجه (۱۳۸۶–۱۳۸۴)
دور دوم شکست خورد ۹ میلیون و ۴۷۳ هزار و ۲۹۸ رای در دور اول انتخابات و ۱۳ میلیون و ۵۳۸ هزار و ۱۷۹ رای در دور دوم.

اصول‌گرا پیشرفت و عدالت رئیس مجلس شورای اسلامی (اکنون–۱۳۹۹)
شهردار تهران (۱۳۹۶–۱۳۸۴)
رئیس ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز (۱۳۸۴–۱۳۸۳)
دور اول شکست خورد ۳ میلیون و ۳۸۳ هزارو ۳۴۰ رای

اصول‌گرا روحانیت مبارز وزیر دادگستری (۱۳۹۶–۱۳۹۲)
رئیس سازمان بازرسی کل کشور (۱۳۹۲–۱۳۸۷)
وزیر کشور (۱۳۸۷–۱۳۸۴)
قائم‌مقام وزیر اطلاعات (۱۳۷۸–۱۳۷۶)
دور اول شکست خورد ۲۰۶ هزار و ۳۹۷ رای
اصول‌گرا رهپویان شهردار تهران (اکنون–۱۴۰۰)
نمایندهٔ مجلس شورای اسلامی (۱۴۰۰–۱۳۹۹؛ ۱۳۹۵–۱۳۸۷)
انصراف داد. در بیانیهٔ انصرافش از جلیلی و قالیباف خواست تا با «وحدت» مانع از تشکیل «دولت سوم روحانی» شوند.[۳۳]
اصول‌گرا قانون رئیس بنیاد شهید و امور ایثارگران (اکنون–۱۴۰۰)
نمایندهٔ مجلس شورای اسلامی (۱۴۰۰–۱۳۸۷)
انصراف داد. در بیانیهٔ انصرافش از نامزد مشخصی حمایت نکرد و صرفاً به لزوم انسجام نیروهای انقلاب اشاره کرد.

رقابت‌های انتخاباتی

[ویرایش]

مسعود پزشکیان

[ویرایش]

مسعود پزشکیان پس از تأیید صلاحیت خود با شعار «برای ایران» به رقابت‌های انتخاباتی پرداخت.[۳۴] او اذعان داشت که به دنبال ایجاد انسجام داخلی با حمایت از نخبگان و کارشناسان است[۳۵] و از حمایت سید محمد خاتمی، رئیس‌جمهور اصلاحات، و جبهه اصلاحات ایران برخوردار بود.[۳۶][۳۷] پزشکیان هدف خود را احیای برجام، بهبود روابط با دنیا،[۳۸] پذیرش قرارداد FATF[۳۹] و کاهش فیلترینگ اعلام کرد[۴۰] و برنامه خود را اجرای سیاست‌های رهبر جمهوری اسلامی ایران دانست.[۴۱] او از مخالفان برخورد خشونت‌آمیز حکومت در خصوص تحمیل حجاب اجباری به زنان است[۴۲] اما در خصوص گشت ارشاد، قول قطعی نداد و اعلام کرد باید با دیگران گفتگو کند تا آن‌ها را در خصوص برچیده شدن گشت ارشاد قانع کند.[۴۳] اما او تضمین داد «تمام دولت در برابر گشت‌های اجباری، فیلتر کردن و فیلترشکن‌بازی و فشارهای بیرونی در همه جلسات تمام قد بایستد».[۴۴] پزشکیان از حمایت مهدی کروبی، محمدجواد ظریف، حسن روحانی، علی‌اکبر ناطق‌نوری، محمدجواد آذری جهرمی، محسن هاشمی رفسنجانی و سید محمد خاتمی برخوردار بود.[۴۵][۴۶][۴۷]

سعید جلیلی

[ویرایش]

سعید جلیلی با شعار «یک جهان فرصت، یک ایران جهش؛ هر ایرانی یک نقش باشکوه» وارد کارزار انتخاباتی شد.[۴۸] او که از حمایت رسمی جبهه پایداری برخوردار بود،[۴۹] با دفاع از فیلترینگ فضای مجازی[۵۰] و دفاع از برخورد حکومت با زنان بدون حجاب اجباری،[۵۱] کمپین تبلیغاتی خود را پیش برد. او ضمن خسارت‌بار شمردن برجام، اعلام کرد هدف دولتش مقاومت در برابر دولت ایالات متحده است تا آن‌ها را از اعمال تحریم‌های اقتصادی پشیمان کند.[۵۲] در مناظرات انتخاباتی، جلیلی توسط پورمحمدی به خیانت در خصوص پرونده کرسنت متهم شد و اقدام جلیلی برای جلوگیری از اجرای این قرارداد را خسارت‌بار خواند.[۵۳] جلیلی ضمن تکذیب ادعای پورمحمدی او را متهم کرد که چرا به قرارداد کرسنت در زمان تصدی خود در سازمان بازرسی کل کشور رسیدگی نکرده است.[۵۴] بیژن نامدار زنگنه- وزیر نفت وقت در زمان قرارداد کرسنت- در پاسخ به جلیلی اقدامات او را خیانت‌بار دانست و جلیلی را به مناظره دعوت کرد.[۵۵]

محمدباقر قالیباف

[ویرایش]

قالیباف با شعار «خدمت و پیشرفت» به رقابت انتخاباتی پرداخت.[۵۶] او اعلام کرد در صورت رسیدن به قدرت، در مرزهای شرقی ایران دیوار خواهد کشید تا از ورود مهاجران غیرقانونی افغانستان به خاک ایران جلوگیری کند.[۵۷] همچنین قالیباف ایده تبدیل مکران به پایتخت دوم اقتصادی ایران را به همراه دفاع از واردات خودروهای خارجی به عنوان کمپین تبلیغاتی خود برگزید.[۵۸][۵۹]

مصطفی پورمحمدی

[ویرایش]

پورمحمدی شعار «دولت قرار» را برای کمپین خود برگزید.[۶۰] او خواستار تکمیل طرح اینترنت ملی و ایجاد یک پیام‌رسان داخلی قوی و برچیدن فیلترشکن‌ها شد.[۶۱] همچنین از تقویت تحزب در فضای سیاسی دفاع کرد[۶۲] و مدل اقتصادی مدنظر خود را اقتصاد آزاد بازار نامید.[۶۳]

امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی

[ویرایش]

قاضی‌زاده هاشمی با شعار «دولت مردم و خانواده» به عرصه انتخابات پا گذاشت[۶۴] و عمده تمرکز او در مناظره‌های انتخاباتی، دفاع از دولت سید ابراهیم رئیسی بود.[۶۵] او در ۶ تیر ۱۴۰۳ بدون حمایت از نامزدی مشخص از انتخابات انصراف داد. او انصراف خود را پاسخ به درخواست مکتوب شورای عالی اجماع نیروهای انقلاب دانست و خواستار اجماع سه نامزد باقی‌مانده اصولگرا شد.[۶۶]

علیرضا زاکانی

[ویرایش]

علیرضا زاکانی با شعار «پاک باش و خدمتگزار» وارد عرصه انتخابات شد.[۶۷] او ایده پرداخت اعتبار طلا به هر ایرانی،[۶۸] کاهش قیمت بنزین به ۱۵۰۰ تومان[۶۹] و تحویل گوشت به منزل هر ایرانی را در کمپین تبلیغاتی خود مطرح کرد.[۷۰] زاکانی توسط پزشکیان متهم شد که حضورش در انتخابات صرفاً برای پوشش نامزدی دیگر است. اما او ضمن تکذیب این ادعا اعلام کرد تا پایان رقابت‌ها در انتخابات حاضر خواهد بود تا نگذارد پزشکیان به ریاست‌جمهوری برسد.[۷۱] زاکانی در ۷ تیر ۱۴۰۳ از انتخابات انصراف داد. او در متن انصرافش بدون حمایت از نامزدی مشخص، از جلیلی و قالیباف خواست تا با «وحدت» مانع از تشکیل «دولت سوم روحانی» شوند.[۳۳]

نظرسنجی‌ها

[ویرایش]

نتایج

[ویرایش]

دور دوم

[ویرایش]
تاریخ مجری / کارفرما اندازهٔ
نمونه
پزشکیان جلیلی هیچ‌کدام/نمی‌دانم پیشتازی
۱۳–۱۴ تیر ملت/مرکز پژوهش‌های مجلس[۷۲] ۱٫۱۰۰ ۵۳٫۷٪ ۴۴٫۲٪ ۲٫۱٪ ۹٫۵٪
۱۳ تیر ایسپا[۷۳] ۳٫۶۰۶ ۴۹٫۵٪ ۴۳٫۹٪ ۶٫۶٪ ۵٫۶٪
۱۲–۱۳ تیر شناخت[۷۴] ۱٫۰۰۰ ۵۱٪ ۴۹٪ ۲٪
۱۰–۱۱ تیر شناخت[۷۵] ۱٫۰۰۰ ۵۲٪ ۴۸٪ ۴٪

پس از اعلام نامزدهای تأیید صلاحیت شده

[ویرایش]
تاریخ مجری / کارفرما اندازهٔ
نمونه
پزشکیان پورمحمدی جلیلی زاکانی قاضی‌زاده هاشمی قالیباف هیچ‌کدام/نمی‌دانم پیشتازی
۶ تیر ایسپا[۷۶] ۳۵۸۹ ۳۳٫۱٪ ۱٫۴٪ ۲۸٫۸٪ ۲٫۱٪ ۲٫۸٪ ۱۹٫۱٪ ۲٫۲٪ ۴٫۳٪
۵–۶ تیر شناخت[۷۷] ۱۰۰۰ ۳۰٪ ۱٪ ۲۱٪ ۱٪ ۲٪ ۲۰٪ ۱۶٪ ۹٪
۵ تیر مناظره پنجم
۴ تیر مناظره چهارم
۴–۲ تیر ملت/ مرکز پژوهش‌های مجلس[۷۸] ۱۱۰۰ ۲۳٫۵٪ ۰٫۵٪ ۱۶٫۳٪ ۱٫۲٪ ۳٫۲٪ ۱۶٫۹٪ ۳٪ ۶٫۶٪
۳–۲ تیر شناخت[۷۹] ۱۰۰۰ ۲۸٪ ۱٪ ۲۰٪ ۱٪ ۳٪ ۱۹٪ ۱۲٪ ۸٪
۳–۲ تیر متا/دانشگاه امام صادق[۸۰] ۱۵۰۰ ۲۴٫۴٪ ۲٪ ۲۱٫۵٪ ۲٫۴٪ ۴٫۵٪ ۲۳٫۴٪ ۱٪
۳–۲ تیر ایسپا[۸۱] ۴۰۵۷ ۲۴٫۴٪ ۰٫۷٪ ۲۴٪ ۱٫۷٪ ۲٪ ۱۴٫۷٪ ۱٫۲٪ ۰٫۴٪
۱ تیر مناظره سوم
۳۱ خرداد مناظره دوم
۳۱–۲۹ خرداد مرکز تحقیقات صداوسیما[۸۲] ۱۹٫۴٪ ۰٫۹٪ ۲۲٫۵٪ ۲٫۲٪ ۲٫۷٪ ۱۹٫۵٪ ۱٪ ۳٪
۳۱–۲۹ خرداد ملت/ مرکز پژوهش‌های مجلس[۸۳] ۸۵۰ ۱۸٫۹٪ ۱٫۸٪ ۱۸٫۲٪ ۲٪ ۴٫۶٪ ۲۰٫۷٪ ۲٫۷٪ ۱٫۸٪
۳۰–۲۹ خرداد ایسپا[۸۴] ۴۵۴۵ ۱۹٫۸٪ ۰٫۹٪ ۲۶٫۲٪ ۲٪ ۲٫۶٪ ۱۹٪ ۰٫۵٪ ۶٫۴٪
۳۰–۲۸ خرداد گمان[۸۵] ۳۷٫۷٪ ۰٫۹٪ ۲۹٫۴٪ ۱٫۳٪ ۲٫۳٪ ۸٫۳٪ ۱٫۷٪ ۸٫۳٪
۲۸ خرداد مناظره اول
۲۶–۲۴ خرداد شناخت[۸۶] ۱۰۰۰ ۲۱٪ ۱٪ ۲۱٪ ۱٪ ۲٪ ۳۴٪ ۴٪ ۱۳٪
۲۴–۲۲ خرداد ایسپا[۸۴] ۴۵۴۵ ۱۳٫۷٪ ۰٫۸٪ ۲۳٫۷٪ ۲٪ ۲٫۴٪ ۱۵٫۳٪ ۰٫۷٪ ۸٫۴٪
۲۴–۲۲ خرداد شناخت[۸۷] ۱۰۰۰ ۱۳٫۴٪ ۰٫۸٪ ۲۰٪ ۱٫۲٪ ۳٫۳٪ ۲۸٫۷٪ ۵٫۷٪ ۸٫۷٪
۲۲ خرداد یک مرکز دانشگاهی[۸۸] ۱۹٪ ۴٪ ۲۵٪ ۵٪ ۲٪ ۳۰٪ ۱۵٪ ۵٪
۲۰ خرداد اعلام رسمی اسامی نامزدان

پیش از اعلام نامزدهای تأیید صلاحیت شده

[ویرایش]
تاریخ مجری /
کارفرما
اندازهٔ
نمونه
احمدی‌نژاد جلیلی ظریف مخبر قالیباف فتاح پزشکیان جهرمی لاریجانی زاکانی بذرپاش هیچ‌کدام پیشتازی
۱۰ خرداد آغاز ثبت‌نام نامزدان
۹–۸ خرداد متا /
دانشگاه امام صادق
۱٬۱۰۰ ۲۳٫۷٪ ۲۰٫۷٪ ۱۷٫۷٪ ۷٫۳٪ ۴٫۸٪ ۴٫۸٪ ۴٫۶٪ ۴٫۱٪ ۳٫۴٪ ۰٫۷٪ ۰٫۷٪ ۶٫۷٪ ۳٫۰٪

مشارکت

[ویرایش]
تاریخ مجری / کارفرما اندازهٔ
نمونه
حاشیهٔ خطا برآورد مشارکت حتماً احتمال زیاد احتمال کم اصلاً نمی‌دانم
۱۳–۱۴ تیر ملت/مرکز پژوهش‌های مجلس[۷۲] ۱٫۱۰۰ ٪±۳ ۴۲٫۷٪
۱۳ تیر ایسپا[۷۳] ۳۶۰۶ ٪±۲ ۴۵٪
۸ تیر دور اول انتخابات
۶ تیر ایسپا[۷۶] ۳۵۸۹ ٪±۲ ۵۱٪ ۴۶٪ ۷٫۹٪ ۵٫۱٪ ۲۸٫۸٪ ۱۲٫۲٪
۴–۲ تیر ملت/ مرکز پژوهش‌های مجلس[۷۸] ۱۱۰۰ ٪±۳ ۴۵٫۷٪ ۴۵٫۷٪ ۲۲٫۶٪ ۳۱٫۶٪
۳–۲ تیر شناخت[۷۹] ۱۰۰۰ ۵۳٪ ۵۳٪ ۳۲٪ ۱۵٪
۳–۲ تیر متا/دانشگاه امام صادق[۸۰] ۱۵۰۰ ۵۱٫۷٪ ۵۱٫۷٪
۳–۲ تیر ایسپا[۸۱] ۴۰۵۷ ۵۱٫۶٪ ۴۳٫۹٪ ۷٫۷٪ ۵٫۷٪ ۲۷٫۹٪ ۱۴٫۸٪
۳۱–۲۹ خرداد ملت/ مرکز پژوهش‌های مجلس[۸۳] ۸۵۰ ٪±۳٫۴ ۴۵٫۵٪ ۴۵٫۵٪ ۲۱٫۴٪ ۳۱٫۸٪
۳۰–۲۹ خرداد ایسپا[۸۴] ۴٬۵۴۵ ۵۰٫۲٪ ۴۲٫۵٪ ۷٫۷٪ ۶٫۵٪ ۲۷٫۲٪ ۱۶٫۱٪
۲۴–۲۲ خرداد ایسپا[۸۴] ۵۲٫۱٪ ۴۵٪ ۷٫۱٪ ۴٫۶٪ ۳۱٫۶٪ ۱۱٫۷٪
۲۴–۲۱ خرداد ملت/ مرکز پژوهش‌های مجلس[۸۳] ۱٬۰۰۰ ٪±۳٫۱ ۴۴٫۳٪ ۴۴٫۳٪ ۲۷٫۴٪ ۲۸٫۴٪
۲۰ خرداد اعلام رسمی اسامی نامزدان
۲۰–۱۹ خرداد ایسپا[۸۹] ۳٬۹۰۶ ۵۱٫۷٪ ۴۴٫۴٪ ۷٫۳٪ ۴٫۸٪ ۲۸٫۷٪ ۱۴٫۹٪
۱۰ خرداد آغاز ثبت‌نام نامزدان
۹–۸ خرداد متا / دانشگاه امام صادق ۱٬۱۰۰ ۴۸٫۳٪ ۴۸٫۳٪
۹–۶ خرداد ملت/ مرکز پژوهش‌های مجلس[۸۳] ۱٬۰۰۰ ٪±۳ ۵۳٫۴٪ ۵۳٫۴٪ ۱۷٫۷٪ ۲۸٫۹٪

تحریم انتخابات

[ویرایش]

رضا پهلوی پیش از آغاز انتخابات، آن را سیرک انتخابات نامیده بود. وی در ایکس نوشت پاسخ ملت بزرگ ایران به کل این مضحکه یک نه قاطع است.[۹۰] فرین عاصمی در گزارشی در BBC فارسی به تحریم‌کنندگان انتخابات ریاست‌جمهوری چهاردهم پرداخت. این گزارش با اشاره به حضور نداشتن زنان، مخالفان حکومت و گروه‌های مختلف قومی و دینی در انتخابات، آن را رویدادی غیر آزاد و مهندسی‌شده ارزیابی کرد. در این گزارش با تعدادی از شهروندان ناشناس ایرانی گفتگو شده که دلایل تحریم انتخابات را سرکوب‌های خونین حکومت در اعتراضات آبان ۱۳۹۸، خیزش سراسری سال ۱۴۰۱، احترام به کشته‌شدگان اعتراضات ضد حکومتی، عدم امید به تغییر و بهبود آینده و مخالفت با کلیت نظام جمهوری اسلامی بیان کردند.[۹۱] همچنین صدیقه وسمقی، فعال سیاسی و اجتماعی، مشارکت در انتخابات را ریختن سرمایه اجتماعی به جیب حکومت ارزیابی کرد و ضمن دعوت به عدم مشارکت، پایین بودن نرخ رای‌دهندگان را موجب ریزش حامیان حکومت دانست.[۹۲] مولوی عبدالحمید امام جمعه زاهدان نیز در این دوره از انتخابات از نامزدی حمایت نکرد.[۹۳]

دور اول انتخابات چهاردهم کمترین میزان مشارکت در انتخابات ریاست جمهوری را از زمان تشکیل جمهوری اسلامی ثبت کرد. ایران اینترنشنال با مقایسه نرخ مشارکت در انتخابات‌های ریاست‌جمهوری بر اساس شیب نزولی شرکت‌کنندگان از سال ۱۴۰۰، این خبر را با تیتر «مرگ تدریجی مشروعیت جمهوری اسلامی» پوشش داد.[۹۴]

زندانیان سیاسی به شکل گسترده انتخابات را تحریم کردند. از جمله مجید توکلی، نرگس محمدی، مصطفی تاجزاده، فائزه هاشمی، کیوان مهتدی و شماری دیگر از زندانیان.[۹۵] میرحسین موسوی و زهرا رهنورد نیز از حضور صندوق رای در محل حصر ممانعت به عمل آوردند.[۹۶] همچنین محمود احمدی‌نژاد به سیاق انتخابات پیشین در رای‌گیری شرکت نکرد.[۹۷]

پژمان طهوری در تحلیل تحریم انتخابات توسط اکثریت مردم ایران، اصلاح‌طلبان را بدون پایگاه اجتماعی ارزیابی کرد. به عقیده او از آن‌جایی که برخی مشارکت کم مردم در انتخابات‌های پیشین را در نتیجه عدم حضور کاندیدای جدی اصلاح‌طلبان می‌دانستند؛ ولی در انتخابات چهاردهم با وجود حضور حداکثری اصلاح‌طلبان، نرخ مشارکت از انتخابات قبلی ریاست‌جمهوری ۸ درصد کمتر شد. او معترضان جمهوری اسلامی را دگرگون‌خواه توصیف کرد و اصلاح‌طلبان را ناتوان از جذب آن‌ها.[۹۸] منتقدان و مخالفان جمهوری اسلامی از جمله حسین رزاق، عدم مشارکت شصت درصد مردم را نه گفتن اکثریت قاطع مردم به علی خامنه‌ای تفسیر کردند. سارا کرمانیان، کارشناس روابط بین‌الملل، اذعان داشت نمی‌توان اکثریت تحریم‌کننده را در خواسته‌های خود خیلی یکدست و همگون در نظر گرفت اما در سال‌های گذشته حقوق مردم به صورت سیستماتیک توسط حاکمیت نقض شده است. مهدی نصیری، فعال سیاسی، نیز با اشاره به تحریم انتخابات، «تداوم نظامی ضد جمهوریت، سرکوبگر، عمیقاً فاسد و ناکارآمد که هیچ رئیس‌جمهوری نمی‌تواند آن را اصلاح کند» را همچنان سنگین‌ترین، هولناک‌ترین و تراژیک‌ترین مسئله ایران و تحریم‌کنندگان انتخابات دانست.[۹۹]

حسین باستانی در مقاله‌ای مخالفان جمهوری اسلامی را از طیف‌های گوناگون با نظرات مختلف خواند و نتیجه گرفت نمی‌توان تمام اقلیتی را که در انتخابات شرکت کرده‌اند؛ موافق حکومت و مخالف براندازی دانست. او با اشاره به تحریم بی‌سابقه انتخابات اخیر و اعتراضات متناوب ضدحکومتی، جامعه را دارای پتانسیل قوی اعتراضی دانست که خواستار تغییرات بنیادین است.[۱۰۰]

مناظرات تلویزیونی

[ویرایش]

دور اول

[ویرایش]

مناظرات تلویزیونی دور اول انتخابات با حضور شش کاندیدا از ۲۸ خرداد ۱۴۰۳ آغاز شد و تا ۵ تیر ادامه داشت.[۱۰۱] چهار مناظرهٔ نخست از ساعت ۲۰ تا ۲۴ برگزار شد.[۱۰۲] مناظرهٔ پنجم و آخر ساعت ۱۲:۳۰ برگزار شد.[۱۰۳]

مطابق نظرسنجی ایسپا، ۷۳ درصد مردم مناظره اول را تماشا نکردند و تنها ۷ درصد مردم پیگیر جدی اخبار انتخاباتی هستند.[۱۰۴] مجری مناظرات مهدی خسروی بود و ساختار آن اینگونه طراحی شده بود که هر نامزد در سه نوبت ۸ دقیقه‌ای به سوالات کارشناسانی که به صورت ضبط‌شده پخش می‌شد، پاسخ می‌دادند و در پایان ۶ دقیقه فرصت جمع‌بندی داشتند.[۱۰۵] سوالات هر مناظره پیش از برگزاری به ستادهای نامزدان اعلام می‌شد.[۱۰۶] چند نماینده مجلس و فعالان سیاسی در گفتگو با خبرنگاران روزنامه دنیای اقتصاد، شیوه اجرای مناظره‌ها را غیرجذاب ارزیابی کردند. به عقیده آن‌ها مناظره‌ها چالش‌برانگیز نبود و میان نامزدها گفتگو ایجاد نمی‌کرد و از طرفی دیگر فرصت ۸ دقیقه‌ای برای بیان برنامه‌ها کافی نبود. همچنین به عقیده آن‌ها نامزدها کلی‌گویی می‌کردند و صرفاً شعار می‌دادند.[۱۰۷] روزنامه جام‌جم نیز در گزارشی با تیتر «مناظره به جای مناقشه» ضمن دفاع از شیوه اجرای مناظره‌ها، ارزیابی کرد که در این دوره فضایی فراهم شده است تا به جای درگیری نامزدها با همدیگر، افشاگری آن‌ها علیه هم و ایجاد دعوا و زد و خورد، نامزدها در فضایی آرام به تشریح برنامه‌های خود بپردازند تا مخاطب بتواند آن‌ها را با همدیگر مقایسه کند.[۱۰۸]

دور دوم

[ویرایش]

با راهیابی پزشکیان و جلیلی به دور دوم انتخابات، دو مناظره میان این دو در ۱۱ و ۱۲ تیر از ساعت ۲۱:۳۰ برگزار شد.[۱۰۹]

برای اولین بار پس از مناظره‌های انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۳۸۸، مناظره رو در روی دو نامزد انتخاباتی برگزار شد.[۱۱۰] ساختار برنامه بدین صورت بود که مجری سوالاتی اختصاصی از هر نامزد در موضوعات مختلف مطرح می‌کرد که براساس مواضع خود کاندیدا یا ستاد او طراحی شده بود و نامزدها حق داشتند در طول مناظره صحبت همدیگر را قطع کرده و یکدیگر را به چالش بکشند.[۱۱۱][۱۱۲] در جریان مناظره اول مسعود پزشکیان با ذکر اینکه در صورتی که سعید جلیلی تعهد کند رشد اقتصادی ۸ درصد را محقق می‌کند؛ او از انتخابات کنار می‌کشد ولی اگر رشد اقتصادی رخ نداد؛ جلیلی را اعدام کنید؛ خبرساز شد.[۱۱۳] محمود امیری‌مقدم، مدیر سازمان حقوق بشر ایران، در واکنش به صحبت پزشکیان او را متهم به قبح‌زدایی از اعدام و عادی جلوه دادن آن کرد.[۱۱۴] خبرگزاری مهر در گفتگو با یک کارشناس رسانه، شیوه اجرای مناظره‌ها را ناعادلانه دانست. بر اساس این گزارش سوالاتی که مجری از دو نامزد مطرح کرد، بی‌طرفانه نبود و از طرفی عدالت در خصوص تخصیص زمان یکسان به هر دو نامزد وجود نداشت.[۱۱۵] محمدحسین رنجبران، از مسئولان سابق صدا و سیما، پس از مناظره‌ها با اشاره به حضور متعدد تیم سعید جلیلی در ساختار مدیریت تلویزیون، صدا و سیما را در خدمت جلیلی دانست.[۱۱۶] مطابق نظرسنجی ایسپا، ۳۴ درصد مردم مناظره اول و ۳۹٬۸ درصد مناظره دوم را تماشا کرده‌اند. ۴۶٫۵ درصد از مردم هم حداقل یکی از مناظره‌های دور دوم را تماشا کردند.[۱۱۷]

نتایج

[ویرایش]

دور نخست

[ویرایش]

رئیس ستاد انتخابات تا قبل از ظهر شنبه ۹ تیر نتایج انتخابات را اعلام کرد.[۱۱۸]

و • ب نتیجهٔ انتخابات ریاست‌جمهوری ایران (۱۴۰۳)
نامزد گرایش حزب ائتلاف رأی ٪
مسعود پزشکیان اصلاح‌طلب مستقل اصلاحات ۱۰٬۴۱۵٬۹۹۱ ۴۲٫۴۵
سعید جلیلی اصول‌گرا مستقل پایداری ۹٬۴۷۳٬۲۹۸ ۳۸٫۶۱
محمدباقر قالیباف اصول‌گرا پیشرفت و عدالت شورای ائتلاف ۳٬۳۸۳٬۳۴۰ ۱۳٫۷۹
مصطفی پورمحمدی اصول‌گرا روحانیت مبارز شورای وحدت ۲۰۶٬۳۹۷ ۰٫۸۴
رأی‌های سفید و باطله ۱٬۰۵۶٬۱۵۹ ۴٫۳۱
مجموع کل رأی‌ها
رأی‌های داخلی/درصد مشارکت داخلی ۲۴٬۵۳۵٬۱۸۵ ۳۹٫۹۲٪
رأی‌های خارجی/درصد مشارکت خارجی ۹۷٬۹۶۷ [۱۱۹] [۱۲۰] نامشخص
واجدان شرایط رأی‌دهی/درصد کل واجدان شرایط رأی‌دهی ۶۱٬۴۵۲٬۳۲۱ ۱۰۰٪
رأی‌ندادگان داخلی/درصد عدم مشارکت داخلی ۳۶٬۹۱۷٬۱۳۶ ۶۰٫۰۸٪
رأی‌ندادگان خارجی/درصد عدم مشارکت خارجی
منبع: [۱۲۱] [۱۱۹][۱۲۰]
نمودار میله‌ای
پزشکیان
۴۲٫۴۵٪
جلیلی
۳۸٫۶۱٪
قالیباف
۱۳٫۷۹٪
پورمحمدی
۰٫۸۴٪
باطله
۴٫۳۱٪


و • ب  آراء ایرانیان خارج از کشور در انتخابات ریاست‌جمهوری ایران (۱۴۰۳)
نامزد گرایش حزب ائتلاف رأی ٪
سعید جلیلی اصول‌گرا مستقل پایداری ۴۸٬۰۴۲ ۴۹
مسعود پزشکیان اصلاح‌طلب مستقل اصلاحات ۳۲٬۵۸۲ ۳۳٫۳
محمدباقر قالیباف اصول‌گرا پیشرفت و عدالت شورای ائتلاف ۱۳٬۲۱۵ ۱۳٫۵
مصطفی پورمحمدی اصول‌گرا روحانیت مبارز شورای وحدت ۱٬۰۶۲ ۱٫۱
رأی‌های سفید و باطله ۳٬۰۶۶ ۳٫۱
کل آراء ۹۷٬۹۶۷
منابع [۱۱۹] [۱۲۰]

مشارکت در دور اول به تفکیک هر استان

[ویرایش]

میزان مشارکت دور اول در مقایسه با دورهٔ پیشین انتخابات ریاست جمهوری با روند کاهشی همراه بود و تنها در استان قم و استان تهران (منهای شهر تهران) افزایش یافت.

جدول مقایسهٔ آمار مشارکت دو دورهٔ اخیر به شرح زیر است:[۱۲۲]

استان ۱۴۰۰ ۱۴۰۳

(دور اول)

میزان تغییرات(%)
شهر تهران ۲۶ ۲۳ کاهش
کردستان ۳۷٫۴ ۲۳ -۱۴٫۴ کاهش
خوزستان ۵۰ ۲۹٫۶ -۲۰٫۴ کاهش
سیستان و بلوچستان ۶۲٫۸ ۳۰ -۳۲٫۸کاهش
گیلان ۵۷٫۴ ۳۱٫۳ -۲۶٫۱کاهش
سمنان ۵۴٫۲ ۳۲ -۲۲٫۲کاهش
کرمانشاه ۴۶ ۳۲٫۸ -۱۳٫۲کاهش
لرستان ۴۸٫۲ ۳۵ -۱۳٫۲کاهش
گلستان ۶۱ ۳۶ -۲۵کاهش
البرز ۴۱٫۴ ۳۶ -۵٫۴کاهش
فارس ۴۹ ۳۶٫۳ -۱۲٫۷کاهش
چهارمحال و بختیاری ۵۴٫۴ ۳۸ -۱۶٫۴کاهش
مرکزی ۴۹ ۳۹٫۴ -۹٫۶کاهش
همدان ۴۶٫۵ ۴۰ -۶٫۵کاهش
آذربایجان غربی ۴۶٫۸ ۴۰٫۱ -۶٫۷کاهش
اصفهان ۴۳٫۸ ۴۱ -۲٫۸کاهش
مازندران ۶۰٫۸ ۴۱٫۸ -۱۹کاهش
قزوین ۵۲٫۳ ۴۲ -۱۰٫۳کاهش
آذربایجان شرقی ۴۴٫۳ ۴۴ -۰٫۳کاهش
خراسان شمالی ۶۳٫۹ ۴۴٫۵ -۱۹٫۴کاهش
کهگیلویه و بویراحمد ۶۲٫۶ ۴۵ -۱۷٫۶کاهش
کرمان ۶۰٫۶ ۴۵ -۱۵٫۶کاهش
استان تهران ۳۴٫۴ ۴۵ ۱۰٫۶افزایش
بوشهر ۵۸٫۷ ۴۶ -۱۲٫۷کاهش
اردبیل ۵۵ ۴۶ کاهش
زنجان ۵۳٫۷ ۴۶ -۷٫۷کاهش
ایلام ۶۳٫۱ ۴۷ -۱۶٫۱کاهش
هرمزگان ۵۸٫۷ ۴۸ -۱۰٫۷کاهش
خراسان رضوی ۵۵٫۱ ۴۹٫۲ -۵٫۹کاهش
قم ۵۳٫۲ ۵۷ ۳٫۸افزایش
یزد ۵۸٫۵ ۵۸٫۳ -۰٫۲کاهش
خراسان جنوبی ۷۴٫۴ ۶۰٫۳ -۱۴٫۱کاهش

دور دوم

[ویرایش]
پیامک‌های تبلیغاتی پزشکیان و جلیلی

براساس تأیید وزارت کشور و به دلیل عدم کسب اکثریت مطلق آراء، این انتخابات میان دو نام نامزد برگزیده (سعید جلیلی و مسعود پزشکیان) در دور دوم ادامه یافت. براساس قانون اساسی جمهوری اسلامی، دور دوم در نخستین جمعه پس از دور اول انتخابات (۱۵ تیر) برگزار شد.[۱۲۳]

دور دوم این انتخابات از ساعت ۸ صبح در ایران آغاز شد. آخرین مهلت شرکت در انتخابات ساعت ۱۸ بود که با تأیید وزارت کشور، ابتدا تا ۲۰، سپس تا ۲۲ و در نهایت تا بامداد ۱۶ تیرماه تمدید شد.[۱۲۴] با پایان شمارش آراء، ریاست جمهوری مسعود پزشکیان با اکثریت اعلام شد. وی نهمین رئیس‌جمهور تاریخ جمهوری اسلامی ایران است.[۱۲۵] نتیجه شمارش آراء به شرح زیر است:[۱۲۵]

و • ب نتیجهٔ انتخابات ریاست‌جمهوری ایران (۱۴۰۳)'
نامزد گرایش حزب ائتلاف رأی ٪
مسعود پزشکیان اصلاح‌طلب مستقل اصلاحات ۱۶٬۳۸۴٬۴۰۳ ۵۳٫۶۷
سعید جلیلی اصول‌گرا مستقل پایداری ۱۳٬۵۳۸٬۱۷۹ ۴۴٫۳۴
رأی‌های سفید و باطله ۶۰۷٬۵۷۵ ۱٫۹۹
مجموع کل رأی‌ها ( میزان مشارکت ) ۳۰٬۵۳۰٬۱۵۷ (۴۹٫۸)
منبع: [۱۲۶]
نمودار میله‌ای دور دوم
پزشکیان
۵۳٫۶۷٪
جلیلی
۴۴٫۳۴٪
باطله
۱٫۹۹٪

مشارکت در دوم دوم به تفکیک هر استان

[ویرایش]

میزان مشارکت انتخابات در دور دوم در تمام استان‌ها روندی افزایشی داشت.[۱۲۵] نرخ مشارکت در استان تهران اعلام نشده است.

جدول مقایسهٔ آمار مشارکت دور اول و دوم انتخابات به شرح زیر است:

استان ۱۴۰۳

(دور اول)

۱۴۰۳

(دور دوم)

تغییرات نسبت

به دور اول(%)

شهر تهران ۲۳
کردستان ۲۳ ۲۹٫۲۴ ۶٫۲۴افزایش
خوزستان ۲۹٫۶ ۴۰٫۷۰ ۱۴٫۱افزایش
سیستان و بلوچستان ۳۰ ۵۱ ۲۱افزایش
گیلان ۳۱٫۳ ۴۳٫۹ ۱۲٫۶افزایش
سمنان ۳۲ ۵۵٫۶۴ ۲۳٫۶۴افزایش
کرمانشاه ۳۲٫۸ ۳۹٫۲ ۶٫۴افزایش
لرستان ۳۵ ۴۷ ۱۲افزایش
گلستان ۳۶ ۵۰٫۵۵ ۱۴٫۵۵افزایش
البرز ۳۶ ۴۸٫۸۱ ۱۳٫۸۱افزایش
فارس ۳۶٫۳ ۴۸ ۱۱٫۷افزایش
چهارمحال و بختیاری ۳۸ ۴۷٫۹ ۹٫۹افزایش
مرکزی ۳۹٫۴ ۴۸٫۸ ۹٫۴افزایش
همدان ۴۰ ۴۸ ۸افزایش
آذربایجان غربی ۴۰٫۱ ۶۲٫۲۲ ۲۲٫۱۲افزایش
اصفهان ۴۱ ۴۸٫۵۶ ۷٫۵۶افزایش
مازندران ۴۱٫۸ ۵۲٫۱۹ ۱۰٫۳۹افزایش
قزوین ۴۲ ۵۱٫۳۲ ۹٫۳۲افزایش
آذربایجان شرقی ۴۴ ۶۲٫۲۲ ۱۸٫۲۲افزایش
خراسان شمالی ۴۴٫۵ ۵۳٫۴ ۸٫۹افزایش
کهگیلویه و بویراحمد ۴۵ ۶۴٫۷ ۱۹٫۷افزایش
کرمان ۴۵ ۵۵ ۵افزایش
استان تهران ۴۵
بوشهر ۴۶ ۵۷٫۱۲ ۱۱٫۱۲افزایش
اردبیل ۴۶ ۶۵٫۵ ۱۹٫۵افزایش
زنجان ۴۶ ۵۷٫۳ ۱۱٫۳افزایش
ایلام ۴۷ ۵۶٫۷۸ ۹٫۷۸افزایش
هرمزگان ۴۸ ۵۲٫۹ ۴٫۹افزایش
خراسان رضوی ۴۹٫۲ ۵۷٫۹۸ ۸٫۷۸افزایش
قم ۵۷ ۶۴٫۳۸ ۷٫۳۸افزایش
یزد ۵۸٫۳ ۶۶٫۴۴ ۸٫۱۴افزایش
خراسان جنوبی ۶۰٫۳ ۷۰٫۸ ۱۰٫۵افزایش

نقشه‌ها و نمودارها

[ویرایش]

دور نخست

[ویرایش]

دور دوم

[ویرایش]

مشارکت

[ویرایش]

واکنش‌ها

[ویرایش]

بین‌المللی

[ویرایش]

منابع

[ویرایش]
  1. «اکثریت مطلق آرا به چه معنا است؟». میزان. ۳ تیر ۱۴۰۳. دریافت‌شده در ۷ ژوئیه ۲۰۲۴.
  2. «بیش از ۶۱ میلیون نفر واجد شرایط رای دادن هستند/اعلام نتایج روز ۹تیر». ایسنا. ۷ تیر ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ ژوئن ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۲۸ ژوئن ۲۰۲۴.
  3. «نتایج نهایی انتخابات چهاردهمین دوره ریاست جمهوری». وزارت کشور. ۹ تیر ۱۴۰۳.[پیوند مرده]
  4. «پایین‌ترین میزان مشارکت انتخابات ریاست جمهوری». بی‌بی‌سی فارسی. ۹ تیر ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۳۰ ژوئن ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۳۰ ژوئن ۲۰۲۴.
  5. «واکنش رهبر انقلاب به مشارکت پایین در انتخابات دور اول ریاست جمهوری چهاردهم». خبرآنلاین. ۱۴ تیر ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۴ ژوئیه ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۴ ژوئیه ۲۰۲۴.
  6. تابناک. «نتایج دور دوم انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۳/ «پزشکیان» نهمین رئیس‌جمهور ایران شد».
  7. «جلسه فوق‌العاده هیئت دولت به ریاست مخبر آغاز شد». خبرآنلاین. ۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۲ مه ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۳.
  8. «محمد مخبر، معاون اول و جانشین موقت رئیس‌جمهوری ایران کیست؟». بی‌بی‌سی فارسی. ۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰ مه ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۳.
  9. مهاجرانی، محمد (۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۳). «۸ تیرماه روز برگزاری انتخابات چهاردهمین دوره ریاست‌جمهوری است». مهر. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۵ ژوئن ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۳.
  10. «آخرین تصمیم شورای نگهبان و وزارت کشور دربارهٔ انتخابات الکترونیک در انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۳». خبرآنلاین. ۱۳ خرداد ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۲ ژوئن ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۲ ژوئن ۲۰۲۴.
  11. خلیل عامری‌نیا (۹ خرداد ۱۴۰۳). «سخنگوی ستاد انتخابات: اخذ رای در انتخابات فقط با کارت ملی یا شناسنامه انجام می‌شود». خبرگزاری فارس. بایگانی‌شده از اصلی در ۲ ژوئن ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۱۳ خرداد ۱۴۰۳.
  12. «رای‌دهندگان شناسنامه یا کارت ملی به همراه داشته باشند». خبرگزاری مهر. ۲۲ خرداد ۱۴۰۳.
  13. ۱۳٫۰ ۱۳٫۱ «زمان‌بندی انتخابات ریاست‌جمهوری منتشر شده در فضای مجازی اعتبار ندارد». ایرنا. ۲۰۲۴-۰۵-۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۰.
  14. فرامرزی، محسن؛ رییسی، الهام (۴ تیر ۱۴۰۳). «آغاز انتخابات؛ ساعت ۸ صبح ۸ تیر/شرایط برگزاری انتخابات در مرحله دوم». ایسنا. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۵ ژوئن ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۲۵ ژوئن ۲۰۲۴.
  15. «آغاز ثبت نام از داوطلبان ریاست جمهوری». خبرآنلاین. ۱۰ خرداد ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۳ ژوئن ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۳ ژوئن ۲۰۲۴.
  16. «پایان ثبت نام نامزدان انتخابات ریاست جمهوری». انتخاب. ۱۴ خرداد ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ ژوئن ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۳ ژوئن ۲۰۲۴.
  17. «وزیر کشور: ۸۰ نفر در انتخابات ریاست جمهوری ثبت نام کردند». خبرگزاری برنا. ۱۴ خرداد ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ ژوئن ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۳ ژوئن ۲۰۲۴.
  18. «گزارش وزیر کشور از روند ثبت نام انتخابات». خبرگزاری ایرنا. ۱۴ خرداد ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ ژوئن ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۵ ژوئیه ۲۰۲۴.
  19. «امکان اعتراض به ردصلاحیت‌ها در انتخابات ریاست‌جمهوری وجود ندارد». خبرگزاری مهر. ۹ خرداد ۱۴۰۳.
  20. «اعلام تعداد کل مراجعه‌کنندگان به ستاد انتخابات کشور از سوی شاهچراغی». خبرگزاری ایسنا. ۱۴ خرداد ۱۴۰۳.
  21. «انتقاد سعید حجاریان از کاندیداهای انتخابات ریاست جمهوری/ نام این‌ها هر چه باشد، سیاست‌ورزی و انتخابات نیست!». خبرآنلاین. ۱۳ خرداد ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۳ ژوئن ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۳ ژوئن ۲۰۲۴.
  22. «کنایه کرباسچی به سونامی کاندیداتوری در انتخابات ۱۴۰۳: استندآپ کمدی یا ثبت نام انتخابات؟». خبرآنلاین. ۱۳ خرداد ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۳ ژوئن ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۳ ژوئن ۲۰۲۴.
  23. نیلوفر مولایی (۱۴ خرداد ۱۴۰۳). «سونامی کاندیداتوری نمایندگان ادوار در انتخابات ۱۴۰۳ /شویِ سیاسی در ساختمان فاطمی به اوج رسید». خبرآنلاین. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ ژوئیه ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۳ ژوئن ۲۰۲۴.
  24. «انتقاد تند رسانه دولت از کاندیداتوری نمایندگان ادوار / از برگزاری انتخابات زودهنگام غافلگیر نشدید؟». خبرآنلاین. ۱۴ خرداد ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۴ ژوئن ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۳ ژوئن ۲۰۲۴.
  25. فرامرزی، محسن؛ نوراللهی، محمد (۱۵ خرداد ۱۴۰۳). «آغاز بررسی صلاحیت داوطلبان انتخابات در شورای نگهبان». ایسنا. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ ژوئن ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۲۵ ژوئن ۲۰۲۴.
  26. نورمحمدیان، محمدرضا؛ ربی، فاطمه (۲۰ خرداد ۱۴۰۳). «اتمام بررسی صلاحیت داوطلبان انتخابات ریاست جمهوری در شورای نگهبان». ایسنا. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ ژوئن ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۲۵ ژوئن ۲۰۲۴.
  27. «انتخابات ریاست‌جمهوری؛ احمد جنتی: در بررسی صلاحیت‌ها هیچ فشاری نیست، جرئت نمی‌کنند». رادیو فردا. ۱۷ خرداد ۱۴۰۳. دریافت‌شده در ۱۸ خرداد ۱۴۰۳.
  28. «نامه ۱۵ عضو دولت به شورای نگهبان در حمایت از نامزدی وزیر ارشاد برای ریاست‌جمهوری جنجالی شد». رادیو فردا. ۱۸ خرداد ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۷ ژوئن ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۱۸ خرداد ۱۴۰۳.
  29. «اسامی نامزدهای احراز صلاحیت شده انتخابات ریاست جمهوری اعلام شد». مهر. ۲۰ خرداد ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۴ ژوئیه ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۲۵ ژوئن ۲۰۲۴.
  30. «برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری دوره چهاردهم در روز ۸ تیر/شروع ثبت‌نام نامزدها از ۱۰ خرداد». ایسنا. ۲۰۲۴-۰۵-۲۰. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ ژوئن ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۰.
  31. «اسامی تأیید صلاحیت شدگان ریاست جمهوری چهاردهم اعلام شد؛ رقابت در شش ضلعی انتخابات». تابناک. ۲۰ خرداد ۱۴۰۳.
  32. سایت رسمی وزارت کشور. «نتایج نهایی انتخابات چهاردهمین دوره ریاست جمهوری».[پیوند مرده]
  33. ۳۳٫۰ ۳۳٫۱ «علیرضا زاکانی انصراف داد». BBC News فارسی. ۲۰۲۴-۰۶-۲۷. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ ژوئن ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۶-۲۷.
  34. «اولین توئیت پزشکیان بعد از اعلام اسامی با شعار «برای ایران»». انتخاب. ۲۰ خرداد ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ ژوئن ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۵ ژوئیه ۲۰۲۴.
  35. «پزشکیان: ساخت کشور با مشارکت و اعتماد به کارشناسان امکان‌پذیر است». خبرگزاری ایرنا. ۳ تیر ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ ژوئن ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۲۶ ژوئن ۲۰۲۴.
  36. «اعلام حمایت جبهه اصلاحات از مسعود پزشکیان در انتخابات ریاست‌جمهوری». خبرگزاری ایرنا. ۲۳ خرداد ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ ژوئن ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۲۶ ژوئن ۲۰۲۴.
  37. «فوری/ پیام مهم سیدمحمد خاتمی در حمایت از پزشکیان». روزنامه دنیای اقتصاد. ۵ تیر ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ ژوئن ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۵ ژوئیه ۲۰۲۴.
  38. «پزشکیان: امکان ندارد بدون ارتباط با دنیا به رشد 8درصد برسیم». خبرگزاری مهر. ۲۸ خرداد ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۳ ژوئیه ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۲۶ ژوئن ۲۰۲۴.
  39. «پزشکیان: برجام مزیت دولت گذشته بود/ FATF باید نهایی شود». عصر ایران. ۴ تیر ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ ژوئن ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۵ ژوئیه ۲۰۲۴.
  40. «پزشکیان: بساط فیلترینگ را برمی‌چینیم/در تمام عمرم وعدهٔ دروغین نداده‌ام /خجالت آور است که در خوزستان گاز و نفت است اما این وضع استان است». خبرآنلاین. ۳ تیر ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ ژوئن ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۲۶ ژوئن ۲۰۲۴.
  41. «پزشکیان: هرچه با سیاست‌های کلی رهبری تطابق نداشته باشد، خط قرمز است». خبرگزاری ایسنا. ۳۰ خرداد ۱۴۰۳.
  42. «اظهارات صریح مسعود پزشکیان دربارهٔ حجاب/ قطعاً با زور نخواهیم توانست حجاب را بر سر زنان بپوشانیم فیلم». روزنامه دنیای اقتصاد. ۱ تیر ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ ژوئن ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۵ ژوئیه ۲۰۲۴.
  43. «پزشکیان: گشت ارشاد، حذف حجاب اجباری، آزادی زندانیان سیاسی و اقتصاد از اختیارات من نخواهند بود». ار. اف. ای - RFI. ۲۰۲۴-۰۶-۱۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۴ ژوئن ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۵ ژوئیه ۲۰۲۴.
  44. «پزشکیان: تضمین می‌دهم در برابر گشت‌های اجباری و فیلتر کردن بایستم». خبرگزاری مهر. ۱۰ تیر ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ ژوئیه ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۱ ژوئیه ۲۰۲۴.
  45. «حسن روحانی از نامزدی «مسعود پزشکیان» حمایت کرد». خبرگزاری ایرنا. ۶ تیر ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ ژوئن ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۲۶ ژوئن ۲۰۲۴.
  46. «مهدی کروبی از مسعود پزشکیان حمایت کرد». روزنامه دنیای اقتصاد. ۳۰ خرداد ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ ژوئن ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۵ ژوئیه ۲۰۲۴.
  47. «اعلام حمایت ناطق‌نوری از پزشکیان». روزنامه شرق. ۶ تیر ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ ژوئن ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۵ ژوئیه ۲۰۲۴.
  48. «شعار ستاد سعید جلیلی انتخاب شد». خبرگزاری ایسنا. ۲۲ خرداد ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ ژوئن ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۲۶ ژوئن ۲۰۲۴.
  49. «جبهه پایداری از سعید جلیلی حمایت کرد». خبرگزاری مهر. ۴ تیر ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ ژوئیه ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۲۶ ژوئن ۲۰۲۴.
  50. «مشاور جلیلی: باید طوری فیلتر کرد که هیچ‌کس دیگر نتواند وارد شود». عصر ایران. ۶ تیر ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ ژوئن ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۲۶ ژوئن ۲۰۲۴.
  51. «مقایسه عجیب بین بی‌حجابی و مواد مخدر از سوی مشاور سعید جلیلی /باید سخت بگیریم، استثنا هم ندارد /نمی‌شود مردم لُخت به خیابان بیایند». خبرآنلاین. ۳ تیر ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ ژوئن ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۲۶ ژوئن ۲۰۲۴.
  52. «جلیلی: عده ای به جای عذرخواهی طلبکار شدند/دشمن را از تحریم پشیمان می‌کنیم». خبرگزاری ایرنا. ۶ تیر ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ ژوئیه ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۲۶ ژوئن ۲۰۲۴.
  53. «نطق جنجالی پورمحمدی دربارهٔ کرسنت علیه سعید جلیلی و زاکانی:چرا با زنگنه مناظره نمی‌کنید /یا جلیلی خائن است یا… /استخوان لای زخم گذاشته‌ایم». خبرآنلاین. ۴ تیر ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ ژوئن ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۲۶ ژوئن ۲۰۲۴.
  54. «ببینید | واکنش تند جلیلی به پورمحمدی: موضوعات را نمی‌دانید/ خواب‌نما شده‌اید!». خبرآنلاین. ۴ تیر ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ ژوئن ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۲۶ ژوئن ۲۰۲۴.
  55. «ویدیوی آتشین بیژن زنگنه: جلیلی و نوچه اش در کوچه خلوت راجع به کرسنت حرف می‌زنند». تابناک. ۴ تیر ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۱ ژوئیه ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۵ ژوئیه ۲۰۲۴.
  56. «شعار قالیباف در دوره چهاردهم انتخابات ریاست جمهوری». همشهری آنلاین. ۲۱ خرداد ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ ژوئیه ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۲۶ ژوئن ۲۰۲۴.
  57. «انتخابات ۱۴۰۳/ قالیباف: باید مرزهای شرقی با افغانستان و پاکستان را با یک دیوار ببندیم». خبرگزاری میزان. ۳۱ خرداد ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ ژوئیه ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۲۶ ژوئن ۲۰۲۴.
  58. «وعده قالیباف دربارهٔ قانون واردات خودروهای کارکرده». روزنامه دنیای اقتصاد. ۱۶ خرداد ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۴ ژوئیه ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۵ ژوئیه ۲۰۲۴.
  59. «قالیباف:سواحل مکران پایتخت اقتصادی کشور خواهد شد فیلم». خبرگزاری ایرنا. ۶ خرداد ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ ژوئن ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۲۶ ژوئن ۲۰۲۴.
  60. «پورمحمدی: «دولت قرار» را تشکیل می‌دهم». خبرگزاری ایسنا. ۱۴ خرداد ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۳ ژوئن ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۲۶ ژوئن ۲۰۲۴.
  61. «انتخابات ۱۴۰۳/ پورمحمدی: باید یک پیام‌رسان داخلی قوی ایجاد کنیم». خبرگزاری میزان. ۱ تیر ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ ژوئن ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۵ ژوئیه ۲۰۲۴.
  62. «پورمحمدی: تحزب در کشور ما ناقص است/ هیچ وقت آسانسوری بالا نیامدم». خبرگزاری دانشجو. ۲۶ خرداد ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ ژوئن ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۵ ژوئیه ۲۰۲۴.
  63. «فیلم/ پورمحمدی: رقابت در اقتصاد بازار شکل می‌گیرد». مشرق نیوز. ۳۱ خرداد ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ ژوئیه ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۲۶ ژوئن ۲۰۲۴.
  64. «قاضی زاده: هدف دولت خانواده افزایش سرمایه اجتماعی است». جوان آنلاین. ۳ تیر ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ ژوئیه ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۵ ژوئیه ۲۰۲۴.
  65. «قاضی زاده هاشمی: ما مرد بودیم و از دولتمان دفاع کردیم شما هم مرد باشید». دیده‌بان ایران. ۴ خرداد ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ ژوئن ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۵ ژوئیه ۲۰۲۴.
  66. «قاضی زاده رسماً پوششی از آب درآمد: برای تقویت جبهه انقلاب انصراف می‌دهم». انتخاب. ۵ تیر ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۹ ژوئن ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۵ ژوئیه ۲۰۲۴.
  67. «زاکانی با شعار «پاک باش و خدمتگزار» رسماً تبلیغات انتخاباتی را آغاز کرد». خبرگزاری ایسنا. ۲۳ خرداد ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ ژوئن ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۲۶ ژوئن ۲۰۲۴.
  68. «زاکانی: به هر نفر در سال ۶ گرم طلا می‌دهیم». خبرگزاری مهر. ۳ تیر ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ ژوئیه ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۲۶ ژوئن ۲۰۲۴.
  69. «ادعای جدید زاکانی: قیمت بنزین را از ۳۰۰۰ به ۱۵۰۰ تومان می‌رسانم (فیلم)». عصر ایران. ۲۹ خرداد ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ ژوئن ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۵ ژوئیه ۲۰۲۴.
  70. «وعده عجیب زاکانی برای تهرانی‌ها؛ گوشت را درب منزل تحویل خواهیم داد». عصر ایران. ۲۴ خرداد ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۵ ژوئن ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۲۶ ژوئن ۲۰۲۴.
  71. «دعوا در مناظره سوم بالا گرفت /پزشکیان: آقای زاکانی تا آخر می‌مانی؟ /زاکانی: می‌مانم تا تو رئیس‌جمهور نشوی». خبرآنلاین. ۱ تیر ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۴ ژوئن ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۲۶ ژوئن ۲۰۲۴.
  72. ۷۲٫۰ ۷۲٫۱ «مشارکت مردم در دور دوم انتخابات ریاست جمهوری نسبت به دور اول، افزایش می‌یابد». مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی. ۱۴ تیر ۱۴۰۳. دریافت‌شده در ۱۵ تیر ۱۴۰۳.
  73. ۷۳٫۰ ۷۳٫۱ «نظرسنجی ایسپا در دور دوم انتخابات ریاست جمهوری منتشر شد». مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران. ۱۴ تیر ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ ژوئیه ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۱۴ تیر ۱۴۰۳.
  74. «انتخابات ریاست جمهوری، دور دوم». شناخت. ۱۴ تیر ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ ژوئیه ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۱۴ تیر ۱۴۰۳.
  75. «انتخابات ریاست جمهوری دور دوم». شناخت. ۱۳ تیر ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ ژوئیه ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۱۴ تیر ۱۴۰۳.
  76. ۷۶٫۰ ۷۶٫۱ «تازه‌ترین نظرسنجی ایسپا منتشر شد». مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران. ۶ تیر ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ ژوئن ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۵ ژوئیه ۲۰۲۴.
  77. «پیش از پایان، آخرین نظرسنجی شناخت پیرامون انتخابات ریاست جمهوری». شناخت. ۷ تیر ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ ژوئیه ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۵ ژوئیه ۲۰۲۴.
  78. ۷۸٫۰ ۷۸٫۱ «نتایج موج چهارم نظرسنجی درخصوص مشارکت در چهاردهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری(4تیر1403)». مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی. ۶ تیر ۱۴۰۳.
  79. ۷۹٫۰ ۷۹٫۱ «پیشتازی پزشکیان، سرنوشت‌سازی مرددها». موسسه افکارسنجی شناخت. ۵ تیر ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ ژوئن ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۵ ژوئیه ۲۰۲۴.
  80. ۸۰٫۰ ۸۰٫۱ «نظرسنجی سبد رأی نامزدهای ریاست جمهوری چهاردهم». خبرگزاری تسنیم. ۴ تیر ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ ژوئیه ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۲۴ ژوئن ۲۰۲۴.
  81. ۸۱٫۰ ۸۱٫۱ «آخرین نظرسنجی انتخاباتی ایسپا منتشر شد». مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران. ۴ تیر ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۴ ژوئن ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۲۴ ژوئن ۲۰۲۴.
  82. "Poll of Polls: Where do candidates stand ahead of June 28 presidential election". PressTV. 21 June 2024. Archived from the original on 27 June 2024. Retrieved 22 June 2024.
  83. ۸۳٫۰ ۸۳٫۱ ۸۳٫۲ ۸۳٫۳ «روند مشارکت مردم در چهاردهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری». مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی. ۲ تیر ۱۴۰۳.
  84. ۸۴٫۰ ۸۴٫۱ ۸۴٫۲ ۸۴٫۳ «میزان مشارکت در چهاردهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری». مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران. ۳۰ خرداد ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۹ ژوئن ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۱۹ ژوئن ۲۰۲۴.
  85. «انتشار نتایج نظرسنجی مؤسسه گمان؛ ۶۵ درصد پاسخ‌دهندگان می‌گویند در «انتخابات ۸ تیر» شرکت نمی‌کنند». صدای آمریکا. ۲ تیر ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ ژوئیه ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۲۲ ژوئن ۲۰۲۴.
  86. «نتایج سومین نظرسنجی شناخت پیرامون انتخابات ریاست‌جمهوری». موسسه افکارسنجی شناخت. ۲۷ خرداد ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ ژوئن ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۵ ژوئیه ۲۰۲۴.
  87. «نتایج دومین نظرسنجی شناخت پیرامون انتخابات ریاست‌جمهوری (موج دوم)». موسسه افکارسنجی شناخت. ۲۵ خرداد ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ ژوئن ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۵ ژوئیه ۲۰۲۴.
  88. TABNAK، تابناک | (۲۲ خرداد ۱۴۰۳). «نتایج یک نظرسنجی بعد از اعلام نام کاندیداها». fa. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ ژوئیه ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۶-۱۲.
  89. «تشریح تازه‌ترین نظرسنجی ایسپا؛ میزان مشارکت در انتخابات افزایشی است». www.ispa.ir. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ ژوئن ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۶-۱۲.
  90. «شاهزاده رضا پهلوی: پاسخ ملت به سیرک انتخابات رژیم یک نه قاطع است». ایران اینترنشنال. ۱۴ خرداد ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ ژوئیه ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۹ تیر ۱۴۰۳.
  91. فرین عاصمی (۴ تیر ۱۴۰۳). «تحریم‌کنندگان انتخابات ایران: انگشت به خون کشته‌ها نمی‌زنیم». BBC فارسی. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۴ ژوئن ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۲۶ ژوئن ۲۰۲۴.
  92. «انتخابات در ایران؛ بالا گرفتن بحث‌ها بر سر تحریم یا مشارکت». دویچه وله فارسی. ۱ تیر ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ ژوئن ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۵ ژوئیه ۲۰۲۴.
  93. «مولوی عبدالحمید حمایتش از برخی کاندیداها را تکذیب کرد». روزنامه دنیای اقتصاد. ۱ تیر ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ ژوئیه ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۵ ژوئیه ۲۰۲۴.
  94. «مرگ تدریجی مشروعیت جمهوری اسلامی در ۱۴ انتخابات ریاست‌جمهوری». ایران اینترنشنال. ۹ تیر ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۱ ژوئیه ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۱ ژوئیه ۲۰۲۴.
  95. «گزارش‌ها از تحریم انتخابات از سوی گروهی از زندانیان سیاسی». BBCفارسی. ۸ تیر ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۱ ژوئیه ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۱ ژوئیه ۲۰۲۴.
  96. «انتخابات در ایران؛ موسوی و رهنورد اعلام کردند رأی نمی‌دهند». دویچه وله فارسی. ۸ تیر ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۱ ژوئیه ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۵ ژوئیه ۲۰۲۴.
  97. «محمود احمدی‌نژاد رأی داد؟». خبرآنلاین. ۹ تیر ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۱ ژوئیه ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۵ ژوئیه ۲۰۲۴.
  98. پژمان طهوری (۹ تیر ۱۴۰۳). «پنج پیام مهم انتخابات ۱۴۰۳؛ فرو ریختن افسانه وابستگی مشارکت به اصلاح‌طلبان». ایران وایر. بایگانی‌شده از اصلی در ۳۰ ژوئن ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۵ ژوئیه ۲۰۲۴.
  99. مسعود آذر (۱۰ تیر ۱۴۰۳). ««صدای خاموش»۶۰ درصدی؛ چرا هشتم تیر روز مهمی در جمهوری اسلامی ایران شد؟». BBCفارسی. بایگانی‌شده از اصلی در ۱ ژوئیه ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۱ ژوئیه ۲۰۲۴.
  100. ««انتخابات» و «براندازی» در ایران». BBCفارسی. ۹ تیر ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۱ ژوئیه ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۴ ژوئیه ۲۰۲۴.
  101. «تاریخ و ساعت مناظره‌های انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۳ اعلام شد». دیدبان ایران. ۲۰۲۴-۰۶-۱۲. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ ژوئن ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۶-۱۲.
  102. «زمان دقیق 5 مناظره انتخاباتی اعلام شد». روزنامه دنیای اقتصاد. ۲۰۲۴-۰۶-۱۲. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ ژوئن ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۶-۱۲.
  103. «پوشش زنده مناظره پنجم انتخابات ریاست جمهوری». برنا. ۲۵ ژوئن ۲۰۲۴. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۵ ژوئن ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۲۵ ژوئن ۲۰۲۴.
  104. «نتایج معنادار نظرسنجی جدید ایسپا دربارهٔ انتخابات ریاست جمهوری /۷۳ درصد مناظره اول را ندیده‌اند /فقط ۷ درصد اخبار را جدی دنبال می‌کنند». خبرآنلاین. ۳۱ خرداد ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ ژوئن ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۲۶ ژوئن ۲۰۲۴.
  105. «گزارش ایسنا از اولین مناظره ۶ کاندیدای انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۳». خبرگزاری ایسنا. ۲۸ خرداد ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ ژوئن ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۲۶ ژوئن ۲۰۲۴.
  106. «دبیر ستاد انتخابات دربارهٔ مناظره تلویزیونی: سوالاتی که تا انتهای مناظره قرار است از نامزدها پرسیده شود، روی میزشان قرار دارد/ به میزان زمان نامزدها برای پاسخ دهی به سوالات اضافه شده». انتخاب. ۲۸ خرداد ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ ژوئن ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۲۶ ژوئن ۲۰۲۴.
  107. «انتقادها به مناظره اول». روزنامه دنیای اقتصاد. ۳۰ خرداد ۱۴۰۳.
  108. «مناظره به جای مناقشه». روزنامه جام‌جم. ۲۹ خرداد ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۳ ژوئیه ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۲۶ ژوئن ۲۰۲۴.
  109. «تاریخ مناظره‌ها و برنامه‌های تبلیغاتی دور دوم انتخابات ریاست جمهوری». عصر ایران. ۱۰ تیر ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۳۰ ژوئن ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۳۰ ژوئن ۲۰۲۴.
  110. «آغاز اولین مناظره دور دوم انتخابات ریاست جمهوری /مناظره دو نفره بعد از ۱۵ سال». خبرآنلاین. ۱۱ تیر ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ ژوئیه ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۴ ژوئیه ۲۰۲۴.
  111. «رویکرد متفاوت رسانه ملی در مناظره‌های دور دوم انتخابات ریاست جمهوری». تابناک. ۱۲ تیر ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ ژوئیه ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۴ ژوئیه ۲۰۲۴.
  112. «دومین مناظره پزشکیان و جلیلی؛ اتهام‌های متقابل به «دولت سایه» و «دولت سوم روحانی»». BBCفارسی. ۱۲ تیر ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۴ ژوئیه ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۴ ژوئیه ۲۰۲۴.
  113. «(ویدئو) پزشکیان: کنار می‌روم، اما اگر جلیلی نتوانست، اعدامش کنید!». فرارو. ۱۲ تیر ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۲ ژوئیه ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۴ ژوئیه ۲۰۲۴.
  114. فرزاد صیفی‌کاران (۱۳ تیر ۱۴۰۳). «عادی‌سازی «اعدام» در مناظره‌های تلویزیونی: «وعده را عملی نکرد اعدامش کنید»». BBCفارسی. بایگانی‌شده از اصلی در ۴ ژوئیه ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۴ ژوئیه ۲۰۲۴.
  115. «مروری بر مناظره ۲ نفره تلویزیون/ اصول حرفه‌ای چقدر رعایت شد؟». خبرگزاری مهر. ۱۲ تیر ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ ژوئیه ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۴ ژوئیه ۲۰۲۴.
  116. «افشاگری رنجبران مقام سابق صداوسیما: صداوسیما ۳ سال است که در خدمت جلیلی و فامیل‌هایش است». انتخاب. ۱۳ تیر ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۴ ژوئیه ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۴ ژوئیه ۲۰۲۴.
  117. «نظرسنجی ایسپا در دور دوم انتخابات ریاست جمهوری منتشر شد». مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران. ۱۴ تیر ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ ژوئیه ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۴ ژوئیه ۲۰۲۴.
  118. «ببینید | فوری؛ زمان اعلام نتایج انتخابات ریاست جمهوری مشخص شد!». www.khabaronline.ir. ۲۰۲۴-۰۶-۲۷. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ ژوئن ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۶-۲۸.
  119. ۱۱۹٫۰ ۱۱۹٫۱ ۱۱۹٫۲ «تعداد آرای ایرانیان خارج از کشور در دور اول انتخابات». تابناک. ۱۲ تیر ۱۴۰۳. دریافت‌شده در ۱۴ تیر ۱۴۰۳.
  120. ۱۲۰٫۰ ۱۲۰٫۱ ۱۲۰٫۲ «میزان مشارکت ایرانیان خارج از کشور در انتخابات ۱۴۰۳ چقدر بود؟». میزان آنلاین. ۱۲ تیر ۱۴۰۳. دریافت‌شده در ۱۴ تیر ۱۴۰۳.
  121. فرامرزی، محسن (۹ تیر ۱۴۰۳). «نتایج نهایی انتخابات ۸ تیر ۱۴۰۳؛ پزشکیان و جلیلی به مرحله دوم رفتند». ایسنا.
  122. «عکس/مقایسه درصد مشارکت در انتخابات 1400 و 1403 به تفکیک استان». اقتصاد 24. ۱۴ خرداد ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ ژوئیه ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۹ تیر ۱۴۰۳.
  123. «انتخابات ریاست‌جمهوری به دور دوم رفت». ایرنا. ۹ تیر ۱۴۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ ژوئیه ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۹ تیر ۱۴۰۳.
  124. «انتخابات ریاست جمهوری تا ساعت ۲۴ تمدید شد». تسنیم. ۱۶ تیر ۱۴۰۳.
  125. ۱۲۵٫۰ ۱۲۵٫۱ ۱۲۵٫۲ «میزان مشارکت در دور دوم انتخابات و آرای کاندیداها به تفکیک استان». مهرنیوز. ۱۶ تیر ۱۴۰۳.
  126. «میزان مشارکت در دور دوم انتخابات و آرای کاندیداها به تفکیک استان». مهر. ۱۶ تیر ۱۴۰۳.
  127. «پیام تبریک رئیس‌جمهور الجزایر به مسعود پزشکیان». ایسنا.
  128. «آرزوی موفقیت پاشینیان برای پزشکیان». باشگاه خبرنگاران جوان.
  129. «آرزوی بهترین‌ها برای پزشکیان از سوی رئیس‌جمهور ارمنستان». ایسنا.
  130. «پیام تبریک مقامات جهان به مسعود پزشکیان». باشگاه خبرنگاران جوان.
  131. «امامعلی رحمان از پزشکیان برای سفر به تاجیکستان دعوت کرد». تابناک.
  132. «تبریک شاه بحرین». باشگاه خبرنگاران جوان.
  133. «تبریک رئیس‌جمهور بولیوی به مسعود پزشکیان». ایسنا.
  134. «تبریک رئیس‌جمهور چین به پزشکیان». تابناک.
  135. «پیام تبریک رئیس‌جمهور کوبا به پزشکیان». ایسنا.
  136. «تبریک السیسی و السودانی به پزشکیان». ایسنا.
  137. «پیام تبریک نخست‌وزیر گرجستان به رئیس‌جمهور منتخب ایران». ایسنا.
  138. «مودی پیروزی پزشکیان را در انتخابات ایران تبریک گفت». باشگاه خبرنگاران جوان.
  139. «پیام تبریک رئیس‌جمهور عراق به پزشکیان». ایسنا.
  140. «تبریک نخست‌وزیر عراق به پزشکیان و تأکید بر ادامه همکاری با ایران». تابناک.
  141. «پیام وزارت خارجه ژاپن پس از پیروزی پزشکیان در انتخابات». تابناک.
  142. «آرزوی موفقیت پادشاه اردن برای رئیس‌جمهور منتخب ایران». ایسنا.
  143. «تبریک امیر کویت به پزشکیان». باشگاه خبرنگاران جوان.
  144. «انور ابراهیم: پیروزی پزشکیان آینده‌ای نویدبخش برای ایران را منعکس می‌کند». باشگاه خبرنگاران جوان.
  145. «رئیس‌جمهور موریتانی برای پزشکیان آرزوی موفقیت کرد». ایسنا.
  146. «رؤسای جمهور و مجلس پاکستان به منتخب ملت ایران تبریک گفتند». ایرنا.
  147. «پیام تبریک نخست‌وزیر پاکستان به مسعود پزشکیان». خبرگزاری مهر.
  148. «پیام تبریک امیر قطر». تابناک.
  149. «تبریک پوتین به پزشکیان». باشگاه خبرنگاران جوان.
  150. «پیام تبریک ملک سلمان و ولی‌عهد عربستان به پزشکیان». باشگاه خبرنگاران جوان.
  151. «رئیس‌جمهور صربستان پیروزی پزشکیان را تبریک گفت». باشگاه خبرنگاران جوان.
  152. «امیدواری کره‌جنوبی برای بهبود روابط تهران-سئول در دوره پزشکیان». باشگاه خبرنگاران جوان.
  153. «پیام تبریک رئیس‌جمهور کره جنوبی به پزشکیان». ایسنا.
  154. «بشار اسد: سوریه و ایران برای تقویت روابط راهبردی گام برخواهند داشت». باشگاه خبرنگاران جوان.
  155. «امامعلی رحمان از پزشکیان برای سفر به تاجیکستان دعوت کرد». تابناک.
  156. «آرزوی موفقیت اردوغان برای پزشکیان». ایسنا.
  157. «رهبر ملی مردم ترکمنستان به پزشکیان تبریک گفت». ایسنا.
  158. «تبریک ونزوئلا به ملت ایران». ایسنا.
  159. «رئیس امارات: مشتاقانه منتظر همکاری با پزشکیان هستیم». تابناک.
  160. «ادعای آمریکا دربارهٔ انتخابات در ایران». ایسنا.
  161. «رئیس‌جمهور ازبکستان: خواهان گسترش روابط با ایران هستیم». باشگاه خبرنگاران جوان.
  162. «تبریک سلطان عمان». تابناک.
  163. «رئیس اقلیم کردستان: به رئیس جمهور منتخب ایران تبریک گفت و بر توسعه روابط دوستانه و ادامه همکاری مشترک تأکید کرد». خبرگزاری مهر.
  164. «تبریک رئیس اقلیم کردستان به رئیس‌جمهور منتخب ایران». ایسنا.
  165. «پیام رئیس اقلیم کردستان به مسعود پزشکیان». تابناک.
  166. «رئیس اقلیم کردستان به مسعود پزشکیان تبریک گفت». اطلاعات.

پیوند به بیرون

[ویرایش]