Vatikanoko Liburutegia

Vatikanoko Liburutegia
	Biblioteca Apostolica Vaticana
	Barnealdea; Irudi gehiago
Kokapena
Estatu burujabe	Vatikano Hiria
Koordenatuak	41°54′17″N 12°27′16″E / 41.904722222222°N 12.454444444444°E
Historia eta erabilera
Irekiera	1450
Zuzendaria	Angelo Vincenzo Zani
Arkitektura
Kontaktua
Helbidea	Cortile del Belvedere, V-00120 Città del Vaticano
E-posta	mailto:[email protected]
Telefonoa	tel: 39 06698 79411
	Webgune ofiziala

Vatikanoko Liburutegia, ofizialki Vatikanoko Liburutegi Apostolikoa (latinez: Bibliotheca Apostolica Vaticana) Vatikano Hirian dagoen liburutegi ospetsua da. Sortu zen unetik "Apostolikoa" izena du, "Aita Santuaren Liburutegitzat" hartzen den erakundea baita, berea baita zuzenean. Munduko liburutegi zaharrenetako bat da, eta testu historikoen bilduma oso garrantzitsua gordetzen du.^[1] 1.600.000 liburu inguru ditu, 180.000 eskuizkribu, horietatik 8.600 inkunableak direnak,300.000 monetak eta dominak, 150.000 argazki baino gehiago...^[2]

Kokapena eta ezaugarriak

Vatikanoko Jauregi Apostolikoan dago kokatuta; bertara sartzen da Belvedere patiotik. Sixto V.a aita santuak (1585-1590) Vatikanoko Liburutegiaren handitzeko eraikin berria enkargatu zuen, hiru solairuko hegal bat eraikiarazi zuen Bramanteko Belvedereko patioaren parean, honela bitan zatituz eta Bramanteren obra nabarmen aldatuz.^[3]

Lehenengo erdisotoan papiro gela bat eta eskuizkribuen biltegi bat daude. Lehenengo solairuan zaharberritze-laborategia dago, eta bigarren solairuan argazki-artxiboa. Liburutegiak 42 kilometro apalategi ditu.^[4] Liburutegia 2007ko uztailaren 17an itxi eta 2010eko irailaren 20an ireki zen bermoldaketak egiteko. Berrikuntzak hiru urte iraun zuen eta 9 milioi euroko kostua izan zuen. Horren ondorioz, liburutegia erabat itxi zuten gela klimatizatuak jartzeko.

Vatikanoko Liburutegian 200 irakasle aldi berean sar daitezke, eta urtean 4.000 eta 5.000 ikertzaile artean hartzen ditu, gehienak graduondoko ikerketak egiten dituzten akademikoak.^[5]

Historia

1448an Nikolas V.a aita santuak sortu zuen liburutegia, 350 kodize greko, latino eta hebrear bilduz, tartean Codex Vaticanus ospets . Kodize horiek bere aurrekoengandik jaso zituen bere erosketekin, besteak beste, Konstantinoplako liburutegi inperialeko zenbait eskuizkribu. Fundazioa bera Sixto IV.ak, Ad decorem militantis Ecclesiae buldarekin (1475eko ekainaren 15a), aurrekontu bat esleitu eta 1481ean lehen katalogo bat egin zuen Bartolomeo Platina liburuzain izendatu zuenean gertatu zen. Liburutegiak, orduan, 3.500 eskuizkribu baino gehiago zituen, eta horrek mendebaldeko handiena bihurtzen zuen. 1587 inguruan, Sixto V aita santuak Domenico Fontana arkitektoari liburutegia gordetzeko eraikin berri bat egiteko eskatu zion; eraikin hori oraindik erabiltzen da.

XVII. mendearen hasieran, Vatikanoko Artxibo Apostolikoa liburutegitik bereizi zen, hau da, Vatikanoko Artxibategi Sekretua gisa ezagutzen dena. Horrek egun 150.000 testu inguru ditu. 1623an, Bavariako Maximiliano I.a Handiak, Hogeita Hamar Urteko Gerran Gregorio XV.ak eman zion laguntza eskertzeko, Heidelbergko jauregiko liburutegian zeuden 3 500 eskuizkribu Vatikanoko Liburutegiari oparitu zizkion. 1657an Urbinoko duke-etxearen eskuizkribuak ere eskuratu ziren.^[6] 1661ean, Leone Allacci intelektual greziarra liburuzain bihurtu zen. 1689an Kristina Suediako erreginaren bildumak jaso ziren liburutegian.

XVIII. mendean zehar, liburutegia erosketa berriekin aberastu zen eta liburutegiko eskuizkribuen katalogo oso bat argitaratzeko lehen proiektua sortu zen. Hala ere, proiektatutako hogei liburukietatik hiru baino ez ziren argitaratu. Mendearen amaieran, liburu batzuk Napoleonen Frantziari eman behar izan zitzaizkion gerrako zerga gisa. Hala ere, gehienak Napoleonen porrotaren ondoren itzuli ziren, 1815ean.

Liburutegiaren garaiak

Ikerlariek bost garai bereizten dituzte:

Laterango baino lehen: Liburutegiaren hasierak, Elizaren historiaren lehen etapari dagozkionak, hondoak Laterango Jauregian kokatu aurretik. Oso liburu gutxi daude garai horretatik.

Liburuak eta eskuizkribuak Laterango Jauregian gorde zirenean hasi zen, eta XIII. mendearen amaiera arte iraun zuen, Bonifazio VIII.aren Aita Santuaren garaian.

Avignon (Frantzia). Garai horretan, Avignonen bizi izan ziren aita santuen liburu eta artxiboen bildumak nabarmen hazi ziren, Bonifazio VIII.a hil eta 1370 bitartean, aita santuaren egoitza Erromara itzuli arte.

Vatikano aurrekoa. 1370 eta 1447 artean liburutegia sakabanatu egin zen, eta Erroman, Avignonen eta beste leku batzuetan banatu zen.

Vatikanoa. Gaur egun, 1448an hasi zen, liburutegi osoa Vatikanora lekualdatu zenean.

Liburuzainen zerrenda

Izena	Urteak	Izendapena	Liburuzain garaia^[7]^[8]
Marcello Cervini	1501–1555	Bibliothecarius I	1550eko maiatzaren 24tik–1955ko apirilaren 9 arte.
Roberto de' Nobili	1541–1559	Bibliothecarius II	1555tik – 1559ko urtarrilaren 18 arte.
Alfonso Carafa	1540–1565	Bibliothecarius III	1559 – 1565ko abuztuaren 29 arte.
Marcantonio da Mula	1506–1572	Bibliothecarius IV	1565 – 1572ko martxoaren 17 arte. ^[9]
Guglielmo Sirleto	1514–1585	Bibliothecarius V	1572ko martxoaren 18tik – 1585eko urriaren 16 arte.
Antonio Carafa	1538–1591	Bibliothecarius VI	1585 urriaren 16tik – 1591ko urtarrilaren 13 arte.
Marco Antonio Colonna	1523 ca.–1597	Bibliothecarius VII	1591 – 1597ko martxoaren 3 arte.
Cesare Baronio	1538–1607	Bibliothecarius VIII	1597ko maiatzatik – 1607ko ekainaren 30 arte.^[10]
Ludovico de Torres	1552–1609	Bibliothecarius IX	1607ko uztailaren 4tik – 1609 uztailaren 8 arte.
Scipione Borghese Caffarelli	1576–1633	Bibliothecarius X	1609ko ekainaren 11tik – 1618ko otsailaren 17 arte. arte^[11]
Scipione Cobelluzzi	1564–1626	Bibliothecarius XI	1618ko otsailaren 17tik – 1626ko ekainaren 29 arte.
Francesco Barberini	1597–1679	Bibliothecarius XII	1626ko uztailaren 1etik – 1633ko abenduaren 13 arte.
Antonio Barberini	1569–1646	Bibliothecarius XIII	1633ko abenduaren 13tik - 1646ko irailaren 11 arte.
Orazio Giustiniani	1580–1649	Bibliothecarius XIV	1646ko irailaren 25etatik – 1649ko uztailaren 25 arte.
Luigi Capponi	1583–1659	Bibliothecarius XV	1649ko abuztuaren 4tik – 1659ko apirilaren 6 arte.
Flavio Chigi	1631–1693	Bibliothecarius XVI	1659ko ekainaren 21etik – 1681eko irailaren 19 arte. ^[12]
Lorenzo Brancati	1612–1693	Bibliothecarius XVII	1681eko irailaren 19tik – 1693ko azaroaren 30 arte.
Girolamo Casanate	1620–1700	Bibliothecarius XVIII	1693ko abenduaren 2 – 1700eko martxoaren 3 arte.
Enrico Noris	1631–1704	Bibliothecarius XIX	1700eko martxoaren 26a – 1704ko otsailaren 2 arte.
Benedetto Pamphili	1653–1730	Bibliothecarius XX	1704ko otsailaren 26tik – 1730eko martxoaren 22 arte.
Angelo Maria Querini	1680–1755	Bibliothecarius XXI	1730eko irailaren 4tik – 1755eko urtarrilaren 6 arte.
Domenico Passionei	1682–1761	Bibliothecarius XXII	1741eko uztailaren 10etik – 1755eko urtarrilaren 12 arte 1755eko urtarrilaren 12tik – 1761eko uztailaren 5 arte.
Alessandro Albani	1692–1779	Bibliothecarius XXIII	1761ko abuztuaren 12tik – 1779ko abenduaren 11 arte.
Francesco Saverio de Zelada	1717–1801	Bibliothecarius XXIV	1779ko abenduaren 15tik – 1801eko abenduaren 29 arte.
Luigi Valenti Gonzaga	1725–1808	Bibliothecarius XXV	1802ko urtarrilaren 12tik – 1808ko abenduaren 29 arte.
Giulio Maria della Somaglia	1744–1830	Bibliothecarius XXVI	1827ko urtarrilaren 26tik – 1830ko apirilaren 2 arte.
Giuseppe Albani	1750–1834	Bibliothecarius XXVII	1830eko apirilaren 23tik – 1834ko abenduaren 13 arte.
Luigi Lambruschini	1776–1854	Bibliothecarius XXVIII	1834ko abenduaren 11tik – 1853ko ekainaren 27 arte.
Angelo Mai	1782–1854	Bibliothecarius XXIX	1853ko ekainaren 27tik – 1854ko irailaren 9 arte.
Antonio Tosti	1776–1866	Bibliothecarius XXX	1860ko urtarrilaren 13tik – 1866ko martxoaren 20 arte.
Jean Baptiste François Pitra	1812–1889	Bibliothecarius XXXI	1869ko urtarrilaren 19tik – 1889ko otsailaren 2 arte^[13]
Placido Maria Schiaffino	1829–1889	Bibliothecarius XXXII	1889ko otsailaren 20tik – 1889ko irailaren 23 arte
Alfonso Capecelatro	1824–1912	Bibliothecarius XXXIII	1890eko abuztuaren 29tik – 1912ko azaroaren 14 arte^[14]
Mariano Rampolla del Tindaro	1843–1913	Bibliothecarius XXXIV	1912ko azaroaren 26tik – 1913ko abenduaren 16 arte
Francesco di Paola Cassetta	1841–1919	Bibliothecarius XXXV	1914ko urtarrilaren 3tik – 1919ko martxoaren 3 arte
Francis Aidan Gasquet	1845–1929	Bibliothecarius XXXVI	1919ko maiatzaren 9tik – 1929ko apirilaren 5 arte
Franz Ehrle	1845–1934	Bibliothecarius XXXVII	1929ko apirilaren 4tik – 1934ko martxoaren 31 arte
Giovanni Mercati	1866–1957	Bibliothecarius XXXVIII	1936ko ekainaren 18tik–1957ko abuztuaren 23 arte
Eugène Tisserant	1884–1972	Bibliothecarius XXXIX	1957ko irailaren 14tik–1971ko martxoaren 27arte
Antonio Samoré	1905–1983	Bibliothecarius XL	1974ko urtarrilaren 25tik–1983ko otsailaren 3 arte
Alfons Maria Stickler	1910–2007	Bibliothecarius XLI	1983ko irailaren 7tik–1985eko maiatzaren 27 arte 1985eko maiatzaren 27tik–1988ko uztailaren 1 arte
Antonio María Javierre Ortas	1921–2007	Bibliothecarius XLII	1988ko uztailaren 1etik–1992ko urtarrilaren 24 arte
Luigi Poggi	1917–2010^[15]	Bibliothecarius XLIII	1992ko apirilaren 9tik–1994ko azaroaren 29arte 1994ko azaroaren 29tik–1997ko azaroaren 25 arte
Jorge María Mejía	1923–2014	Bibliothecarius XLIV	1998ko martxoaren 3tik–2003ko azaroaren 24 arte
Jean-Louis Tauran	1943–2018	Bibliothecarius XLV	2003ko azaroaren 24tik–2007ko ekainaren 25 arte
Raffaele Farina	1933–	Bibliothecarius XLVI	2007ko ekainaren 25etatik–2012ko ekainaren 9 arte
Jean-Louis Bruguès	1943–	Bibliothecarius XLVII	2012ko ekainaren 26tik–2018ko irailaren 1 arte
José Tolentino de Mendonça	1965–	Bibliothecarius XLVIII	2018ko irailaren 9tik–2022ko irailaren 9 arte
Angelo Vincenzo Zani	1950–	Bibliothecarius XLIX	2022ko irailaren 26tik–

Departamenduak

Hiru dira nagusiak:^[16]

Eskuizkribuen Saila
Liburu Inprimatuen Saila
Numismatika Saila

Katalogoa

Jatorrian, eskuizkribuak indexatzeko erabiltzen ziren koadernoen bidez antolatzen zen bilduma. Bilduma milaka baino gehiagora hazi zenean, apal-zerrendak erabili ziren. Katalogo modernoaren lehen sistema Aita Franz Ehrleren pean jarri zen martxan 1927 eta 1939 bitartean, Estatu Batuetako Kongresuaren Liburutegiko fitxen katalogo sistema erabiliz. Ehrlek ere lan garrantzitsu edo arraroen argazkiak ateratzeko lehen programa jarri zuen martxan. Liburutegiko katalogoa are gehiago eguneratu zuen Leonard E. Boyle agurgarriak, 1990eko hasieran informatizatu zutenean.^[17]

Eskuizkribuak

Liburutegian garrantzi handiko eskuizkribuak gordetzen dira. Hona hemen batzuk:

Codex Vaticanus
Barberini Ebanjelioak
Sacramentarium Gelasianum, Liturgia kristauaren liburu zaharrenetariko bat.
Joshuako biribilkia
Lorscheko ''Codex Aureus''
Menologium Basil II'
Libri Carolini
Vergilius Vaticanus
Vergilius Romanus
Vergilius Augusteus
Euklidesen Elementuak lanaren zatiak
De arte venandi cum avibus
Borgia Kodexa
Ríos Kodexa
Liburutegiak Koraneko hainbat bildumatako 100 eskuizkribu baino gehiago ditu.

Digitalizazioa

2014. urtearen hasieratik, eta narriadurak sahiesteko asmoz, Luciano Ammenti Vatikanoko Liburutegikoak koordinatutako taldeak hilean 1.000 eskuizkribu ingururen erritmoan digitalizatzen lan egin du, 10 urteko epean "backup" oso bat egiteko asmoz. Izan ere, 5.300 inguru kontsulta daitezke jada.^[18]

Lotutako liburutegiak

Vatikanoko Liburutegiarekin zuzenean lotuta beste bi erakunde daude:

Vatikanoko Artxibo Apostolikoa italieraz: Archivio Apostolico Vaticano: Egoitza Santuko dokumentazioaren artxiboa da. Vatikano Hiriko Jauregi Apostolikoan dago.
Vatikanoko Zinema-liburutegia italieraz: Archivio Apostolico Vaticano: Joan XXIII.ak sortua, zortzi mila film baino gehaigo gordetzen du.

Ondarearen iruditegia

Ebanjelioa Mateoren arabera persieraz, hizkuntza horretaz libutegian sartutako lehen eskuliburua.
Jacques Barbireauk idatzitako Missa Virgo Parens Christiren "Kyrie"ren esku-orria.
Mappamondo Borgiano, baita ere "Tavola di Velletri" gisa ezagututa (1430).
Codex Aureus (Lorsch), azala eta kontrazala bolizkoako dira (VIII. mendea).
IV. mendeko Filokalo kaligrafoaren 354ko Cronografiaren maiatza hilabetea.
San Emerich Hungariakoaren kondairaren eskuizkribu argitua, c. 1335.

Erreferentziak

Kanpo estekak

(Gaztelaniaz):Liburutegiaren digitalizazioaren berri.
(Italieraz)(Ingelesez):https://www.vaticanlibrary.va Vatikanoko Liburutegiaren webgune ofiziala.]
(Gaztelaniaz):Vatikanoko Liburutegia barrutik, Youtubeko bideoa.

Datuak: Q213678
Multimedia: Biblioteca Apostolica Vaticana / Q213678

[1] Mendelsohn, Daniel (2011). «God's Librarians». The New Yorker 86 (42): 24. ISSN 0028-792X.[1]

[2] ttps://es.catholic.net/op/articulos/26690/biblioteca-apostlica-vaticana.html#modal

[3] ttps://www.newyorker.com/magazine/2011/01/03/gods-librarians

[4] ttps://www.itworldcanada.com/article/the-vatican-library-cios-sacred-mission-to-digitize-everything/92826

[5] ttps://www.nbcnews.com/id/wbna39193265#.U9aubW9X-uY

[6] ttps://www.vaticanlibrary.va/it/la-biblioteca/la-storia-della-BAV.html

[7] url=http://www.vaticanlibrary.va/home.php?pag=storia

[8] ttp://www.gcatholic.org/dioceses/romancuria/d91.htm

[9] ttp://www2.fiu.edu/~mirandas/bios1561.htm

[10] ttps://archive.today/20180109150454/http://www2.fiu.edu/~mirandas/bios1596.htm#Baronio

[11] ttps://archive.today/20170523102136/http://www2.fiu.edu/~mirandas/bios1605.htm#Caffarelli

[12] ttps://web.archive.org/web/20130331151144/http://www2.fiu.edu/~mirandas/bios1657.htm#Chigi

[13] ttp://www2.fiu.edu/~mirandas/bios1863.htm

[14] ttps://web.archive.org/web/20170925212859/http://www2.fiu.edu/~mirandas/bios1885.htm#Capecelatro

[15] ttps://web.archive.org/web/20110131203917/http://www2.fiu.edu/~mirandas/bios-p.htm#Poggi

[16] ttps://www.thevaticantickets.com/es/vatican-library/

[17] ttps://web.archive.org/web/20131208232256/http://capping.slis.ualberta.ca/cap05/debbie/history.html

[18] ttps://www.xataka.com/n/la-biblioteca-vaticana-asi-han-contado-la-historia-quienes-poseen-buena-parte-del-saber-universal

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]