Edukira joan

Ugaltze-eskubideak

Artikulu hau "Kalitatezko 2.000 artikulu 12-16 urteko ikasleentzat" proiektuaren parte da
Wikipedia, Entziklopedia askea
(«Ugalketa-eskubide» orritik birbideratua)

Emakume eta Gizonaren errepresentazio alegorikoa
Gizakiaren erreprodukzioari buruzko errepresentazio alegorikoa Donostiako Prim 44 kaleko atean.

Ugaltze-eskubideak edo ugalketa-eskubideak[1] pertsona guztien askatasuna eta autonomia babestu nahi dituzten eskubideak dira, arduraz erabakitzeko seme-alabak izan ala ez, zenbat, noiz eta norekin. Ugalketa-eskubideek (sexu- eta ugalketa-osasuna) pertsona guztiei ematen diete beren ugalketa-bizitza erabakitzeko eta zehazteko gaitasuna.[2][3][4]

Ugalketa eskubideak, giza eskubideak bezala, besterenduezinak dira eta ez dute genero, adin edo arrazagatiko bereizkeriarik jasaten.

Zer eta zein diren sexu- eta ugalketa-eskubideak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Gizaki guztiak aske eta berdin jaiotzen dira. Horregatik, pertsona guztiek askatasun, berdintasun eta duintasun bera izan behar dute bermatuta: Giza Eskubideak. Eskubideak pertsonek erabiltzen dituzte, eta Estatuak bermatu eta sustatu behar ditu, legeria eta politika publiko egokien bidez. Sexu- eta ugalketa-eskubideak giza eskubideen zati dira. Hau da, pertsona guztiei dagozkie, inolako bereizkeriarik gabe.

Zer dira eskubide erreproduktiboak?

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Sexu- eta ugalketa-eskubideek bermatu nahi dute pertsonek beren sexu- eta ugalketa-bizitzari buruzko erabakiak askatasunez, konfiantzaz eta segurtasunez har ditzaketela, barne- (gorputzarekin, gogoarekin, espiritualtasunarekin, emozioekin eta osasunarekin lotuta) eta kanpo- (testuinguru sozial, historiko, politiko eta kulturalarekin lotuta) bizipenen arabera.

Sexu-eskubideak pertsonek sexualitatea modu osasungarrian erabiltzeko duten askatasunari dagozkio, abusu, hertsapen, indarkeria edo bereizkeriarik gabe. Sexualitatean sartzen dira sexu-jarduera, genero-identitateak, sexu-orientazioa, erotismoa, plazera, intimitatea eta ugalketa. Faktore biologiko, psikologiko, sozial, ekonomiko, politiko, kultural, etiko, legal, historiko, erlijioso eta espiritualen elkarrekintzaren bidez ezartzen da, eta pentsamendu, fantasia, desira, sinesmen, jarrera, balio, portaera, praktika eta harremanen bidez esperimentatzen eta adierazten da.

Ugalketa-eskubideek honako hauek adierazten dituzte: pertsonek seme-alabarik izan ala ez erabakitzeko duten askatasuna, seme-alaben kopurua eta haien arteko tartea, osatu nahi den familia-mota, horretarako informazioa eta plangintza, metodo antikontzeptiboak eta abortu legal eta segurua, baita ongarritze lagunduari eta haurdunaldiaren aurreko eta ondorengo osasun-zerbitzuei buruzko zerbitzu egokiak ere.

Zein dira?

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Familia Plangintzaren Nazioarteko Federazioarekin (ingelesez: IPPF) bat, sexu- eta ugalketa-eskubideak honela artikulatu daitezke:

  1. Berdintasunerako eskubidea, berdintasunezko legezko babesa izateko eskubidea eta sexualitatean edo generoan oinarritutako bereizkeria orotatik libre bizitzeko eskubidea.
  2. Pertsona guztiek parte hartzeko duten eskubidea, sexua, sexualitatea edo generoa kontuan hartu gabe.
  3. Bizitzeko eskubidea, askatasuna, pertsonaren segurtasuna eta gorputzaren osotasuna.
  4. Pribatutasunerako eskubidea.
  5. Autonomia pertsonalerako eskubidea eta legearen aurreko onarpena.
  6. Pentsamendu, iritzi eta adierazpen askatasunerako eskubidea; elkartzeko eskubidea.
  7. Osasuna eta aurrerapen zientifikoaren onurak izateko eskubidea.
  8. Hezkuntzarako eta informaziorako eskubidea.
  9. Ezkontzeko edo ez aukeratzeko eskubidea, familia bat prestatu eta planifikatzeko eskubidea, eta seme-alabak izan ala ez eta nola eta noiz izan erabakitzeko eskubidea.
  10. Kontuak emateko eta kalteak konpontzeko eskubidea.

Ugalketa-eskubideen kontzeptuaren historia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ugalketa-eskubideen kontzeptuaren jatorria, Nazio Batuen eta Osasunaren Mundu Erakundearen esparruan, 1968ko Teherango Konferentzian eta Bukaresteko definizioan (1974ko Biztanleriari buruzko Konferentzia) ageri da, bai bikoteen bai banakoen funtsezko eskubide gisa. Ugaltze-eskubideen eta ugaltze-osasunaren eremuan familia-plangintza sartu eta integratu zen lehen aldiz Nairobin, Kenyan (1987ko urriaren 5etik 9ra)[2], Familia Plangintzaren bidez Emakumeen eta Haurren osasuna hobetzeko Nazioarteko Konferentzian.

Biztanleriari eta Garapenari buruzko Nazioarteko Konferentziaren Ekintza Programak, Kairon 1994ko irailean egin zenak, ugalketa-eskubideen definizio hau ematen du:

Ugalketa-eskubideek barne hartzen dituzte zenbait giza eskubide, lege nazionaletan, giza eskubideei buruzko nazioarteko dokumentuetan eta adostasunez onartutako beste dokumentu batzuetan onartuak. Eskubide horiek honako hauetan oinarritzen dira: bikote eta gizabanako guztiek askatasunez eta arduraz erabakitzeko duten oinarrizko eskubidea onartzea, seme-alaben kopurua, jaiotzen arteko tartea, informazioa eta horretarako baliabideak izatea, eta sexu- eta ugalketa-osasunaren mailarik altuena lortzeko eskubidea. Barne hartzen du, halaber, ugalketari buruzko erabakiak hartzeko eskubidea, bereizkeriarik, hertsapenik edo indarkeriarik jasan gabe, giza eskubideen dokumentuetan ezarritakoaren arabera. Biztanleriari eta Garapenari buruzko Nazioarteko Konferentziaren Ekintza Programa, Kairo, Egipto, 1994ko irailaren 5-13 NBEko A/CONF.171/13/Rev.1 (1995)

Ugalketa-eskubideen testuinguru demografikoa

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Testuinguru demografikoa

Historikoki, emakumeak ugaltze-lana egin du, eta oraindik ere egiten du, giza ugalketa eta gizabanakoen eta gizarteen biziraupena ahalbidetzen duten zainketa eta arreta barne.[5]

Hilkortasun handiko testuinguru historikoetan beharrezkoa izan zen jaiotza-tasa handia mantentzea, populazioen ordezkapen nahikoa bermatzeko.[6]

Trantsizio demografikoan, heriotza-tasa gordina errotik jaitsi zen, eta, ondoren, jaiotza-tasa asko jaitsi zen, bigarren trantsizio demografikoa deiturikoan. Aldaketa horiei beste batzuk gehitu behar zaizkie, soziologikoak, batez ere emakumearen zeregin tradizionalari eragiten diotenak. Ugalketa-eskubideen (sexu- eta ugalketa-osasunaren) eskaerak sortzen diren testuinguru berri horretan, hazkunde demografiko handiak eta pentsamolde-aldaketak aukera emango bailukete eskubide horiek erabiltzeko.[7][8]

Egoera horri antisorgailuen aurrerapenak eta hedapena gehitu behar zaizkio. Emakumeen ugalketa-ahalegina murriztu egiten da, gizabanakoen biziraupenari esker nabarmen murriztuko baita seme-alaben kopurua. Gizarte modernoetan, ugaltze-eraginkortasun handia dago, emakumea tradizioz egiten zuen lanaren zati handi batetik askatzeko, eta aukera ematen dio lan-merkatura sartzeko, lehen ezarritako gizarte-harremanak nabarmen aldatuz eta funtsezko aldaketak sumatuz: ugaltze-lanaren gainbehera, patriarkatua erortzea, sexualitatea pribatizatzea eta sexualitatearen gaineko gizarte-kontrola murriztea; ugalketa-harreman ez-produktiboen zigorgarritasun handia desagertzea.[9][10]

Ugalketa-eskubideak

Ugalketa-eskubide batzuk hauek dira:

  • Norberaren gorputzaren autonomia eta autodeterminazioa.
  • Bizitzara.
  • Ugalketa.
  • Ugalketa-osasuna.
  • Giza ugalketari buruzko informazio mediko eta egokia jasotzeko eskubidea, zentsura politiko eta erlijiosorik gabe.
  • Ugalketa-osasuneko eta familia-plangintzako osasun-zerbitzuak eskura izatea, osasun-sistema publikoaren zati gisa.
  • Ugalketaren arloko aurrerapen zientifikoetarako sarbidea.
  • Ugalketari buruz erabakitzeko eskubidea, bereizkeriarik, hertsapenik edo indarkeriarik gabe.

Ugalketa eskubideetan sartuko lirateke sexu bikotea libreki aukeratzeko eskubidea, baita ezkontza askatasunez hitzartzeko eskubidea ere; ugalketa eta antisorgailuetarako sarbidea erabakitzeko familia plangintza. Ugalketa eskubideetatik eratortzen dira, halaber, emakumeak haurdunaldia dela-eta ez botatzeko duen eskubidea eta ordaindutako amatasun bajarako eskubidea.

Herrialde batzuetan (Espainian eta Europako beste herrialde batzuetan), aitatasunagatiko baja-eskubidea ere onartzen da; izan ere, lehenengo asteetan, emakumea, lanik gabe egon arren, ez da gai bere etxearen eta bere semearen ardura hartzeko, eta seme-alaba baten jaiotza bi gurasoen erantzukizuna da.

Ugalketa-eskubideak urratzea

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ugalketa-eskubideak urratzen dira osasun-hezkuntzarik, metodo antikontzeptiboetarako sarbiderik, legezko aborturik eta ezkontza hitzarturik ez duten gizarteetan; emakumeek ez dute eskubiderik ezkongabe egoteko, ez senarra aukeratzeko, ez eta senarrarengandik bereizteko ere. Bortxaketa, klitoriaren ablazioa (emakumeen mutilazio genitala), infibulazioa eta erdainkuntza behartua ugalketa-eskubideen urraketatzat hartzen dira.

Afganistanen, gaur egun, senar-emazteen artean bortxaketa onartzen duen legearen aurka borrokatzen dira emakume-taldeak, eta senarrari eskubidea ematen diote emaztearekin sexu-harremanak izateko berak nahi duenean. Hala ere, ez da uste ugalketa-eskubideak urratzen direnik gizarte batek borondatezko aborturako eskubidea aitortzen ez duenean. Izan ere, ez dago "abortatzeko giza eskubiderik", ez eta erabateko debekurik ere, gai hori Estatuen barne-antolamendu juridikoen mende baitago.

Latinoamerikan, herrialde gehienetan abortatzeko eskubiderik ez izateak eta zigortzeak emakumeen askatasuna, autonomia eta aurrera egiteko eskubidea galarazten die. Pertsona bat haurdunaldi bat egitera behartzeak bere bizitzaren kontrola lapurtu dio. Herrialde askotan, bortxaketa kasuetan ere ez dago abortatzeko eskubiderik, eta abortua modu klandestinoan erabiltzen bada, espetxe-zigor garrantzitsuen mende dago.[11]

Gizonen aurkako bereizkeria ugalketa-gaietan

Emakumearen babes tradizionalak —ama eta gurasotzat jotzen da, bikaintasunagatik— bidegabekeriak eragin ditzake gizonengan. Évelyne Sullerot feminista frantsesak [12] ugaltze-gaietan gizonen aurkako diskriminaziotzat jotzen duena adierazi du. Bere esanetan, seme bat duen emakume ezkongabe batek adopzioan utz dezake eta ez du mantendu edo pentsiorik ordaindu beharko. Aita ezkongabe bat, ordea, mantenu-pentsio bat ordaintzera behartu dezakete, baita semea engainuz sortu badute ere.[13] [13]

2006an, Estatu Batuetako Gizonen Zentro Nazionalak «Dubay vs Wells» izeneko demanda judizial baten alde egin zuen, ugalketa-gaien inguruan, eta demanda hori galdu egin zen. [14]

OME - Nerabeen haurdunaldiaren prebentzioa

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2011. urtean, Munduko Osasun Erakundeak (OME), Nazio Batuen Populazio Funtsarekin batera (UNFPA), ugalketa-eskubideak bermatzeko, haurdunaldi goiztiarrei aurrea hartzea premiazkotzat jo zuen, ugalketaren emaitza negatiboak murrizteko. Herrialdeek sei helburu nagusi betetzeko har ditzaketen neurriei buruzko zenbait gomendio argitaratu ziren:

  • 18 urte baino lehen ezkontzen kopurua murriztea;
  • ulertzea eta laguntzea, haurdunaldi-kopurua 20 urte bete baino lehen murrizteko;
  • nerabeek antisorgailu gehiago erabiltzea, nahi gabe haurdun ez geratzeko.
  • nerabeen arteko sexu-harreman behartuak murriztea;
  • nerabeen artean abortu arriskutsuak murriztea;
  • nerabeek jaio aurreko, erditzeko eta jaio ondoko arretarako zerbitzu espezializatuen erabilera areagotzea.[4]

Sexu- eta ugalketa-eskubideen formulazioan dauden anbiguotasun eta hutsuneak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

De Barbierik (1999) dioenez, NBEk babesten dituen Munduko Biltzarrek sexu- eta ugalketa-eskubideak formulatzeko erabiltzen dituzten anbiguotasun eta hutsuneak arrazoi hauengatik azal daitezke:

a) Eskubide horiek estatus juridiko ahula dute, sinatzaileentzat juridikoki lotesleak ez diren programa eta ekintza-plataformetan adostu baitira.

b) Bilera horietan behin eta berriz dei egiten zaie Estatuak, gizarte zibilak eta emakumeen erakundeek ekintza jakin batzuk egin ditzaten, subjektu bakoitzari dagozkion zereginak argi eta garbi zehaztu gabe.

c) Eskubide horietakoren bat urratuz gero, ez dago nazioarteko auzitegietara jotzeko aukerarik.

Sexu- eta ugalketa-eskubideen irismena definitzeak dakartzan zailtasunez gain, bi tentsio politikori egin behar die aurre: alde batetik, hegoaldeko herrialdeetan “demografia-leherketa” geldiarazteko premiari eusten diotenei, eta, behar izanez gero, metodo hertsatzaileetara jotzen dutenei, emakumeek seme-alaba gutxiago izan ditzaten. Eta bestetik, elizekin, bereziki katolikoarekin, zeinaren hierarkiak tradizionalki ezezaguna izan baitu emakumeen premiak sexualitatearen eta ugalketaren alorrean, metodo antikontzeptibo seguruetarako sarbide librea oztopatuz eta abortua despenalizatzearen aurka eginez.

Azken hiru hamarkadetan, ugalkortasuna asko murriztu da hegoaldeko herrialdeetan (Saharaz hegoaldeko Afrikan izan ezik), 6 seme-alaba izatetik 3-4 seme-alaba izatera igaro baita emakume bakoitzeko, eta metodo antikontzeptibo modernoen erabilera etik Sra igo da, 1960 eta 1994 bitartean. Hala ere, mundu osoko emakumeen elkarteek salatu egin dituzte helburu horiek lortzeko egindako harrapaketak, eta emakumeek beren gorputzaz libreki erabakitzeko duten eskubidea errespetatzeko eskatu dute. Aldarrikapen horrek, mugimendu feministek nazioarteko foro eta hitzaldietan modu egokian azalduta, sexu- eta ugalketa-eskubideen arloan dituzten kontzeptualizazioak eta orientazioak birformulatzera behartu ditu Nazio Batuak.

Hala, Giza Eskubideen Konferentziak (Teheran, 1968) ugalketa-eskubidea “gurasoen eskubidea” zela onartzen zuen bitartean, Biztanleriari buruzko Konferentziak (Bukarest, 1974) zabaldu egin zuen bere irismena “bikoteen eta banakoen eskubide” gisa, eta Emakumearen Nazioarteko Urtean (Mexiko, 1975), berriz, “osotasun eskubidea” ren ikuspegitik heldu zion gaiari. Biztanleriari eta Garapenari buruzko Konferentziak (Kairo, 1994) berretsi egin zuen emakumeek beren ugalkortasuna kontrolatzeko duten eskubidea, antisorgailuei buruzko informazioaren eta sarbidearen bidez, eta konferentzia horretatik sortutako Ekintza Programak konpromisoa hartu zuen “sexuen eta emakumeen eskubideen arteko berdintasuna eta ekitatea sustatzeko, bai eta emakumearen aurkako era guztietako indarkeria ezabatzeko ere”.

Bestalde, Emakumearen Munduko Laugarren Biltzarrean onartutako Munduko Ekintza Plataformak (Beijing, 1995) Kairon lortutako adostasuna berretsi eta indartu zuen. Biztanleriari eta Garapenari buruzko Konferentzian onetsitako osasunari eta sexu- eta ugalketa-eskubideei buruzko testu gehienak zuzenean sartu ziren Beijing-eko Konferentziako dokumentuetan, eta, gainera, honako hau iradoki zuten: “gobernuek berdintasuna eta diskriminaziorik eza ziurtatuko dituzte, bai legean, bai praktikan, eta eskubide horiek babesteko neurriak hartuko dituzte”.

Gero eta nabariagoa da Vienako, Kairoko eta Beijingeko Nazioarteko Biltzarretan sinatutako akordioak kontuan hartu behar direla giza eskubideei buruzko itunak betetzeko zaintza-prozesuan, gobernuak juridikoki izan daitezen sexu- eta ugalketa-eskubideen urraketen erantzuleak. Aintzatespen horren urrats gisa, 1995ean, Familia Plangintzako Nazioarteko Federazioak (IPPF), familia-plangintzaren alde lan egiten duen borondatezko erakundeak, Sexu- eta Ugalketa-Eskubideen Gutun bat onartu zuen. Gutun horretan, Giza Eskubideei buruzko nazioarteko lege-tresnetan onartutako hamabi eskubidetatik abiatuta formulatzen dira (Nazio Batuen gutunak, konbentzioak eta itunak), eta eskubide horiek juridikoki aztertzeko eta zaintzeko tresna loteslea da. N. V., C. Ma.

Sexu- eta ugalketa-eskubideen gutuna (IPPF)
Giza eskubideak Sexu- eta ugalketa-osasunarekin lotutako eskubideak
Bizitzeko eskubidea Haurdunaldiaren ondorioz arriskuan dauden emakumeak babestea.
Askatasunerako eskubidea Sexu-jazarpena, bortxazko haurdunaldiak, esterilizazioa edo ezarritako abortua izateko arriskua duten emakumeak babestea.
Berdintasunerako eta bereizkeria orotatik libre egoteko eskubidea Hezkuntza eta sexu- eta ugalketa-osasunari buruzko zerbitzuak baldintza beretan eskuratzea. Arraza, kolore, sexu, hizkuntza, erlijio edo beste edozein estatusek eragindako indarkeria mota guztien aurkako babesa.
Pribatutasunerako eskubidea Sexu osasunari eta ugalketari buruzko informazio zerbitzuen izaera pribatu eta konfidentziala babestea. Emakumeen hautapen autonomoa errespetatzea, ugalketari dagokionez.
Pentsamendu-askatasunerako eskubidea Sexu- eta ugalketa-bizitzari dagokionez, pertsonen pentsamendu-askatasuna errespetatzea. Testu erlijiosoen, sinesmenen, filosofien eta ohituren interpretazio murriztailetik libre egoteko eskubidea, sexu- eta ugalketa-osasunaren arloan pentsamendu-askatasuna mugatzeko tresna gisa.
Informaziorako eta hezkuntzarako eskubidea Sexualitateari eta ugalketari buruzko informazio zuzen, ez-sexista eta estereotiporik gabea izateko eskubidea. Ugalkortasuna erregulatzeko metodoen onura, arrisku eta eraginkortasunari buruzko informazioa jasotzeko eskubidea
Ezkontzeko edo ez ezkontzeko eskubidea, eta familia bat osatu eta planifikatzeko eskubidea. Senar-emazteen aurkako babesa, baimen osoa, librea eta informatua izan gabe. Ugalketa-osasuna zaintzeko eskubidea, pertsona ez-emankorrentzat edo sexu-transmisiozko gaixotasunen ondorioz ugalkortasuna arriskuan dutenentzat.
Seme-alabak izatea edo ez izatea erabakitzeko eskubidea, eta noiz. Ugaltze-osasuna, amatasuna eta abortu segurua babesteko emakumeek duten eskubidea. Ugalkortasuna erregulatzeko metodo seguru, eraginkor eta eskuragarrien ahalik eta sorta zabalenean sartzeko eskubidea.
Osasuna zaintzeko eta babesteko eskubidea Sexu eta ugalketa osasuna zaintzeko zerbitzu osoetarako eskubidea. Osasuna kaltetzen duten praktika tradizionalen kontra haurrak eta emakumeak babestea.
Aurrerapen zientifikoaren onuretarako eskubidea Ugalketa-osasunari laguntzeko teknologia eskuragarri izatea, ernalezintasunarekin, kontrazepzioarekin eta abortuarekin zerikusia duena barne.
Biltzeko eta politikan parte hartzeko eskubidea Biltzeko, elkartzeko eta gobernuetan eragina izateko eskubidea, osasunari eta sexualitatearen eta ugalketaren eskubideei lehentasuna eman diezaieten.
Torturarik eta tratu txarrik ez jasateko eskubidea Pertsonak babestea sexualitateari eta ugalketari lotutako edozein tratamendu degradatzaileren eta indarkeriaren kontra, batez ere gatazka armatuetan.

Iturria: IPPF (1995), Sexu- eta ugalketa-eskubideen IPPFren gutuna, Londres.

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ Euskalterm: [Feminismoa eta Berdintasuna Hiztegia] [2020]
  2. ↑ a b Singh, Jyoti Shankar, 1935-. (2001). Un nuevo consenso sobre población : balance y propuestas en el umbral del siglo XXI. Icaria ISBN 84-7426-491-X. PMC 48036831. (Noiz kontsultatua: 2021-02-07).
  3. ↑ «Carta en pro de los derechos sexuales y reproductivos» Revista Panamericana de Salud Pública 1 (2): 147–148. 1997-02  doi:10.1590/s1020-49891997000200016. ISSN 1020-4989. (Noiz kontsultatua: 2021-02-07).
  4. ↑ a b BAO, Q.-B.; GEIB, S. J.; RHEINGOLD, A. L.; BRILL, T. B.. (1988-02-16). «ChemInform Abstract: Crystal Structures and 1JPt-P Correlations for Trialkyl Phosphite-Platinum(II) Complexes: (Pt(P(OMe)3)4)(PF6)2, (Pt(P(OMe)3)3(P(O)(OMe)2))PF6, cis-Pt(P(OMe)3)2(P(O)(OMe)2)2, (ClPt(P(OMe)3)3)PF6, and cis-Cl2Pt(P(OMe)3)2» ChemInform 19 (7)  doi:10.1002/chin.198807055. ISSN 0931-7597. (Noiz kontsultatua: 2021-02-07).
  5. ↑ Verino, Cecilia Laura. (2019-12-12). «FEDERICI, Silvia (2018) El patriarcado del salario. Críticas feministas al marxismo, Traficantes de Sueños, Madrid, pp. 121» Perspectivas Revista de Ciencias Sociales (7): 269–272.  doi:10.35305/prcs.v0i7.30. ISSN 2525-1112. (Noiz kontsultatua: 2021-02-07).
  6. ↑ Maclnnes, John; Díaz, Julio Pérez. (2008). «La tercera revolución de la modernidad; la revolución reproductiva» Reis (122): 89.  doi:10.2307/40184881. ISSN 0210-5233. (Noiz kontsultatua: 2021-02-07).
  7. ↑ Cruz-Saco Oyague, María Amparo. (2006). «En direcciones opuestas: Transición Demográfica y de pensiones de vejez en el Perú» Apuntes: Revista de Ciencias Sociales (58/59): 5–34.  doi:10.21678/apuntes.58/59.555. ISSN 0252-1865. (Noiz kontsultatua: 2021-02-07).
  8. ↑ van de Kaa, D.J.. (2001). «Demographic Transition, Second» International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences (Elsevier): 3486–3488. ISBN 978-0-08-043076-8. (Noiz kontsultatua: 2021-02-07).
  9. ↑ MacInnes, John; Díaz, Julio Pérez. (2009-05). «The Reproductive Revolution» The Sociological Review 57 (2): 262–284.  doi:10.1111/j.1467-954x.2009.01829.x. ISSN 0038-0261. (Noiz kontsultatua: 2021-02-07).
  10. ↑ Robey, Bryant; Rutstein, Shea O.; Morris, Leo. (1993-12). «The Fertility Decline in Developing Countries» Scientific American 269 (6): 60–67.  doi:10.1038/scientificamerican1293-60. ISSN 0036-8733. (Noiz kontsultatua: 2021-02-07).
  11. ↑ «informes-sobre-la-violacion-del-derecho-a-la-vida-en-el-salvador-durante-el-periodo-comprendido-desde-el-primero-de-enero-de-1978-hasta-el-31-de-dic-de-1983-2-pp» Human Rights Documents online (Noiz kontsultatua: 2021-02-07).
  12. ↑ Sullerot, Evelyne.. (1993). El nuevo padre : un nuevo padre para un nuevo mundo. ([1a. ed.]. argitaraldia) Ediciones B ISBN 84-406-3615-6. PMC 434811549. (Noiz kontsultatua: 2021-02-07).
  13. ↑ a b «CAPÍTULO XXXII. DE CÓMO DON GARCÍA SE FUE A LA CIUDAD DE SANTIAGO, DONDE TUVO NUEVA DE LA MUERTE DE SU PADRE EL MARQUÉS DE CAÑETE, Y LA ORACIÓN QUE HIZO AL PUEBLO CUANDO SE QUISO IR» Historia de todas las cosas que han acaecido en el Reino de Chile y de los que lo han gobernado (Vervuert Verlagsgesellschaft): 295–300. 2010-12-31 ISBN 978-3-96456-038-4. (Noiz kontsultatua: 2021-02-07).
  14. ↑ Los cambios mas significativos que los hombres y mujeres identifican en sus vidas a raiz de su articulacion a nuevos canales de comercializacion: Testimonios alrededor de la tunta en Puno. 2011 (Noiz kontsultatua: 2021-02-07).

Bibliografia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  • De Barbieri, T. (1999), "Derechos sexual y reproducciones". Acerca breve a su historia y contenido", in Mujer y Salud, 2. zk., Santiago (Txile).
  • Familiaren Plangintzarako Nazioarteko Federazioa (IPPF) (1996), Sexu eta Ugalketa Eskubideen IPPFren Gutuna, Londres.
  • HERA (1999), "Salud y derechos sexual y reproducciones de las mujeres: Hoja de acción", in Health, Empowerment, Rights and Accountability, New York.
  • Jelin, E. (1993), ¿Ante, de, en, y? Emakumeak, Giza Eskubideak, Emakumeen arteko Sarea, Lima.
  • Nazio Batuen Biztanleria Funtsa, Munduko Populazioaren Estatua 1997. Aukeratzeko eskubidea: Ugalketa-eskubideak eta ugalketaren osasuna, New York.
  • Shallat, L. (1993), "Derechos de la vida", in Mujer y Salud, 3. zk., Santiago (Txile).

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Ugaltze-eskubideak&oldid=8972089"(e)tik eskuratuta