Trebiñu (herria)

Trebiñu
	Euskal Herria
Kokapena
Herrialdea	Araba
Udalerria	Trebiñu
Posta kodea	09215
Herritarra	trebiñar
Geografia
Koordenatuak	42°44′05″N 2°44′50″W / 42.734722222222°N 2.7472222222222°W
Azalera	260,7 km²
Garaiera	566 m

Artikulu hau Trebiñuko herriari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Trebiñu (argipena)».

Trebiñu herria Trebiñu udalerriko herriburua da, eta 2014an 195 biztanle zituen (111 gizon eta 84 emakume).

Geografia

Trebiñu herria izen bereko udalerriaren erdigunean dago, udalerria ekialdetik mendebaldera zeharkatzen duen CL-127 errepidearen eta Zaldiaran mendatetik datorren BU-742 bidearen bidegurutzean. Ihuda ibaiaren ondoan dago, Trebiñuko Cerro del Castillo ("Gazteluaren muinoa") mendixkaren hegoaldeko magalean.

Historia

Erdi Aroan, Ihuda ibaiaren arroa, gaur egun Trebiñuko udalaren kokalekua dena, Uda edo Ibita izenekin dator aipatua idatzi historikoetan. Donemiliagako Goldean ez da agertzen Trebiñu, baina bai ibarreko beste hainbat herriren izenak, ekialdekoak batez ere. Herrien zerrendan ez da atzematen inolako hierarkizaziorik. Rigo de Ivita aipatzen da, eta 35 asentamendu izendatzen dira. Ondorioz, baliteke Trebiñu eta haren ingurua goldean ez agertzea lur haiek ez zeudelako emilianotarren mende, goldean aipatzen ziren gainerako herriak bezala.^[1] Trebiñuko gaztelua zetzan mendixkan egindako indusketetan egiaztatu zen lehen okupazioa X. mendean izan zela. Ondoren, XI. eta XII. mendeetan silo handiak zituen asentamendu bat aurkitu zen. Horrek adieraz lezake ordurako bazegoela nolabaiteko hierarkizazio bat, eta Trebiñu zela eskualdearen burua.

Sasoi hartan, Ihuda ibaiaren arroa Nafarroako Erresumaren mende zegoen. 1161ean Trebiñu herriari Antso VI.a Nafarroakoak hiribildu titulua eman zion. Beraz, Nafarroako Erresumaren hiribildu arabar zaharrena litzateke. Esan bezala, Trebiñuko muinoaren gailurrean Nafarroako Erresumaren gaztelu bat zegoen, 1199. urteko eraso gaztelarrak konkistatu ezin izan zuena. Fundazio hau Nafarroaren eta Gaztelako Erresumaren arteko liskarren testuinguruan jazo zen, eskualdea mugakidea izanik.

1200an Alfontso VIII.a Gaztelakoak Nafarroako mendebaldean sartu eta Gipuzkoa eta Araba beretu zituen. Trebiñuk ere erasoa pairatu zuen, baina gaztelauek ez zuten lortu hura konkistatzerik. Orduan Antso VII.a Nafarroakoak eta Gaztelako erregeak ituna egin zuten, eta Trebiñu Gaztelaren esku geratu zen Nafarroak Miranda Arga, Mendabia, Larraga eta beste herri batzuk mantentzearen truke.

Garraioa

Eskualdeko Garraioa sareak 4 lineak ditu herrian:

Eskualdeko Garraioa

Zerbitzua	Hasiera	Ibilbidea	Amaiera ⁠
16	Armentia T. Trebiñu	Arluzea • Markiz • Saseta • Urarte • Paritza • Lañu • Albaita • Fuidio • Faidu • Mesantza • Samiano • San Martin Galbarin • Torre • Argote • Axarte • Agilu • Marauri • Ogeta • Saratsu • Pedruzo • San Vicentejo • Imiruri • Uzkio	Armentia T. Trebiñu⁠
17	Armentia T. Trebiñu	Billa Tobera • Tobera • Santurde • Mijancas • Ozana • Araiko • Grandival • Burgeta • Pangua • San Esteban • Morgas • Bustu • Ozilla-Ladrera • Zurbitu • Golernio • Mea • Doroñu • Arrieta • Askartza • Kutxu • Añastro • Uralde • Moskator • Dordoniz • Franku • Armentia	Armentia T. Trebiñu⁠
20	Urizaharra Armentia T. Trebiñu	Faidu • Pipaon • Lotza • Montoria • Pagoeta • Moraza • Baroja • Taravero • Sanmartinzar • Arana	Urizaharra Armentia T. Trebiñu⁠
21	Bernedo Armentia T. Trebiñu	Pipaon • Lagran • Villaverde • Villafria • Durruma Kanpezu • Kinta • Urturi • Angostina • Navarrete • Obekuri • Baxauri • Albaita	Bernedo Armentia T. Trebiñu

Jaiak

San Joan Bataiatzailea zaindariaren jaiak. Ekainaren 24a.
Euliaren azoka. Uztailaren 2 eta 3a. Artisautza, elikagaiak, opariak. Euskal dantzak, musika, haur jokoak.

Ondasun nabarmenak

Trebiñuko herria Kultura ondasun izendatu zuten 1983an. Honako monumentuak nabarmen daitezke herrian:

San Petri eliza. XIII. mendean eraiki zuten estilo gotikoan, baina haren elementuetako batzuk (esaterako kanpandorrea, barrokoa) geroagokoak dira. Kantoi batean Andre Maria Zuriaren XII. mendeko irudi bat du. Erretaula nagusia txurrigeresko estilokoa da.
Manrique Lara familiaren jauretxea. Trebiñuko kondeek XVI. mendean eraiki zuten jauretxea da, gaur egun udaletxearen egoitza dena. Nabarmentzekoa da fatxadan duen Manrique Laratarren armarria.
Izquierdo familiaren jauretxea. XVIII. mendean eraiki zen barroko estiloa jarraituz.
San Joan Bataiatzailearen baseliza. Jatorriz erromanikoa bada ere, gutxi mantentzen du estilo horretatik. XV. mendeko absidea dauka. Atearen gainean Trebiñuri forua eman zioteneko idazkuna dauka.