Lankide:Alobajini/Proba orria

BASERRIKO ANIMALIAK

Baserriko animaliei buruz hitz egingo dugu, leku zoragarri batean bizi diren lagun bereziei buruz. Baserriak naturarekin bat egiten duten tokiak dira, eta bertan, animaliak oso garrantzitsuak dira. Badakizue zergatik? Animali hauek gauza askotan laguntzen digute!

Esate baterako, behiak esnea ematen digute eta esne horretatik jogurta eta gazta egiteko erabiltzen dugu. Oiloek arrautzak egiten dituzte, ardiek artilea ematen digute, hotza egiten duenean gure arropak egiteko. Baserrian zaldiak ere badaude, garai batean lan handiak egiteko erabiltzen ziren, baina gaur egun, askotan lagun onak dira. Eta zer esan txerriei buruz? Askok janari gozoa ematen digute!

Entzun!

Baserriko animalia guztiak ez dira horretarako bakarrik; batzuk ingurua zaintzen dute, beste batzuk soinu politak egiten dituzte, eta guztiek baserria bizitzaz betetzen dute. Baserriko animali bakoitza ezagutuko dugu, zer egiten duten eta nola bizi diren ikasteko. Prest zaudete abentura honetarako? Orduan, goazen baserrira eta animaliak ezagutzera!

Behiak

Behiak baserrietan bizi diren animali handiak dira. Gorputz handia, lau hanka luze, 2 adar eta isats bat dituzte, euliak uxatzeko mugitzen dutenean. Larruazala ile motzez estalita dago, eta kolore askotakoa izan daiteke: Beltza, zuria, marroia edo horien nahasketa bat. Oso aurpegi jatorra du, begi handi eta lasaiekin, eta ahoa mugitzen dute beti, asko murtxikatzen dutelako.

Zer egiten dute?

Ba al dakizu

Behiak lau urdai ditu.

Behiaren sabela handia da lau urdai dituelako.

Behiak oso animalia garrantzitsuak dira. Esnea ematen dute, gosarirako erabiltzen duguna, eta gazta, jogurta eta gurina egiteko. Belardiak zaintzen ere laguntzen dute, belarra jaten dutelako eta zelaiak garbi mantentzen dituztelako. Behiak ez dira beste animali batzuk bezain azkar ibiltzen, ezta salto egiten ere, baina oso lasaiak dira.

Nola bizi dira?

Behiak ukuiluetan edo belardietan bizi ohi dira. Belardietan ibiltzeko eta belar freskoa jateko leku asko dute. Taldean egotea gustatzen zaie, beti beste behi batzuekin batera egoten dira. Hotza egiten badu edo euria egiten badu, ukuiluetan babesten dira, eta bertan babestuta eta berotuta daude.

Behiek txekorrak ere badituzte, hau da, kumeak. Jaiotzen direnean, txekorrek amaren esnea edaten dute eta oso mugituak dira. Behiek asko zaintzen dituzte eta pixkanaka-pixkanaka txekorrak hazi egiten dira, bere amaren tamainara iritsi arte.

Oiloak

Oiloa baserrietan bizi den animalia ertaina da. Bere gorputza biribila da eta luma leunez estalita dago. Luma horiek kolore askotakoak izan daitezke: zuriak, marroiak, beltzak edo orbanez apainduak. Burua txikia du, mokoa zorrotza, eta buruaren gainean kokots gorria, berezko "kapela". Hankak meheak eta horiak dira, eta atzaparrekin lurra urratzen dute janaria bilatzeko.

Zer egiten dute?

Oiloak oso langileak dira. Egiten duten gauzarik garrantzitsuenetako bat arrautzak erretzea da. Arrautzak hainbat modutan jaten ditugu: frijituta, egosita edo tortillan. Oiloei ere gustatzen zaie janaria bilatzea. Baserriko patioan ibiltzen dira, aleak, intsektuak eta lurrean aurkitzen duten beste edozer jaten.

Hegan egiteko gai ez badira ere, oiloek jauzi txikiak egin ditzakete eta beheko adarretara igo, hegoak astinduz.

Nola bizi dira?

Oiloak baserrietan bizi dira eta normalean oilategietan. Oilategia bere etxea da, gauez babestuta lo egiten dute eta arrautzak erruteko leku bereziak dituzte. Oilategiak leku epel eta lehorra izan behar du, oiloak osasuntsu egon daitezen. Gainera, oiloak elkarrekin bizi dira eta taldean seguru sentitzen dira. Oilategian ondo zainduta daude eta, egunez, askotan baserriko patiotik paseatzen dira, janaria bilatzen dute eta eguzkipean egon nahi dute. Oiloek lagun asko izaten dituzte, eta elkarrekin bizitzeak lasaitasuna ematen die.

Ardiak

Ardia baserriko animalia txikia da, baina oso garrantzitsua. Bere gorputza oso lodia da eta artilea estaltzen du, hau da, luma edo ile leuna eta lodi bat, hotz egiten duenean babesten duena. Ardiaren artilea kolore zuri edo marroi izan ohi da, baina badira artile koloreztatuak dituzten ardiak ere. Bere burua txikia da, eta bi belarri luze eta etzan ditu. Eskuineko edo ezkerreko aldean biribildu egiten diren adar txikiak ere izan ditzakete zenbait ardi.

Zer egiten dute?

Ardiak janari bila ibiltzen dira, batez ere belarra eta zuhaixkak jaten dituzte. Belar on eta freskoa aurkitzean, ardiak horrelako janariak askotan bilatzen dituzte. Gero, janaria ondo mastekatzen dute. Ardiak oso sozialak dira eta beti taldean ibiltzen dira, horrela seguruago sentitzen direlako.

Ardiak artilea ematen dute, eta horrekin jantziak egiten dira, hala nola jantziak, zapia eta beste hainbat gauza. Artilea horrela erabili eta prozesatzen da, baserriko lan garrantzitsuenetako bat delarik.

Nola bizi dira?

Ardiak belardietan edo baserriko egonlekuetan bizi dira. Oso gustuko dute espazio zabaletan ibiltzea eta elkarrekin taldean egotea. Ardiak babestuak egon behar dute, baita udan eguzkia badago ere, eta neguan hotzari aurre egiteko babes ona izan behar dute. Zulo edo iturri batean lo egiten dute, eta batzuetan, artileko lodiak babesten ditu.

Ardiak lan handia egiten dute baserrian: Artilea ematen dut. Ardiak ere beren ardiak zaintzeko eta babesteko zaindariak izan daitezke baserrian.

Zaldiak

Zaldia baserriko animalia handia eta indartsua da. Bere gorputza luze eta sendoa da, eta burua handia, adar luzeak ditu eta belarriak entzuten saiatzen dira etengabe. Zaldien luma edo ilea oso leuna izan daiteke, eta koloreak askotarikoak izan ohi dira: beltza, marroia, zuri edo grisa. Zaldiek zango indartsuak dituzte, eta hoiek abiadura handia izateko egokiak dira.

Zer egiten dute?

Zaldiak abiadura handian korrika egiteko gaitasuna dute, eta horregatik oso erabilgarriak ziren garai batean baserrian. Gaur egun, hainbat lan egiteko erabiltzen dira, hala nola lantzean, lasterketetan edo paseoak emateko. Zaldiek ere oso gustuko dute korrika egitea eta askotan ibiltzen dira libre, horrela giza laguntzarekin edo gabe.

Zaldiek ere oso lagun onak izan daitezke, eta jendeak maite ditu, haiekin harreman estuak izatea gustatzen zaielako.

Nola bizi dira?

Zaldiak baserrietan edo zalditegietan bizi dira, non leku zabalean ibili eta korrika egiteko aukera dute. Zaldiek beti behar dute leku handia eta aire freskoa, horrela osasuntsu egon daitezen. Zaldiek askotan abereak babesteko edo lanak egiteko erabiltzen diren arren, lasai ibiltzeko eta eguzkitan egoteko denbora ere behar dute.

Zaldiek taldean ibiltzen dira, eta beste zaldi batzuekin egon behar dute, taldean seguru sentitzen direlako. Zaldiek beren jabearekin elkarrekintza politak izan ditzakete, eta maite duten pertsona batzuen eskuetara egoten dira, haien arretarekin eta zaintzarekin.

Txerriak

Txerria baserriko animalia lodi eta potolo bat da. Bere azala askotan gorria, beltza edo arrosa da, eta normalean ez du askorik ilea. Bere muskulua eta gorputza oso sendoak dira, eta ipurdi handia du. Txerriek sudur handia eta hezurretan sendoa duten mutur batekin jaten dute, eta gustuko dute lurra arrastatzea eta zabaltzea janaria bilatzeko.

Zer egiten dute?

Ba al dakizu

Txerriek gizakien antzera amestu dezakete.

Txerriak lo egiten.

Txerriek janari asko jaten dute, eta horretarako, lurra arraspatzen dute bilatzeko. Beti gustuko dute zulo txikiak egitea, eta askotan, putzuzko lekuetan jolas egin eta lo egiteko joaten dira. Txerriek jaten dituzten janariak oso askotarikoak izan daitezke: aleak, azpian dauden landareak, eta baita beste animalien gerakinak ere.

Txerriek asko jolasten dute, eta, gainera, oso adimentsuak dira. Beste animaliek baino askoz hobeto ikasten dute, eta oso ondo erlazionatzen dira jendearekin.

Nola bizi dira?

Txerriek normalean estalpe edo txerritegi batzuetan bizi dira, eta bertan babestuak daude. Txerriek leku heze eta hotzagoak gustuko dituzte, eta askotan, zuloak egiten dituzte ohean lo egiteko. Zuloak egiten dituzte, eguzkiak ez jotzeko eta beroa edo hotza saihesteko.

Txerriek taldean bizi izaten dute, eta elkarrekin egon behar dute lasai sentitzeko. Oso sozialak dira, eta beste txerriekin elkarrekin jolasten eta bizitzen dira. Hori dela eta, baserrian txerriek oso ondo pasatzen dute eta inguruan dagoen jendearekin erlazionatzen dira.

Bitxikeriak (Harritua geratzeko modukoak!)

Oiloek hizkuntza konplexua dute, komunikatzeko 30 soinu baino gehaigo erabiltzen dituzte, hala nola arrisku-alertak edo janari-deiak.
Ardiek ikusmen periferiko ikaragarria dute begi-nini horizontalak dituztelako. Honi esker, ia 360 gradu ikus ditzakete.
Zaldiaren bihotzak 4 kilo inguruko pisatzen du eta bere gorputzeko muskulu indartsuenetako bat da.