Kemi-Tornio

Artikulu hau Finlandiako azpieskualdeari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Kemi-Tornio (argipena)».

Kemi-Tornio
Berezko izena	Kemi–Tornion seutukunta
Herrialdea Eskualdea	Finlandia Lappiko eskualdea
Udalerri-kopurua	2 hiri (kaupunki) 3 udalerri (kunta)
Lurralde historikoak	Ostrobotnia eta Vestrobotnia
Azalera - Ur-azalera	6.421,66 km² 1.504,94 km² (#,43)
Biztanleria Dentsitatea	57.749 (2017.08.31) 11,75 bizt/km²
Hizkuntza ofiziala	Finlandiera
Webgune ofiziala

Kemi-Tornio (ipar samieraz, Giepma-Duortnus; suedieraz, Kemi-Torneå) Finlandia iparraldeko Lappi eskualdearen itsasaldean dagoen azpieskualdea da.

Ingurunea

Simojokiko Hanskankoski ur-laster izoztuak.

Kemijoki edo Kemi ibaiaren ertz zuhaiztsua udarako egunean.

Perämeri Parke Nazional izoztua negualdean.

Historia

Sakontzeko, irakurri: «Kemi-Tornioko historia»

Administrazioa

Banaketa

Kemi-Tornio azpieskualdea bi hirik eta hiru udalerrik osatzen dute:

Kemi-Tornioko hiriak
Kemiko armarria			Tornioko armarria
Kemi			Tornio
Kemi-Tornioko udalerriak
Keminmaako armarria		Simoko armarria		Tervolako armarria
Keminmaa		Simo		Tervola

Lappiko Kontseilua

Sakontzeko, irakurri: «Lappiko Kontseilua»

Lappiko batzar nagusiko ordezkariak eskualdea osatzen duten 21 udalerrietako udalbatzek aukeratzen dituzte. Hala, biztanle kopuruaren arabera, udalerri bakoitzak hainbat batzarkide hautatzeko aukera du; kasu honetan, Kemik eta Torniok zazpina ordezkari izendatzen dituzte, Keminmaak hiru, eta Simok eta Tervolak, azkenik, bana.

Ondorengoa da Kemi-Tornioko udalerriek 2013-2016 aldirako Lappiko Kontseilura bidalitako ordezkaritza :

	Batzarkidea	Alderdia	Udalerria		Batzarkidea	Alderdia	Udalerria		Batzarkidea	Alderdia	Udalerria
--	Ritva Aheinen	Alderdi Sozial-Demokrata	Kemi	--	Marja Kaakko	Ezker Elkartasuna	Keminmaa	--	Anneli Mikkanen	Ezker Elkartasuna	Kemi
--	Paula Aikio-Tallgren	Koalizio Nazionala	Tornio	--	Irma Kähkönen	Zentroko Alderdia	Keminmaa	--	Matti Muranen	Koalizio Nazionala	Kemi
--	Markku Alatalo	Zentroko Alderdia	Tervola	--	Ilkka Kapraali	Ezker Elkartasuna	Tornio	--	Kosti Ollila	Alderdi Sozial-Demokrata	Tornio
--	Arto Hakala	Benetako Finlandiarrak	Keminmaa	--	Helena Kristo	Zentroko Alderdia	Tornio	--	Mauri Timonen	Zentroko Alderdia	Tornio
--	Jukka Ikäläinen	Alderdi Sozial-Demokrata	Kemi	--	Katri Kulmuni	Zentroko Alderdia	Tornio	--	Esko Särkelä	Benetako Finlandiarrak	Kemi
--	Jouko Juntunen	Zentroko Alderdia	Kemi	--	Veikko Kumpumäki	Ezker Elkartasuna	Kemi
--	Kaisa Juuso	Benetako Finlandiarrak	Tornio	--	Sauli Martimo	Zentroko Alderdia	Simo

Biztanleria

Atzerritarrak (2010)
Z.	Jaioterria	Biztanleak
1	Suedia	255
2	Myanmar	172
3	Errusia	126
4	Irak	67
5	Estonia	53
6	Thailandia	53
7	Txina	43
8	Iran	39
9	Somalia	30
10	Turkia	30

Kultura

Ondasun nabarmenak

• Done Mikelen eliza (Pyhän Mikaelin kirkko) edo Keminmaako eliza zaharra: Keminmaaren jatorrizko eliza eta Kemiren antzinako parrokiaren egoitza da. Harrizko eliza hau 1520-1553 urteen artean eraiki zen eta zutik dirauen Lappi osoko eliza zaharrena da. Herrialdean iparren dagoen erdiaroko eliza da eta, gainera, Finlandian eraiki zen azkeneko eliza katolikoa ere bada. Tenpluaren aro oparoena XVII. mendea izan zen, garai hartan Nikolaus Rungius elizgizon luterano ospetsua elizako bikario izan baitzen. XIX. mendean, bestalde, Keminmaako eliza berria aurreko espaloiean eraiki zenean, Done Mikelen eliza hustua eta baztertua izan zen eta balio historikoagatik ez zen XX. mendearen erdira arte berreskuratuko. Hain zuzen, eliza bertan behera erortzeko zorian zegoenean, Udalaren eta herrialdeko kultura elkarteei esker, eliza goitik bera eraberritua izan zen eta aspaldian izandako itxura oparoa berreskuratu zuen 1957. urtean. Aipatzekoa da, barruan balio artistiko handiko XVII. mendeko margolanak eta erdiaroko suedieraren lekukotasunak daudela. Gaur egun elizkizun bereziak baino ospatzen ez diren arren, iparraldeko eliza ospetsuenetakoa eta bisitatuena da .

• Elur-gaztelua edo Lumilinna: izotzez eta elurrez bakarrik eginik dagoen Finlandia osoko eraikin handiena da. Botniako badiaren ertzean dago, Kemiko Sauvosaari auzoan, eta urtez urte eraikitzen den munduko eraikin bakarra ere bada. Lumilinna hiriko erakunde nagusiek Itsas Lappiko negu turismoa sustatzeko abian jarritako egitasmo baten eskutik iritsi zen 1995ean eta irekirik egoten den bitartean, urtarrilaren bukaeratik apirilaren hasierara gutxi gorabehera, Kemiko ekitaldi garrantzitsu gehienak bertan antolatzen dira, hala nola, antzerkiak, izotz-arte erakusketak eta dantza- eta opera-saioak. Arkitektura edo eraikinaren diseinua urteko gaiaren arabera aldatu egiten da -aurtengoa, esaterako, komikigintza da-, baina leku finkoa duten hiru mugiezin daude: elur-jatetxea, elur-hotela eta elur-kapera. Lumilinna elur-sasoian baino irekirik ez dagoen arren, bisitari gehien jasotzen dituen Kemi-Tornioko eraikina da, iaz, guztira, 104.000 lagun inguru; eskualdeko eraikin arrakastatsuena da .

• Harribitxi galeria edo Jalokivigalleria: Kemin dagoen Finlandia osoko harribitxi galeria handienetako bat da. Galeria 1986an ireki zen, Teuvo Ypyä kemitar gemologoak bilduma dagoen eraikina erosi zuenean. Hala ere, lehenbiziko harribitxien bilduma garrantzitsua 1994. urtekoa da, hiriari emandako harrribitxiek galeriaren garrantzia handitu zutenean; urtez urte, herrialdeko galeria baliotsuena bihurtu da. Besteak beste, frantses bitxigileek eginiko eta Marie Antoinette erreginak errefusatu zuen diamantezko lepokoa, Elisabet II.aren koroaren erreplika, daniar errege-familiaren harribitxiak, Errusiar Inperioaren aginte-makilan eta XVI. mendeko jainko hindu baten estatuako begi bat izandako Orlov diamantearen erreplika, eta objektu preziatuena den Finlandiako Erregearen koroa daude. Hain zuzen, bilduma honen balio material zehatza kalkulatzea ia ezinezkoa da eta ondorioz, ez da harritzekoa Jalokivigalleria Kemiko erakusketa erakargarriena izatea; 2007. urtean, esate baterako, 5.451 lagun izan zen bertan .

• Kemiko eliza: hiriko parrokiaren egoitza nagusia eta Lappiko eliza luterano ikusgarriena da. Josef Stenbäck arkitekto finlandiarrak diseinatu zuen eta mortero adreiluz eraikia izan zen 1900. eta 1902. urteen artean. Eraikina arkitektura neogotikoaren eta nazional erromantikoaren arteko nahasketa arrakastatsuaren adibidea da, baina batik bat, izokin-kolore bereziagatik da ezaguna. Ouluko diozesiko gotzainak, Juho Koskimiesek inauguratu zuen 1903ko martxoaren 8an eta eskualdeko eliza handiena bihurtu zen. Guztira, 1.200 fededunentzako eserlekua dauka eta hegoaldean, Kemiko hilerria eta gerra-oroitarriak ere daude. Objektu baliotsuenak tamaina handiko botozko itsasontzi zuria eta Kangasalako Organo Fabrikan 1935an eginiko organoa dira. Hain zuzen, Eskandinaviako eraikuntza tradizioa, itsasoa eta azpieskualdeko kultura oso presente daude lan honetan eta kemitarrentzat balio handiko eraikina da. Gaur egun, Markku Korpela bikarioaren esku dago parrokia .

• Sampo izotz-hauslea: munduko izotz-hausle turistiko bakarra eta Kemiko ondasun bereziena da. 1961. urtean itsasoratu zuten eta hogeita hamar urtez Botniako badiako merkataritza-bideak neguan irekirik mantentzeaz arduratu zen 1991 arte. Ontziaren egoitza, portuaren Ajosko kaia da eta Sampo Tours erakundeak kudeatzen du. Ontziak 75 m-ko luzera eta 17,4ko zabalera dauka; gainera, 70–120 cm-ko izotz geruza hausteko gai da eta eskifaia hamasei marinelek osatzen dute. Gaur egun, abendu bukaeratik apirilera, lau orduko ibilaldiak antolatzen dira ia egunero. Abenduaren 31ean, urtezaharrean, gaueko txangoak ere antolatzen dira urte berria Botniako golko izoztuaren erdian eta ipar argipean hasteko. Antolatutako txango hauetan ere, bidaiari ausartenak ur-izoztuan bainatzen dira. Iaz, guztira, 85.000 bidaiari inguru izan zituen izotz-hausleak .

Ikus, gainera

• Haize-arrosa:

Norrbotten	Torne ibarra	Rovaniemi
Norrbotten		Rovaniemi
Botniako golkoa	Botniako golkoa	Oulunkaari

• Itsas Lappi

• Lappi

Kanpo estekak

• Datuak: Q839591