Kapila
| Kapila | |
|---|---|
 | |
| Bizitza | |
| Jaiotza | K.a. VI. mendea |
| Herrialdea | Shakya |
| Heriotza | ezezaguna ( urte) |
| Familia | |
| Haurrideak | ikusi
|
| Jarduerak | |
| Jarduerak | filosofoa |
| Sinesmenak eta ideologia | |
| Erlijioa | hinduismoa |
Kapila (sanskritoz: कपिल) jakintsu Vedikotzat hartzen da, K.a. VI. mendean edo K.a. VII. mendean Budarengan eta budismoan izan zuen eragina askotan izan da ikerketen gaia. Antzinako Indiako jakintsuenetako bat izan zen. Dena dela, hinduismoan eta jainismoan pertsonaia historiko askok, tartean pertsonaia mitikoek, Indiako erlijioan erromes-guneek eta antzinako behi barietate batek Kapila izena dute.[1]
Iturri budistetan filosofo ezagun bat bezala agertzen da, zeinaren ikasleek Nepalen edo Indian zegoen Kapilavastu hiria eraiki zuten, Gautama Budaren jaioterria. Ermitau gisa bizi izan zen, eta esaten zen bere erregimen aszetikoak hain bero handia eman ziola, 60.000 gizon errauts egiteko gai izan zela.[2]
Biografia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Kapilaren biografiaz nahaste handia dago eta ez da erreza mitoa zein historia bereiztea. Kapila izena testu askotan agertzen da, eta litekeena da izen horrek pertsona ezberdinei erreferentzia egitea. Erreferentzia famatuena Kapila jakintsuarena da bere Āsuri ikaslearekin. Indiako tradizioan, biak Samkhya filosofia hinduaren eskolaren lehen maisutzat hartzen dira. Buda baino lehenagokoa den arren, ez dago argi zein mendetan bizi zen, batzuek K.a. VI. mendea iradokitzen baitute. Beste batzuek K.a. VII.mendean kokatzen dute.[3] Honek Vediko garaiaren amaieran kokatzen du (K.a. 1500tik K.a. 500era), eta jakintsu Vedikoa deitu izan diote.
Kapila Rishi edo jakintsu bat izan zen, Kardama eta Devahuti jakintsuaren hamargarren semea. Vedasen arabera, Narayana Jaunak bere seme gisa jaioko zelako mesede bat eman zion Kardamari. Kardamak basoan uztea erabaki zuen, penitentziarako eta ikasketa Vedikoen ikerketarako. Kardamak bederatzi alaba zituen oso jakintsuak eta aurrera joan ziren jakintsu handiekin ezkontzera. Kapila orduan jaio zen ezagutza eta jakinduria handietan. Adin nagusitu zenean, Samkhya filosofia hinduaren eskolaren sortzaile gisa ezagunena izan zen.
Kapilari eragin handiko sutra bat idatzi izana dagokio, Samkhya-sutra izenekoa (Kapila-sutra ere deitua), Samkhya-ren filosofia dualista aforistikoki aurkezten duena.[4] Sutra hauek Samkhyakarika izeneko hinduismoaren ondo aztertutako beste testu batean azaldu ziren. Samkhya teorietatik haratago, testu hinduetako elkarrizketa askotan agertzen da, hala nola Mahabharatan Ahimsaren (indarkeriarik ezaren) printzipioa azaldu eta defendatzean.
Shiva eta bere doktrinaren abatartzat edo haragiztatzat hartzen da, eta hortik dator budismoa; Jesu Kristo baino zazpi mende lehenagokoa da. Arrazoimenaren independentzia aldarrikatzen du, eta adimen zuzenaren bidez arima deskubritzen du. Kapilaren lehen xedea, Budarena bezala, gizakiak bizitzaren gaitzetatik sendatzea da. Kapilako sutra edo aforismoak Sankhya pravatchana izeneko obra batean jasota daude, Serampurren inprimatua 1821ean.[5]
Erreferentziak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- ↑ James G. Lochtefeld (2002). The Illustrated Encyclopedia of Hinduism: A-M. The Rosen Publishing Group. 350 or. ISBN 978-0-8239-3179-8.[1]
- ↑ https://enciclopedia_universal.es-academic.com/150352/Kapila
- ↑ PT Raju (1985), Structural Depths of Indian Thought, State University of New York Press, ISBN 978-0-88706-139-4, 304 or.
- ↑ Max Muller et al. (1999 berrargitaratuta), Studies in Buddhism, Asian Educational Services, ISBN 81-206-1226-4, 10 or.
- ↑ https://www.mcnbiografias.com/app-bio/do/show?key=kapila
