Joan Salvat-Papasseit

Joan Salvat-Papasseit
Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotza	Bartzelona, 1894ko maiatzaren 16a
Herrialdea	Katalunia
Heriotza	Bartzelona, 1924ko abuztuaren 7a (30 urte)
Hobiratze lekua	Montjuïceko hilerria
Familia
Ezkontidea(k)	Carme Eleuterio i Ferrer (en)
Hezkuntza
Hizkuntzak	gaztelania katalana
Jarduerak
Jarduerak	poeta, idazlea eta kazetaria
Influentziak	Henrik Ibsen

Joan Salvat eta Papasseit (Bartzelona, 1894ko maiatzaren 16a – 1924ko abuztuaren 7a) Bartzelonako idazle xumea izan zen, espiritu menderakaitza eta autodidakta neurri handi batean. Abangoardiako poeta gisa ezaguna, katalanez eta gaztelaniaz kritika sozialeko artikuluak idazten ere jardun zuen, garaiko korronte anarkista eta sozialisten jarraitzaile. Estilo indartsu eta oldarkorra du, baikorra eta bizia, bat ez datorrena osasun-arazoek ezarri zizkioten errutina eta erreposoko bizitzarekin. Hogeita hamar urte zituela hil zen tuberkulosiaz, eta hamarkadatan oso ezaguna izan ez zen obra bat utzi zuen.

Hirurogeiko hamarkadatik aurrera, Nova Cançó-ko autoreei esker zabaldu zen Salvat i Papasseiten irudia. Haren poema batzuei musika jarri zioten. Gaur egun, XX. mendeko idazle katalan giltzarrietako bat gisa onartuta dagp eta El poema de la rosa als llavisbere olerki-konpilazioa (Arrosaren poema ezpainetara) nahitaez irakurri behar izaten da Kataluniako bigarren hezkuntzak.

Koldo Izagirrek bi liburu itzuli ditu euskarara:

• Zerua eta itsasoa, Joan Salvat-Papasseit. Vladimir-12, 1999
• Idazlan hautatuak, Joan Salvat-Papasseit. Pamiela, 1995

Biografia

Haurtzaro zaila

Joan Baptista Miquel Josep Salvat i Papasseit Joan Salvat Solanasen (Bartzelonan jaioa) eta Bartzelonako Elvira Papasseit Orovitx ijitoaren (Sants auzoko biak) semea izan zen. Aitona-amonak Tarragonako landatik zetozen (Reus, Camp oihana, Ebroko Miravet eta Pla de la Cabra, hurrenez hurren). 1901ean, zazpi urte zituela, aita ustekabean hil zen, Compañia Transatlanicoa-ren Montevideo itsasuntzian fogonero lan egiten zuela. Ama alargunak Joan eta anaia Miquel Asilo Navalen sartu zituen. Horregatik, salestarreinean egonaldi labur bat kenduta, etorkizuneko idazlea ez zen inoiz eskolara joan, eta nekez ikasi zuen irakurtzen eta idazten ikasi zuen. Oso gaztetatik lan egin behar izan zuen lurrindenda batean pintxe moduan edo eskultura erlijiosoko tailagile gisa. Azken lan horren ondorioz, Llotjako eskoletara joaten hasi zen, baina zaletasunak ez zuen iraun:

«	(...) la seva vocació de tallista es va esfumar com per encantament. Llavors, instintivament, agafant els papers que sempre portava a la butxaca per dibuixar, començà a escriure coses incoherents, deslligades, amb un estil sec, malforjat i cantellut, que fou sempre la tònica característica de la seva prosa. (...) tailugile izateko bokazioa sorginduta-edo desagertu zen. Orduan,poltsikoan beti eramaten zituen marrazteko paperak, hor gauza inkoherenteak, lotsagabeak idazten hasi zen, estilo lehorrean eta egiturarik gabe, hori izan baitzen beti bere prosaren tonika bereizgarria.	»
Emili Eroles, Memòries d'un llibre vell, 1971

Nerabe ekintzaile politiko eta kulturala

Bartzelonako giro soziala, eta, bereziki, 1909ko Bartzelonako Aste Tragikoko gertakariek eragin zuten Joanen politizazioa. 1911n, Emili Eroles liburu-saltzaile eta jarraitzaile anarkista ezagutu zuen, Santa Madronako merkatura liburu zaharren postu bat zuena. Han aritzen zen solasean Joan Alavedra, Antoni Palau eta liburu- eta politika-zale amorratu ziren beste lagun batzuekin. Testuinguru horretan hasi zen irakurtzen: Nietzsche, Ibsen eta Gorki, besteak beste.

Eroles, Alavedra, Palau eta Salvat Herri Ateneo Entziklopedikoan afiliatu ziren. Erakunde horretan Salvat idazkari nagusi, kultura eta liburuzain izatera iritsi zen. Ateneoak irakurketak ere eman zizkion, bai nazioarteko idazleak (León Tolstoi, Émile Zola, Piotr Kropotkin…), bai katalanez (Jaume Brossa, Valentí Almirante, Joaquín Costa, Jacint Verdaguer, Joan Maragall edo Dídac Ruiz). Han ere ezagutu eta entzun zituen zuzenean Ortega y Gasset, Salvador Seguí eta Rubinat, Francesc Layret, Marcel·lí Domingo, Gabriel Alomar, Andreu Nin, Lluís Companys, <i id="mwSQ">Peius</i> Torres, Eugeni de Ors, Josep García de Sucre, Ambnlan,arte-mugimenduak. Vibracionisme-ren ordezkarietako bat izan zen.

1911n, Antiflamenquista Pro-Cultura taldea sortu zuten lau lagunek. Elkarte informal horren helburua zen kaleetan harrapatutako panfletoak argitaratzea. Igande-arratsalde batean, eskuorriak banatu zituzten Les Arenes zezen plazan, zezenketen kontra protesta egiteko.

1912an bere auzoko neska zen Carme Eleuterio i Ferrerrekin hasi zen, eta harekin ezkondu zen 1918an.

1913an, Daniel Cardonaren adiskidetu zen, eta hark giro nazionalista erradikaletan sartu zuen. 1923an Salvat-Papasseit-ek Cardonaren La Batalla liburuaren hitzaurrea idatzi zuen, non poetak jarrera nabarmen separatistekiko sinpatia adierazten baitu.

Aldizkarien erredaktorea eta editorea

Un enemic del Poble argitalpenaren lehen zenbakiaren azala (1917ko martxoa)

1914an idazteko zaletasuna sendotuta zuen, eta urte amaieran Erolesekin Los Miserables aldizkari libertarioan erredakzioan sartu ziren. Aldizkari horrek Eco de los que sufren hambre y sed de justicia zuen izenburua, eta 1916ra arte kolaboratuko zuen. Fernando Pintado, Àngel Samblancat, Amichatis, Emili Eroles eta Lluís Capdevila ziren "eraso eta eskandaluzko" aldizkari horren eragileak. Gorkiano izengoitiarekin hasi zen sinatzen artikuluak, Maksim Gorkirekin zuen mirespenagatik.

Lankidetza horiek ez ziren ordaintzen. Diru-sarrerak lortzeko, Bartzelonako Egurraren Kaiko zaintzaile gisa hasi zen lanean. Urte batzuk geroago, jarduera hori [1]Nocturn per a acordió poeman gogoratuko zuen. Orduan, osasuna okertzen hasi zitzaion, eta portuan ematen zituen neguko gauek ez zioten lagundu.

Salvat Bartzelonako Joventud Sozialistan afiliatu zen eta Reusen eta Sabadell Federalen Justizia Soziala ingurune sozialistaren argitalpenetan parte hartzen hasi zen. Aldizkari horretan, 1916an idatzitako hainbat entregatan banatutako sozialista baten Glosak argitaratu zituen.

1917an «Subertsio espiritualaren orria» argitaratzen hasi zen, 1919an atera zuen Un enemic del Poble (Ibsenen antzerki-lan baten izenburutik hartutako izena). Lankide talde nahiko erregularra izan zuen aldizkariak. Gai nagusia politikoa izaten zen, batez ere anarkismoa eta bakezaletasuna landuz, baina gero eta leku handiagoa izan zuten kultura-gaiek eta literatura-sorkuntzak.

1918an, Joan Salvat-ek artikulu politikozko bilduma bat argitaratu zuen, gaztelaniaz idatzita, Humo de Fábrica (Fabrikako kea) izenekoa. Bere lehen liburua, Samblancaten hitzaurrearekin, Laietanes galerien laguntzari esker egin zen, non Salvat-ek lan egiten baitzuen. Lan honen epilogoan, Salvat-ek kritika politikotik sorkuntza poetikora igarotzea iradokitzen du.

Poesiaren ugaritzea eta osasun eskasa

Can Pujolet kaleko 51. zenbakiko etxea (Huerta-Guinardó, Bartzelona), non Joan Salvat-Papasseit bizi izan baitzen 1922an.

1919tik katalanez idatzitako idazlea izan zen. 1922ko denboraldian Huerta-Guinardóko (Bartzelona) Can Pujolet kaleko 51.ean bizi izan zen, tuberkulosiari berrekiteko. Els nens de la meva escala liburuan, idatzita utzi zuen: «Oh, com fa bo! De l'hort de casa s'albira el Montseny. Tant com és clar i quiet el dia, i retallat, el Parc de Catalunya apareix ple de neu!» («Oh, zelako ederra! Etxeko baratzetik Montseny ikusten da. Eguna argi eta geldi dagoen bezala, eta moztuta, Kataluniako Parkea elurrez beteta agertzen da!». Ikuspegi hori, orain, literatura-oroipenaren antzekoa da, duela urte batzuk etxebizitzen blokeek ikuspegi ona galdu baitute.

Hogeita hamar urte zituela hil zen tuberkulosiaz. Bere burkoaren azpian berak idatzitako zenbait poema berri aurkitu zituzten. 1925ean Óssa Menor izenburupean argitaratutako zituzten geroago .

Joan Salvat-Papasseiten omenezko plaka Bartzelonako Platería kalean

Azken unera arte baikor, Salvat-ek ia ez zien poemei transmititu bere osasun-egoera delikatua.

Obra

Poesia

• Poema onda hertziarretan (1919)
• Portuko irradiatzailea eta kaioak (1921)
• Konspirazioak (1922)
• Izarren gesta (1922)
• Arrosaren poema ezpainetan (1923)
• Hartz Txikia. Abangoardiako poemen amaiera (1925, hil ondoko edizioa)
• Zenbait olerki:
  • Amada, amada (1918, Un enemic del Poble)
  • (Le tréfonds des très fuertes te faible des autres) (1919, Un enemic del Poble)
  • Missenyora la Mort (1919, La Columna de Foc-en argitaratua)
  • Dena iluna da eta ni ohean (1919, La Columna de Foc-en argitaratua)
  • Maitasun iragankorraren kanta (1920, El Dia-n argitaratua)
  • Lorpen ederra (1920, El Dia-n argitaratua)
  • Etorkizuneko kanta (1921, Proa-n argitaratua)
  • Etxean nagoenean (1922, La Mainada. Calendari per a 1923)
  • Eztarriak (1923, 1954an Pont Blau-n argitaratua)
  • Eraztuneko mutila ikusi dut

Prosa

• Hitz propioak (1917, Un enemic del Poble-n argitaratua beste idazki batzuekin)
• Fabrikako kea (1918)
• Artikuluak eta agiriak (ez zehatz-mehatz):
  • Sozialista baten glosak (1916)
  • Poetaren kontzeptua (1919)
  • Minuskulazko poeten kontra - Kataluniako lehen manifestu futurista (1920)
  • La Batalla liburuaren atarikoa, Daniel Cardona i Civit-en liburua (1923)
  • Ohar biografikoak (1934, hil ondoko argitalpena)

Haur eta gazteen narrazioa

• Els nens de la meva escala; Dites d'infants (1926)

Narrazio laburra

• Una nit de Nadal(1926, La Publicitat egunkarian argitaratua)

Bibliografia

• Joan Salvat-Papasseit, l'home entusiasta, Ferran Aisa i Remei Morros, Virus Editorial, Barcelona, 2002.
• Joan Salvat-Papasseit, 1894-1924, Ferran Aisa i Mei Vidal, Base Editorial, Barcelona, 2010.
• Salvat-Papasseit, poetavantguardistacatalà, AA. DD., Institució de les Lletres Catalanes i Arts Santa Mònica, Barcelona, 2010.

Kanpo estekak

• LletrA. «Joan Salvat-Papasseit». Universitat Oberta de Catalunya i Institut Ramon Llull.
• «Joan Salvat-Papasseit». Associació d'Escriptors en Llengua Catalana (AELC).
• Joan Salvat-Papasseit, 2001ean TVCren Aleph programara emititutako 29'-ko ikus-entzunezko dokumentala.
• Salvat-Papasseit funts pertsonala Kataluniako Liburutegian.

• Datuak: Q966051
• Multimedia: Joan Salvat-Papasseit / Q966051