Edukira joan

Françoise Dolto

Wikipedia, Entziklopedia askea
Françoise Dolto
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturakFrançoise Marguerite Marette
JaiotzaParisko 16. barrutia, 1908ko azaroaren 6a
Herrialdea Frantzia
Lehen hizkuntzaingelesa
HeriotzaParisko 5. barrutia, 1988ko abuztuaren 25a (79 urte)
Hobiratze lekuaBourg-la-Reine hilerria
Familia
Ezkontidea(k)Boris Dolto (en) Itzuli
Seme-alabak
Haurrideak
LeinuaDolto familia
Hezkuntza
HeziketaParisko Medikuntza Eskola 1939) doctorate in France (en) Itzuli
Hizkuntzakfrantsesa
ingelesa
Ikaslea(k)
Jarduerak
Jarduerakmedikua, pediatra, psikoanalista eta idazlea
Lan nabarmenak
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioakristautasuna
dolto.fr
Musicbrainz: 96e1f8b9-ac79-4460-9085-fbc0763968e4 Edit the value on Wikidata

Françoise Dolto (Paris, Frantzia, 1908ko azaroaren 6a – 1988ko abuztuaren 25a) pediatra eta psikoanalista izan zen. Haurren psikoanalisia ikertzeagatik ospetsua izan zen eta Jacques Lacanekin batera Frantziako Psikoanalisi Eskola[1] sortu zuen.

Bizitza

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Françoise Marette 1908ko azaroaren 6an jaio zen, Parisko 16. barrutian. Sei anai-arrebetatik laugarrena, bi neska eta lau mutil, familia burges batean hezi zuten, erizaintza ikasten hasi zen, eta borondatezko erizain gisa aritu zen Lehen Mundu Gerran. Gero, ama ados ez egon arren, medikuntza-ikasketak hasi zituen, baina loan eragin zioten larritasuna eta erru-sentimenduak jasan zituen, amak harekiko zuen jarreraren ondorioz. Bere anaiak René Laforgue psikoanalistaren kontsultara bideratu zuen. Hogeita lau urterekin tratamendu psikoanalitikoa hasi zuen. Hogeita bostekin etxetik alde egin zuen, eta erizain gisa lan eginez ordaindu zituen ikasketak. Bere psikoanalisiak hiru urte iraun zuen, astean hiru saio eginez. Laforgek, tratamenduarekin laguntzeaz gain, baliabide ekonomiko gutxiko gurasoen etxetik alde egin behar izan zuenean lagundu zion, saioen ordainsariak murriztuz eta psikoanalisten prestakuntza bekatzen zuen Marie Bonaparte printzesarekin harremanetan jarriz. Haren etxean Melanie Klein ezagutu zuen. 1940an, Trousseau ospitalean, Kinesiterapiako Eskolaren sortzailea zen Boris Dolto ezagutu zuen. Harekin berrogei urtez bizi izan zen hil arte, eta harekin hiru seme-alaba izan zituen.[2][3]

Bere amarentzat, neskato batek ezkontzeko aukera besterik ez zuen, eta, printzipio horretan oinarrituta, ikasketak jarraitzea debekatu zion. Hamasei urte zituela, amaren nahiei aurre egin zien, honen ustez batxilergoa gainditu ezkero ezin izango zuelako ezkondu. Gauzak horrela, bigarren hezkuntzako azken urtea egin zuen, “filosofia” atalean, Parisko Lycée Molière-n, eta 1924-25 ikasturtean batxilergoa lortu zuen. 1930ean erizaintzako diploma lortu zuen. Urtebete geroago, medikuntza-ikasketak hasi zituen Philippe anaiarekin "ikasketak irabazten zuen diruarekin ordainduz"[4].

Bere aitak, Henri Marettek, pentsamendu progresistako gizona izanik, La psychanalyse de Angelo Hesnard liburua irakurtzea proposatu zion. 1933an, medikuntza ikasten ari zela, psikoanalisia aukeratu zuen hautako ikasgai gisa. Haren oinarri teorikoak funtsean freudiarrak izan ziren. Jacques Lacanen garaikidea zen, eta oso aktiboki hartu zuten parte garaiko mugimendu psikoanalitiko frantsesaren aldaketetan, baita Parisko Freudiar Eskolaren sorreran ere. Bere lanean Lacanen zenbait kontzepturen arrastoa ikus daiteke, nahiz eta teknika klinikoan eragina duten desberdintasun teorikoak dauden. Sophie Morgenstein-ekin haurren lehen tratamenduak gainbegiratu zituen, Enfants Malades pediatria-zerbitzuari erantzuteko. Zerbitzuko beste pediatra batzuek arazoak zituzten haurrak eramaten zituzten sintomek bere horretan jarraitzen zutenean. Lankideekiko truke klinikoetan, gertaera psikiko eta somatikoaren arteko elkarreragina nabarmentzen zuen.[2]

Frantziako mugimendu psikoanalitikoan parte hartu zuen, eta 1938an Parisko Elkarte Psikoanalitikoko kide gisa sartu zen. Laforgue ere elkarte horretako kide izan zen. Urte berean, Eduard Pichonek berak Bretoneau ospitalean zuen kontsultaren ardura eman zion eta 1939an aurkeztu zuen "Psikoanalisia eta pediatria" doktore-tesiaren zuzendaria izan zen[5]. Tesia 1971n argitaratu zen, Doltori Parisko Elkarte Psikoanalitikoko kide titular izateko aukera emanez. Han medikuntza orokorreko eta pediatriako kontsultategi bat ere ireki zuen. 1940an Trousseau ospitalean sartu zen, eta 1978ra arte lan egin zuen. Aldi berean, 1950ra arte, Centro Médical Psico-Pédagogique eta Poliklinika Neyn erakundetan lan egin zuen. Zerbitzu horietan, babesik gabeko haurrak zaintzen zituzten.

1953an Frantziako Eskola Psikoanalitikoa krisian sartu zen, Dolto, Lacan, Lagache eta beste batzuek dimititu egin zuten. Bere lanak Nazioarteko Elkarte Psikoanalitikoaren (I.P.A.) XVIII. Biltzarrean aurkeztu ahal izateko, Londresen, Frantziako Psikoanalisi-Elkartea sortu zuten. Elkarte hau gerora eta zenbait zatiketaren ondorioz, 1964an, Lacan, Dolto, Manonni eta beste batzuek sorturiko Parisko Eskola Freudianoa izatera pasatu zen[6]. 1980an Parisko Eskola Freudianoa desegin zenean, beste erakunde bateko kide ez izatea erabaki zuen.

1998ko abuztuaren 25ean Parisko 5. barrutian hil zen biriketako gaixotasun baten ondorioz.[2]

Ekarpenak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Batez ere haurtzaroko psikoanalisiaz arduratzen zen, eta halaxe dio 1939an defendatu zuen Psikoanalisia eta pediatria doktore-tesian. Bere ustez, haurra oso goiz psikoanalizatu daiteke gizabanako gisa. Hala, haurtzaroa funtsezkoa da pertsonaren garapenean. Haurrak benetako "hizkuntza" duela uste du, gizakia funtsean komunikatzailea izanik, bere erara komunikatzen du gorputzarekin. Bere gorputzarekin eta bere moduan komunikatzen du: oinez egitea edo katamarka egitean adibidez, gurasoengandik askatzeko gogoa eta autonomiarako nahia erakusten dutela interpretatzen du.

Haur-guraso harremanak ere aztertu zuen, bereziki Edipo Konplexuaren jatorria eta haurraren bizitzako lehen egunetatik aitaren rolak duen garrantzia. Aita rola egiten duen pertsonaren bidez, haurrak ulertzen du bera ez dela guztia bere amarentzat, eta horrek frustrazioa eta indibidualizazioa baimentzen dizkio.

Haren azterketa, aurrerantzean, ohituretan oinarritu zen. Bere proposamen batzuk arraroak dirudite, baina horrek norbanakoaren eraikuntzan hitzari ematen dion garrantzia erakusten du. Adibidez, berak dioenez, nola jaio den galdetzen duen haur bati eman beharreko azalpena "jaio nahi zenuelako" da.

1956 eta 1957 urteetan testu garrantzitsuak argitaratzen hasi zen, eta 1960an, Amsterdamgo nazioarteko biltzarrean, Lacanek emakumeen sexualitateari buruz eskatutako txostena azaldu zuen. Aldi horretan, “mugimendu psikoanalitikoaren figura garrantzitsu” bihurtu zen.[7] 1962ko abenduan, Françoise Doltok parte-hartze aktiboa izan zuen Secretariat du Père Noël izeneko erakundearen sorreran, orduan Frantziako Posta eta Telekomunikazio ministroa zen Jacques Marette anaiarekin batera. Ordura arte, Père Noël-i bidalitako gutunak Hondakinen Zentro Nazionalean bukatzen zuten bere ibilbidea. Postari batzuek iratxo lanak egiten zituzten haurrek erantzuna jaso zezaten baina hori erabat ilegala zen, Frantziako legeak erabat debekatzen baitu posta irekitzea sail hau sortu zen arte. [8]

Bere argitalpen guztiek teoria psikonalitikoaren garapenean eragina izan duten arren badira aparteko aipamena merezi dutenak, horietan autorearen historia pertsonal eta familiarrari buruzko alderdien berri ematen baita.

  • Autoportrait d'une psychanalyste. (Psikoanalista baten autobiografia.)
  • Une vie de correspondances: 1938-1988 (Korrespondentzia bizitza: 1938-1988)
  • Solitude (Bakardadea)
  • Enfances (Haurtzaroak)

Testu horietan aurkituko ditugu Francoise Marette hazi zen subjektuarteko unibertsoaren eraketa, unibertso horren inguruan duen kokapen berezia eta bere eraketa subjektiboko prozesua, hezkuntza-mediku izateko bokazioaren muin-oihala direla ulertzeko bide ematen diguten giltzarriak. Azken hori izan zen bere lan klinikoan eta teorizaziokoan fruituak eman zituen hazia, psikoanalista gisa.

Idazlanak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Egile emankorra izan zen. Haren ondarea ageri da era guztietako argitalpen ugaritan, hainbat hizkuntzatara itzuliak. Hona hemen Doltoren lan garrantzitsuenetariko batzuk:

  • Psychanalyse et pédiatrie.[9] Doltoren Medikuntzako tesiaren testu argitaratua.
  • Le Cas Dominique.[10] Nerabearen maila osoko azterketa aurkezten da, egindako iruzkinen transkripzio osoarekin eta haurraren, gurasoen eta psikoanalistaren erreakzioekin.
  • L'Évangile au risque de la psychanalyse.[11] Sinestun gisa, haurtzarotik ezagutzen zituen ebanjelioak irakurri zituen, haien berrirakurketa psikoanalitikoa eginez.
  • Au jeu du désir. Essais cliniques.[12] Heldu zein haurren psikoanalista gisa egin duten ibilbidea markatzen duten idazki teoriko eta klinikoen bilduma.
  • Séminaire de psychanalyse d’enfants. Entzuteak eragiten dituen ondorioen aurrean Françoise Doltoren beraren harridura sortu zuten kasuen bilduma.[13] [14]
  • Sexualité féminine:libido, érotisme, frigidité. Emakumearen sexualitatearen izaerari eta bilakaerari buruzko saioa. Autorearen ikuspegiaren alderdi nagusia "libidoaren" inguruan egiten da.
  • L'image inconsciente du corps.[15] Gorputzaren irudi inkontzientea subjektu desiratzailearen haragiketa sinbolikoa da. Kontzeptu horretatik abiatuta, eta uneoro esperientzia analitikoan oinarrituz, Françoise Doltok gorputzaren irudia garatzen du.
  • Séminaire de psychanalyse d’enfants. Inconscient et destins.[16] Liburu honen jatorria Parisko eskola freudianoaren mintegia da. Bertan, F. Doltok terapeutek haurren tratamenduetan dituzten zailtasunei buruzko galdera guztiak erantzuten ditu.
  • Solitude.[17] Bakardadeari buruzko hausnarketak. Tarteka bere bizitza pribatuko edota psikoanalista eta pediatra gisa egindako ibilbide profesionaleko gertaerak komentatzen ditu.
  • La Cause des enfants.[18] Autoreak entzutearen garrantzia azpimarratzen du, eta haurren kausaren alde egiten du, arau bakarraren gurtzaren aurka eta gurasoen eredua inposatzearen aurka.
  • Enfances.[19] Ama eta alabaren arteko elkarrizketa honek Françoise Doltoren bizitzako lehen urteak deskribatzen ditu.
  • Libido féminine.[20] Esperientzia klinikoan oinarrituta, emakume libidoaren bilakaera aztertzen du autoreak, jaiotzatik zahartzarora, blokeoak, ezustekoak eta gizarteko interferentziak aipatuz.
  • L'Enfant du miroir.[21] Oso argigarria da kontsultategietako jarduera psikoterapeutikoa eta erakunde ezagun batean egiten den jarduera. Haur baten tratamenduari buruzko saioak erakusten dira.
  • La Cause des adolescents.[22] Gazteen hastapen-errituak desagertu egin dira eta jada ez dira elkarrekin bideratzen ertz batetik bestera, beraiek eman behar diote bere buruari pasatzeko eskubidea.
  • Quand les parents se séparent.[23] Banandutako zenbait gurasok beren gurasoen bereizketarekin lotutako haurtzaroko obsesioen itzulera eta gertaera horiei ezarritako isiltasuna aztertzen dute.
  • L'échec scolaire, essais sur l'education.[24] Haurren hezkuntzari buruzko zazpi testuz osaturiko bilduma:
  • Autoportrait d'une psychanalyste.[25] Hil baino aste batzuk lehenago, Françoise Doltok gogo biziz gogoratzen ditu bere historia pertsonaleko ezaugarri nagusiak. Eta hemen erabakigarria da psikoanalistarekin hitz egitea, psikoanalisten arteko trukea.
  • Paroles pour adolescents ou le complexe du homard, Françoise Doltok nerabeei buruz esan zuen, muda fasean dauden xartalen gisakoak direla, oskolik gabeak, arrisku guztiei eta "izerditu" beharrari aurre egiten dietenak. Bigarren jaiotza baten antzeko metamorfosi hori egiten laguntzeko, Doltok, haren alabak eta C. Percheminierrek liburu hau idatzi zuten.[26]
  • Lorsque l'enfant paraît.[27] France Inter-eko “Lorsque l'enfant paraît” eguneroko programan seme-alaben hezkuntzan zailtasunak dituzten gurasoen gutunak jasotzen ditu.
  • Les étapes majeures de l'enfance.[28] Etapa nagusiak, haurraren ibilbidean, nerabezarora eta gero helduarora iristeko zeharkatu behar dituen une bizi baina kritiko horiek aztertzen dira.
  • Les chemins de l'éducation. [29] Bizitza profesional eta pribatuan, errealitatearekin, bere oreka jokoan jartzen duten familia-egoeretan aurkitu dituen haurrei buruz hitz egiten du.
  • Tout est langage.[30] Psikologo, mediku eta gizarte-langileei zuzendutako "Esan eta egin, dena da hizkuntza" izenenko hitzaldi baten edukia jaso eta zehazten du liburu honek.
  • La Difficulté de vivre.[31] Haurraren auziari, hura garatzeko zailtasunei eta hura gainditzeko moduei buruzko artikulu eta hitzaldiak.
  • Le sentiment de soi: aux sources de l'image et du corps.[32] Françoise Doltok teoria psikoanalitikoari egiten dion ekarpen nabarmenena gorputzaren irudi inkontzientearen kontzeptua da. Kontzeptu nagusi horren lehen teorizazioa 1956-1958 aldikoa da. Hona hemen kontzeptu-elaborazio horren hasierako testuak.
  • Le Féminin.[33] Feminitatearen eta fantasia femeninoen mitoak, amarena, masokismo femeninoa, ugaltzeko desira inkontzientea, femeninoa eta erakundeak, gorputza eta bihotza, desioa eta maitasuna dira Françoise Doltori inoiz estatikoa ez den baina beti mugimenduan dagoen libido baten emakume-patuaren ibilbidea azaltzeko aukera ematen dioten gaiak.
  • La vague et l'océan: séminaire sur les pulsions de mort (1970-1971)[34] Heriotza-pultsioak bizi-pultsioekin korapilatuak daudela erakusten du. Gorputzaren irudia egituratzeko etapa bakoitzean aldatu eta esanahia hartzen dute.
  • Lettres de jeunesse: correspondance, 1913-1938.[35] Doltoren nortasunaren sorrera argitzen duen erreferentzia biografikoa da eta psikoanalisiaren helburua ulertzeko gakoak ematen ditu.

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ (Frantsesez) Lacan, Jacques. «Acte de fondation - 21 juin 1964. Suivi d'extraits de la "Note adjointe" et du "Préambule"» Ecole de la Cause freudienne (Paris) (Noiz kontsultatua: 2024-02-25).
  2. ↑ a b c (Katalanez) Recordando a Françoise Dolto – Intercanvis – Intercambios. 2009-11-08 (Noiz kontsultatua: 2024-02-25).
  3. ↑ (Gaztelaniaz) Rampulla, María Paula. (2017). «Una mirada sobre Françoise Dolto (1908-1988). Más allá de la psicoanalista de niños» Clínica e Investigación Relacional 11 (1): 165–176. (Noiz kontsultatua: 2024-02-25).
  4. ↑ (Frantsesez) Roudinesco, Elisabeth. Histoire de la psychanalyse en France. (Noiz kontsultatua: 2024-02-25).
  5. ↑ (Frantsesez) Dolto, Françoise. (2014-01-31). Psychanalyse et Pédiatrie. Editions du Seuil ISBN 978-2-02-115779-6. (Noiz kontsultatua: 2024-02-25).
  6. ↑ (Frantsesez) Lacan, Jacques. (1964). «Acte de fondation - 21 juin 1964» Ecole de la Cause freudienne (Noiz kontsultatua: 2024-02-25).
  7. ↑ (Frantsesez) Guillerault, Gérard. (2008). Comprendre Dolto: une éthique positive du désir. Armand Colin ISBN 978-2-200-35322-3. (Noiz kontsultatua: 2024-02-27).
  8. ↑ (Frantsesez) Lafon, Cathy. (2023). «Le saviez-vous ? La première lettre du Père Noël aux enfants fut écrite par Françoise Dolto... en 1962» SudOuest.fr (Noiz kontsultatua: 2024-02-27).
  9. ↑ (Frantsesez) Dolto, Françoise. (2014-01-31). Psychanalyse et Pédiatrie. Editions du Seuil ISBN 978-2-02-115779-6. (Noiz kontsultatua: 2024-02-27).
  10. ↑ (Frantsesez) Dolto, Françoise. (2019-07-25). Le Cas Dominique. Editions du Seuil ISBN 978-2-02-143641-9. (Noiz kontsultatua: 2024-02-27).
  11. ↑ (Frantsesez) Dolto, Françoise; Sévérin, Gérard. (2014-11-25). L'Evangile au risque de la psychanalyse. Éditions Points ISBN 978-2-7578-5059-6. (Noiz kontsultatua: 2024-02-27).
  12. ↑ (Frantsesez) Dolto, Françoise. (2014-01-31). Au jeu du désir. Essais cliniques. Editions du Seuil ISBN 978-2-02-115773-4. (Noiz kontsultatua: 2024-02-27).
  13. ↑ (Gaztelaniaz) Dolto, Françoise. (2004-07-18). Seminario de psicoanálisis de niños. 1. Siglo XXI ISBN 978-968-23-2002-6. (Noiz kontsultatua: 2024-02-27).
  14. ↑ (Frantsesez) Dolto, Françoise. (2017-07-28). Séminaire de psychanalyse d'enfants - tome 2. Editions du Seuil ISBN 978-2-02-137672-2. (Noiz kontsultatua: 2024-02-27).
  15. ↑ (Frantsesez) Dolto, Françoise. (2014-01-31). L'Image inconsciente du corps. Editions du Seuil ISBN 978-2-02-115777-2. (Noiz kontsultatua: 2024-02-27).
  16. ↑ (Frantsesez) Dolto, Françoise. (2017-07-28). Séminaire de psychanalyse d'enfants - Inconscient et destins. Editions du Seuil ISBN 978-2-02-137674-6. (Noiz kontsultatua: 2024-02-27).
  17. ↑ (Frantsesez) Dolto, Françoise. (2014-01-31). L'Image inconsciente du corps. Editions du Seuil ISBN 978-2-02-115777-2. (Noiz kontsultatua: 2024-02-27).
  18. ↑ (Frantsesez) Dolto, Françoise. (1997). La cause des enfants. Laffont ISBN 978-2-221-08730-5. (Noiz kontsultatua: 2024-02-27).
  19. ↑ (Frantsesez) Dolto, Françoise. (2016-02-26). Enfances. Editions du Seuil ISBN 978-2-02-132640-6. (Noiz kontsultatua: 2024-02-27).
  20. ↑ (Frantsesez) Dolto, Françoise; Simion, Eugène. (1988). Libido féminine. Ergo Press ISBN 978-2-86957-004-7. (Noiz kontsultatua: 2024-02-27).
  21. ↑ (Frantsesez) Dolto, Françoise; Nasio, Juan-David. (1990). L'enfant du miroir. Rivages ISBN 978-2-86930-415-4. (Noiz kontsultatua: 2024-02-27).
  22. ↑ (Frantsesez) Dolto, Françoise. (2012-09-27). La cause des adolescents. Groupe Robert Laffont ISBN 978-2-221-11244-1. (Noiz kontsultatua: 2024-02-27).
  23. ↑ (Frantsesez) Dolto, Françoise; Angelino, Inès. (1988). Quand les parents se séparent. Le Grand livre du mois ISBN 978-2-02-010298-8. (Noiz kontsultatua: 2024-02-27).
  24. ↑ (Frantsesez) Dolto, Françoise. (1991). L'échec scolaire: essais sur l'éducation. les Éd. de la Seine ISBN 978-2-7382-0375-5. (Noiz kontsultatua: 2024-02-27).
  25. ↑ (Frantsesez) Dolto, Françoise. (2019-07-25). Autoportrait d'une psychanalyste (1934-1988). Editions du Seuil ISBN 978-2-02-143718-8. (Noiz kontsultatua: 2024-02-27).
  26. ↑ (Frantsesez) Dolto, Françoise; Dolto-Tolitch, Catherine; Percheminier, Colette. (2003). Paroles pour adolescents ou Le complexe du homard. Gallimard ISBN 978-2-07-055581-9. (Noiz kontsultatua: 2024-02-27).
  27. ↑ (Frantsesez) Dolto, Françoise. (2016-05-27). Lorsque l'enfant paraît. Editions du Seuil ISBN 978-2-02-115783-3. (Noiz kontsultatua: 2024-02-27).
  28. ↑ (Frantsesez) Dolto, Françoise. (2014-11-12). Les étapes majeures de l'enfance. Editions Gallimard ISBN 978-2-07-257563-1. (Noiz kontsultatua: 2024-02-27).
  29. ↑ (Frantsesez) Dolto, Françoise. (2014-11-14). Les chemins de l'éducation. Editions Gallimard ISBN 978-2-07-257559-4. (Noiz kontsultatua: 2024-02-27).
  30. ↑ (Frantsesez) Dolto, Françoise. (2014-11-01). Tout est langage. Editions Gallimard ISBN 978-2-07-257571-6. (Noiz kontsultatua: 2024-02-27).
  31. ↑ (Frantsesez) Dolto, Françoise. (1988). La difficulté de vivre. Ergo ISBN 978-2-86957-006-1. (Noiz kontsultatua: 2024-02-27).
  32. ↑ (Frantsesez) Dolto, Françoise. (1997). Le sentiment de soi: aux sources de l'image du corps. Gallimard ISBN 978-2-07-074900-3. (Noiz kontsultatua: 2024-02-27).
  33. ↑ (Frantsesez) Dolto, Françoise. (1998). Le féminin. Gallimard ISBN 978-2-07-074896-9. (Noiz kontsultatua: 2024-02-27).
  34. ↑ (Frantsesez) Dolto, Françoise. (2003). La vague et l'océan: séminaire sur les pulsions de mort, 1970-1971. Gallimard ISBN 978-2-07-076482-2. (Noiz kontsultatua: 2024-02-27).
  35. ↑ (Frantsesez) Dolto, Françoise. (2003). Lettres de jeunesse: correspondance, 1913-1938. Gallimard ISBN 978-2-07-073261-6. (Noiz kontsultatua: 2024-02-27).

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Françoise_Dolto&oldid=9611293"(e)tik eskuratuta