Allen Ginsberg

Allen Ginsberg
Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Irwin Allen Ginsberg
Jaiotza	Newark eta Paterson, 1926ko ekainaren 3a
Herrialdea	Ameriketako Estatu Batuak
Bizilekua	Paterson East Village
Lehen hizkuntza	ingelesa
Heriotza	East Village eta New York, 1997ko apirilaren 5a (70 urte)
Hobiratze lekua	BNai Israel Cemetery (en)
Heriotza modua	berezko heriotza: gibeleko minbizia
Familia
Aita	Louis Ginsberg
Ezkontidea(k)	ezkongabea
Bikotekidea(k)	ikusi Peter Orlovsky
Hezkuntza
Heziketa	Montclair State University (en) Columbia Unibertsitatea Eastside High School (en)
Hizkuntzak	ingelesa
Jarduerak
Jarduerak	antzerkigilea, poeta, idazlea, autobiografialaria, gidoilaria, musikaria, irakaslea, argazkilaria eta eguneroko-idazlea
Enplegatzailea(k)	Brooklyn College (en)
Lan nabarmenak	ikusi Howl (en)
Jasotako sariak	ikusi John Simon Guggenheim Memorial Foundation beka National Book Award  (1974) War Resisters League Peace Award National Book Award for Poetry  (1974) : The Fall of America: Poems of These States (en) Robert Frost Medal  (1986) Golden Wreath  (1986) John Jay Award
Kidetza	Ameriketako Estatu Batuetako Arte eta Letren Akademia Arteen eta Zientzien Ameriketako Estatu Batuetako Akademia
Mugimendua	Beat belaunaldia Poesia konfesionala
Genero artistikoa	hitz esana
Diskoetxea	Transatlantic Records
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	budismoa
allenginsberg.org

Irwin Allen Ginsberg (Newark, 1926ko ekainaren 3a – New York, 1997ko apirilaren 5a) poeta bat izan zen eta 1950eko hamarkadako Beat belaunaldiko figura garrantzitsuenetako bat. Gogor egin zion aurre militarismoari, materialismo ekonomikoari eta errepresio sexualari. Howl (Ulua) poema epikoak dira bere lanik ezagunenak, non salatu baitzuen kapitalismoaren eta mantsotasunaren indar suntsitzailea Estatu Batuetan.

Budista praktikantea zen eta ekialdeko zenbait erlijio diziplina sakon aztertu zituen. Apal bizi izan zen, bigarren eskuko dendetan erosten zuen arropa eta East Villageko apartamentuetan bizi izan zen. Bere maisu garrantzitsuenetariko bat Chögyam Trungpa izan zen, Naropa Instituteren sortzaile tibetar budista. Trungpak eskatuta, Ginsbergek eta Anne Waldman poetak abian jarri zuten «The Jack Kerouac School of Disembodied Poetics» (Jack Kerouac Gorpuzgabeko Poesiaren Eskola), 1974an.

Bere garaiko protesta politiko baketsuetan parte hartu zuen, Vietnamgo gerraren eta drogen zabalkundearen aurka. Helen Vendler literatura-kritikak honela deskribatu zuen Ginsbergen «September on Jessore Road» poema, Bangladeshko errefuxiatuen egoera zailari buruz ohartarazten zuena: «politika inperialaren eta botererik gabeen jazarpenaren aurkako protesta iraunkor nekaezina».

The Fall of America bildumak National Book Award (Liburuaren Sari Nazionala) irabazi zuen 1974an. 1979an The National Arts Club erakundearen urrezko domina jaso zuen eta Arte eta Letren Amerikar Akademian onartua izan zen. Pulitzer Sarian finalista izan zen 1995ean, Cosmopolitan Greetings: Poems 1986-1992 liburuarekin.

Biografia

Familia eta lehen urteak

Judu familia batean jaio zen, New Jerseyn, eta Allen txikitatik ezohiko sentsibilitatea eta poesiarekiko nahiz literaturarekiko interes handia agertu zituen.

Columbia Unibertsitatean (New York) ikasi zuen, ikasturte bakarra, kanporatua izan baino lehen. Ikasturte bakar horretan ezagutu zituen Jack Kerouac eta William Burroughs, haiekin osatuko baitzuen etorkizuneko Beat belaunaldiaren oinarrizko hirukotea. Hasierako taldean, buru egiten zuen Lucien Carr kazetariak, lider izaera baitzuen, baina talentu artistikorik gabe. Taldearen «historiaurrea» amaitu zen Carrek hilketa bat egin zuenean. Krimen hura, bere ondorio familiar ugariekin, eten bat izan zen inplikatu guztien bizitza. Carr erreformatorio batera sartu zuten, eta, hartara, berehala joan zen galtzen gaztaroko ikaskideekiko harremana, baina horrek introspekzio oparo bat eragin zuen lankide trebeengan, eta, aldi berean, Neal Cassady iritsi zen taldera, Beat belaunaldiak gizakiaren, kulturaren eta paisaiaren begirada berriaren katalizatzailea. Ginsberg Cassadyren adin berekoa zenez, aise hasi zen ulertzen ikuspegi berri horrek nahitaez eskatzen zuela unibertsitate bizitzako konbentzionalismo akademikoak albo batera uztea, eta, ondorioz, bera izan zen «errepidera ateratzen» lehena.

Estiloa

Ginsbergen poesian eragin handia izan zuten modernismoak, erromantizismoak, beat mugimenduak eta jazz musikaren kadentziak, baita tibetar budismoaren praktikak ere. William Blake, Walt Whitman eta Federico García Lorcaren oinordekotzat jotzen zuen bere burua. Ginsbergen poemen kemenak, bertsoaldi luzeek eta Mundu Berriaren oparotasunak islatzen zuten aipatutako inspirazio haien jarraipena. Baita ere, William Carlos Williams estatubatuar poetaren eragina nabari da beraren olerkietan.

Allen Ginsberg eta Bob Dylan(1975).

Bere idatzietan eta bizitzan, askatasuna eta benetakotasuna aldeztu zituen Ginsbergek. Bere poema asko sakonki zintzoak eta zuzenak dira. Adibidez, «Kaddish» poeman amaren eromena modu argian deskribatzen du. Many Loves (Amodio asko), Neal Cassady adiskide eta maitalearekin izan zuen lehen sexu harremana deskribatzen du. Ondorengo olerkietako batzuk Peter Orlovsky bere bizitza osoko maitaleari buruzkoak dira, hari eskaini baitzion Kaddish eta Other Poems (Kaddish eta beste poema batzuk).

Bidaia espirituala laster hasi zen, irudipen espontaneoekin, eta Indiara egindako bidaia goiztiar batekin. Garrantzizkoa izan zen, baita ere, behin New Yorken Vajrayna eskolako meditazio maisu tibetar budista Chögyam Trungpa Rinpocherekin ustekabean topatzea kalean. Beraren lagun eta maisu bihurtu zen bizitza osorako.

Ulua

Ginsbergen lan ezagunena Howl (Ulua) poema epikoa da, lehen esaldi ospetsu batez hasten dena:

«	Nire belaunaldiko buru argienak ikusi ditut suntsituta	»
Allen Ginsberg

Lanak eskandalu handi bat sorrarazi zuen bere hizkuntzaren gordinkeriagatik, askotan oso esplizitua baita deskribapenetan. Testuaren bitartez olerkariak kapitalismoaren indar txikitzailea eta horren aurrean gizartearen konformismoa salatu nahi zuen. Poemaren lehenengo partea, Carl Solomoni eskainia, 1955eko urrian San Frantziskoko arte areto batean berak eta Jack Kerouacek antolatutako poesia errezital batean irakurri zuen Ginsbergek. Arrakasta erabatekoa izan zen eta hurrengo urtean, 1956an, City Ligths Books-eko editorea zen Lawrence Ferlinghettik Howl and Other Poems poema liburuan argitaratu zuen. Liburuak hasieran ez zuen bide luzea egin: lizuna zela eta, bahitua izan zen. Horri esker adierazpen askatasunaren aldeko kanpaina handi bat antolatu zen eta, azkenik, Clayton W. Horn epaileak aitortu zuen arte poemak «garrantzi sozial berreroslea» zuela, debekua altxatuz. Ordurako, Beat belaunaldiaren ikurra bilakatua zen.

Howl obraren bigarren zatia, batez ere, peioteak eragindako ikuspen batean oinarritu eta idatzi zuen. Ginsberg poema asko idazten saiatu zen zenbait droga motaren eraginpean, azido lisergiko edo LSDa barne. Praktika hori bere ikuspegi esperimental orokorragoaren adierazpen espezifiko bat zen; adibidez, olerkiak errezitatuz «idatzi» zituen, kasetean grabatuz eta emaitzak transkribatuz.

Politika eta bidaiak

Allen Ginsberg ezkerrean, berrogei urtez bere bikotekide izandako Peter Orlovsky poetarekin.

Bere bizitza politikoan ikonoklasta bat izan zen, bere azkartasuna eta umorea erabili zuen besteren askatasun pertsonalaren alde borrokatzeko, sarritan bere burua arriskuan jarrita. Jack Kerouacen «School of Disembodied Poetics» finantzatzen lagundu zuen Ginsbergek Naropako Unibertsitatean (Boulder, Colorado). Chögyam Trungpa Rinpochek eratutako eskolan. Halaber, Jean Jacques Lebel frantses poetarekin batera, munduko poesia jaialdirik garrantzitsuenetariko baten sortzaileetako bat izan zen, Polyphonix hain zuzen.

1960an, Gonzalo Rojas eta Nicanor Parra txiletar idazleek literatura jardunaldi bat antolatu zuten Concepción hirian; poeta ugari gonbidatu zituzten, besteak beste, Ginsberg, Lawrence Ferlinghetti herrikidea, Ernesto Sabato argentinarra, eta Miguel Arteche edo Volodia Teitelboim txiletarrak. Bisita hartan, Stella Díaz Varín poeta polemikoa ezagutu zuen, bere etxean hartu baitzuen. Handik zortzi urtera, Ginsbergek eskerrak emateko poema bat bidali zion posta bidez, gehiena gaztelaniaz idatzia: «Thank you...! Viva la mariguana! ¡Viva Príapo! / Por favor amo / Por favor amo puedo tocar su mejilla / Por favor amo puedo arrodillarme a sus pies / Por favor amo puedo aflojar sus pantalones azules / Por favor amo puedo mirar su vientre de vello dorado / Por favor amo puedo bajar suavemente sus calzoncillos / Por favor amo puedo tener sus muslos desnudos frente a mis ojos / Por favor amo puedo sacarme la ropa bajo su silla / Por favor amo puedo besar sus tobillos y su alma».

1962an Peter Orlovskyrekin batera Japoniara joan zen. Han, Joanne Kyger beat poetarekin egin zuen topo, 1960az geroztik Japonian bizi baitzen Gary Snyder poetarekin ezkonduta. Laurak batera joan ziren Indiara, non Dalai Lama ezagutu baitzuten.

1965ean, idazle konferentzia batera gonbidatu zuen Kubako Kultura ministro Haydeé Santamariak, baina berehala bota zuten handik, Fidel Castrok homosexualen aurka egindako jazarpena kritikatzeagatik. Kubatik, Txekoslovakia komunistara joan zen Estatuko gonbidatu gisa, logela bat eta diru ekarpen batekin bere gastuetarako. Gainera, Txekoslovakian argitaratutako liburuen irabaziak jaso zituenez, diru hura baliatu zuen Sobietar Batasuna bisitatzeko. Han, amaren lehengusu Joe Levyrekin bildu zen; hark azaldu zion bere familiaren zati bat Sobietar Batasunera erbesteratu zutela Estatu Batuetako Immigrazioko arduradunek, burusoil izatea gaixotasunaren adierazgarri izan zitekeela interpretatu baitzuten.Txekoslovakiara itzuli aurretik, poeta errusiar batzuekin bildu zen, hala nola Yevgeny Yevtushenko eta Andrei Voznesensky. Txekoslovakiara itzultzean, 1965eko maiatzeko jaialdiko errege hautatu zutelarik, agintariek erabaki zuten Londresera eramatea, Hezkuntza ministroaren aginduz.

1980ko hamarkadaren hasieran, Nikaragua sandinista bisitatu zuen Ginsbergek, Daniel Ortega presidenteak gonbidatuta. Han, Yevtushenkorekin eta Ernesto Cardenal poeta eta apaizarekin batera, Ronald Reagan presidenteari eskatu zioten Estatu Batuetako gobernuak contras taldeak CIAren bidez finantzatzeari uzteko. Eskaera horri «hiruen adierazpena» deitu zioten.

Gorabehera horiek eta beste batzuk zirela eta, Ginsbergek askotan parte hartu zuen manifestazioetan Estatu Batuek Vietnamen zeramaten gerraren aurka. Horren ondorioz, 1984an USIAren (United States Information Agency, Estatu Batuetako Informazio Agentzia) zerrendan sartu zuten, atzerrira bidaiatzea debekatuta zeukaten herritarrekin batera. Zerrenda hartan ziren, besteak beste, James Baldwin, Walter Cronkite edo Ralph Nader.

1993an, Frantziako Kultura Ministerioak Arteen eta Letren Ordenako zaldun izendatu zuen.

Eztabaidak

Gay eskubideak

Bere ekarpenen artean, esanguratsuena eta eztabaidagarriena jotzen da, maiz, homosexualitateaz izan zuen jarrera ireki eta gardena. Ginsberg izan zen homosexualen askatasunaren lehen defendatzaileetako bat. 1943an, «homosexualitate mendiak» aurkitu zituen bere barruan. Gogo hori era ireki eta grafikoan azaldu zuen bere poesian. Ezkontza homosexuala ere aldarrikatu zuen, Peter Orlovsky betiko bikotea Who's Who aurkibidean ezkontide gisa sartu baitzuen. Ondorengo idazle homosexualek aukera bat aurkitu zuten haren azalpenetan homosexualitateaz era irekiago eta egiazkoagoan mintzatu ahal izateko, ordura arte ez baitzen sekula aipatzen edo, gehienez ere, metafora bidez egiten zen.

Sexualitateaz xehetasun grafikoekin idazten zuenez eta hizkuntza ustez lohi baten bitartez, lizunkeriaren arau sozialak zalantzan jartzera eta, are eta gehiago, aldaraztera iritsi zen. Ginsbergen ahotsa defendatzaile sendo bat izan zen, bera bezala borroka berean ari zioren beste idazleen alde, (William S. Burroughs edo Lenny Bruce, adibidez).

Pedofiliaren auzia

Ginsberg Estatu Batuetako Gizon/Haur Maitasunaren Elkartearen (North American Man/Boy Love Association, NAMBLA) aldekoa eta kidea zen. Elkarte horrek pedofilia eta pederastia babesten du Estatu Batuetan, eta adostasunaren legezko adina indargabetzeko borroka egiten du, helduen eta haurren arteko sexu harremanak legezkoak izan daitezen. 1994ko «NAMBLAri buruzko pentsamenduak» saioan, Deliberate Prose bildumaren barruan, Ginsbergek honako hau adierazi zuen: «NAMBLA gazteen sexualitateari buruzko lege horiek aldatzeko foro bat da, kideek zapaltzailetzat jotzen baitituzte; eztabaida elkarte bat da, ez sexu klub bat. NAMBLArekin bate gin nuen adierazpen askatasunaren alde». 1994an, NAMBLAri buruzko dokumental batean agertu zen Ginsberg, «gazteriaren oda grafiko» bat irakurtzen.

Andrea Dworkinek honela azaldu zuen Ginsbergen jarreraren zentzua 2001ean:

«	1982an Bar eta Bat Mitzva egunean, egunkariek ozenki argitaratu zuten Auzitegi Gorenak legez kanpokotzat jo zuela haur pornografia. Ni oso hunkituta nengoen. Banekien Allen ez zela hala egongo. Libertario zibil bat zela pentsatu nuen. Baina, izatez, pedofilo bat zen. Ez zen Estatu Batuetako Gizon/Haur Maitasunaren Elkarteko kidea uste ero eta abstraktu batengatik, bere ahotsa entzuna izan behar zelako soilik. Benetan esaten zuen. Allenek zuzenean esan zidana hartzen dut aintzat, ez inferentziaren batetik. Izugarri oldarkorra zen haurrekin larrua jotzeko eskubideaz eta haur adingabeak etengabe bilatzeaz.	»
Andrea Dworkin

Kultura popularrean

Ginsberg komiki pertsonaia gisa agertu zen, Abraham «Abe» Greenberg izenarekin, Blacksad lanaren barruko 5. alean («Amarillo»).

Musikaren arloan, harreman eta kolaborazio estu bat izan zuen Bob Dylanekin. Kolaborazio hori ez ze mugatu kanten hitzak idazteko aholkuak edo gaiak ematera, baizik kantak elkarrekin abestu eta grabatzera iritsi zen.

Rob Epsteinek eta Jeffrey Friedmanek zuzendutako Howl (2010) filmean, agertu zen «Howl» poemaren aurkezpena Six Galleryn, eta, ondoren, 1957an idazlearen aurka lizunkeriagatik egindako epaiketa. James Francok egin zuen Ginsbergen papera; Aaron Tveitek, berriz, Peter Orlovsky, poetaren bikotekidearena, eta Jon Hamm aktorea izan zen Jake Ehrlich, haren abokatua.

Ginsberg euskaraz

Howl poema Harkaitz Canok euskaratu zuen, Ulua izenburuaz. 2005eko Durangoko Azokan doan banatu zuen argitaletxeak.

Poemak edizio digital aske bat du Susa argitaletxearen webgunean. Horrez gain, poemaren irakurraldi bat entzun daiteke Harkaitz Canoren ahotsean grabatutako podcast batean.

Obrak

• --. (1970). Empty mirror: early poems. New York: Corinth Books ISBN 978-0870910302. OCLC .787381.
• --. (1971). Reality sandwiches 1953-60. San Francisco: City Lights Books ISBN 978-0872860216. OCLC .174307779.
• --. (1972). The fall of America: poems of these States, 1965-1971. San Francisco: City Lights ISBN 978-0872860636. OCLC .1053558056.
• --. (1972). The Gates of Wraht: Rhymed Poems, 1948-1952. Bolinas: Grey Fox Press ISBN 978-0912516011. OCLC .868356001.
• --. (1974). Planet news. Poems. 1961-1967.. San Francisco: City Lights Bookstore ISBN 978-0872860209. OCLC .908810573.
• --. (1975). Sad dust glories: poems during work summer in woods. Berkeley: Workingmans Press OCLC .2913714.
• --. (1975). First blues: rags, ballads & harmonium songs, 1971-74. New York: Full Court Press ISBN 978-0916190040. OCLC .1530922.
• --. (1978). Mind breaths: poems, 1972-1976. San Francisco: City Lights Books ISBN 978-0872860926. OCLC .30478721.
• --. (1982). Plutonian ode. San Francisco: City Lights Books ISBN 978-0872861268. OCLC .813656245.
• --. (1984). Collected Poems: 1947-1980. New York: Harper & Row Publishers ISBN 978-0060153410. OCLC .1149321385.
• --; Bailly, Catherine; Pélieu, Claude. (1985). Iron Horse. Paris: Le Livre à Venir & Solin ISBN 978-2853760263. OCLC .18882089.
• --. (1986). Howl - Original draft facsimile, transcript and variant versions fully annotated by author, with contemporaneous correspondence , account of first public reading, legal skirmishes, precursors texts and bibliography. Ed.: Barry Miles. New York: Harper Perennial ISBN 978-0060926112. OCLC .32288272.
• --; Burroughs, William. (1990). The yage letters. San Francisco: City Lights Books ISBN 978-0872860049. OCLC .23245952.
• --. (1996). Illuminated Poems. New York: Four Walls Eight Windows ISBN 9781568580456. OCLC .33897606.
• --. (1996). Selected poems: 1947-1995. London: Penguin Books ISBN 978-0141184760. OCLC .1346666669.
• --. (1997). Cosmopolitan Greetings Poems: 1986–1993. New York: Harper Perennial ISBN 978-0060167707. OCLC .1070250416.
• --. (1999). White Shroud Poems: 1980–1985. Alexandria: Chadwyck-Healey ISBN 978-0060157142. OCLC .314836430.
• --. (2000). Death & fame: poems 1993-1997. New York: Harper Perennial ISBN 978-0060192921. OCLC .470746580.
• --. (2000). Deliberate prose: selected essays, 1952-1995. New York: Harper Perennial ISBN 978-0060930813. OCLC .47032781.
• --. (2006). Howl and other poems. Princeton: Recording for the Blind & Dyslexic ISBN 978-0872860179. OCLC .70787285.
• --. (2006). Kaddish and other poems 1958-1960. San Francisco: City Lights Books ISBN 978-0872860193. OCLC .473848638.
• --. (2006). The Book of Martyrdom and Artifice: First Journals and Poems 1937-1952. Cambridge: Da Capo Press ISBN 978-0306814624. OCLC .71004279.
• --. (2009). The Selected Letters of Allen Ginsberg and Gary Snyder. Washington: Counterpoint ISBN 978-1582434445. OCLC .316294930.
• --. (2010). Howl and other poems. San Francisco: City Lights Books ISBN 978-0872860179. OCLC .712586250.
• --. (2013). Collected poems, 1947-1997. London: Penguin Classics ISBN 978-0141394213. OCLC .1004980771.
• --. (2015). I greet you at the beginning of a great career: the selected correspondence of Lawrence Ferlinghetti and Allen Ginsberg, 1955-1997. San Francisco: City Lights Books ISBN 978-0872866782. OCLC .892163717.
  

Ikus, gainera

• Beat belaunaldia
• Andrea Dworkin
• Lawrence Ferlinghetti
• Philip Larkin

Kanpo estekak

• (Ingelesez) Allen Ginsberg webgune ofiziala

• Datuak: Q6711
• Multimedia: Allen Ginsberg / Q6711