Stan Lee
Stan Lee (New York, 1922ko abenduaren 28a - Los Angeles, 2018ko azaroaren 12a), jaiotza izena Stanley Martin Lieber, komiki gidoigile eta argitaratzailea izan zen, Marvel unibertsoaren sortzailea.[1]
Steve Ditko edo Jack Kirby marrazkilariekin batera, hainbat superheroi sortu zituen, hala nola Fantastic Four, Spiderman, Hulk, Iron Man, Daredevil, Doctor Strange eta X-Men. Pertsonai horiek lortutako arrakastari esker, Marvel konpainia hedatuz joan zen, eta iragarki etxe txikia izatetik multimedia korporazio izatera iritsi.
Bizitza
aldatuSortzez Stanley Martin Lieber, New Yorkeko Bronx auzoan jaio zen Lee, 1922ko abenduaren 28an. Haren gurasoak, Celia Solomon eta Jack Lieber, errumaniar jatorriko etorkin juduak ziren. Elkarrizketa askotan esana utzi zuenez, nobelagile izatea izan zen gaztetatik bere benetako ametsa. Ez zuen sekula bakar bat idatzi, baina, horren ordez, komikiaren industria irauli zuen egile bilakatu zen.[2]
1929ko kraxaren ondoren, diruz larri zebiltzan haren etxean, denboraldi laburreko lanpostuekin aurrera eginez. Egoera itogarri hartako liskar giroan, ihesbide zitzaion fantasia. Iraupen motzeko lanetan hasi zen bera ere; jeansak saltzen eta Broadwayko aretoak zaintzen, besteak beste. Azkenean, osabak bere lantokian hartu zuenean aldatu zen dena, Timely Comics argitaletxean lan txikiak egiten hasi zenean. Destroyer izan zen han sortu zuen lehen pertsonaia, superbotereak zituen nazien kontrako mediku bat. Egiten zizkioten enkargu gehienetan, baina, munstroak eta izaki beldurgarriak eskatzen zizkioten, akzio gehiago eta elkarrizketa gutxiago. Eta Leeri ez zitzaion interesgarria egiten modu hura.[2]
Literaturaren pultsuarekin jarraitzen zuen barruan, eta, dena uztekotan izan zen arren, ordura arte egiteko moduetatik askatu, eta The Fantastic Four kaleratu zuen 1961ean: izaki desitxuratuak izan beharrean, mozorro berezirik ere ez zeramaten astronauten familia bat zen. Txiki gelditu ziren liburu dendetako apalak argitalpenak ekarri zuen arrakastarekin. Hura izan zen Leeren marka bilakatuko zen Marvel unibertsoaren lehen hazia. Superheroiek borroka baino gehiago egin zezaketela erakutsi zuen, eta aitzindaria izan zen hainbat gai sozial binetetara eramaten.[2]
1972an, osabaren argitaletxeko editore postua hartu zuen, eta komikizaleen ikono bihurtua zen ordurako. Hurrengo arrakasta kolpea Marvel bere sorkuntzak pantaila handira eramaten hasi zirenean heldu zitzaion, eta Lee bera cameo-ak egiten hasi zen horietan; Spider-Man, Daredevil, Hulk, Fantastic Four, Iron Man, The Avengers eta beste askotan.[2]
Ez zion inoiz utzi idazteari, Marvelentzat egiten zituen proiektuak edo bere ekoiztetxe propioan sortzen zituen lanak. 2015ean, autobiografia kaleratu zuen, binetaz bineta idatzitakoa. Urteetako lana aitortu zioten hainbat sariren bidez. Zera esan zuen, 2017an, Los Angelesen egin zioten omenaldi batean: «Idatzi irakurri nahi duzun hori. Haiek irakurri nahi dutela uste duzun hori idazten saiatzen bazara, ez dituzu haiek ezagutzen, baina ez duzu zeure burua ere ezagutzen. Aldiz, zuk irakurriko zenukeen hori idazten baduzu, zu bezalako jende gehiago egon behar duelako da».[2]
Erreferentziak
aldatu- ↑ Marvel unibertsoaren aita zendu da, 95 urterekin.. gaztezulo.eus.
- ↑ a b c d e Ugarte Irizar, Itziar. Marvelen unibertsoa erein zuena. Berria, 2018-11-13, CC BY-SA 4.0, berria.eus.
Kanpo estekak
aldatu- Larretxea Agirre, Ainhoa Marvel etxeko arima, berria.eus
- (Ingelesez) Webgune ofiziala, therealstanlee.com
