Wikipedia

Santos Iñurrieta

Artikulu edo atal hau ez dator bat formatu hitzarmenekin.
Zure esku dago artikulu hau egokituz Wikipediari laguntzea.


Santos Iñurrieta de la Fuente (Gasteiz, 1950eko uztailaren 8a - Mallorca, 2023ko abenduaren 10a) arabar margolari nabarmena izan zen, bere konpromiso sozial sakonagatik ezaguna, bere artearen bidez adierazia. Iñurrieta funtsezko figura izan zen Euskal Herriko arte eta kultur eszenaren garapenean, bereziki Gasteizen, XX. mendeko azken hamarkadetan eta XXI. mendearen hasieran.

Santos Iñurrieta

Bizitza
JaiotzaGasteiz, 1950eko uztailaren 8a
Herrialdea Araba, Euskal Herria
HeriotzaMallorca, 2023ko abenduaren 10a (73 urte)
Hezkuntza
HeziketaGasteizko Arte eta Lanbide Eskola
Jarduerak
Jarduerakmargolaria

Biografia

aldatu

Hezkuntza eta lehen urteak

aldatu

Santos Iñurrieta Gasteizko Arte eta Lanbide Eskolan hezi zen 1964 eta 1967 artean. 60ko hamarkadaren amaieran eta 70eko hamarkadaren hasieran, Javier Septién aktibistarekin eta Gabriel González, Lourdes Lacalle, Xabi Montoia, Periko Gonzalo, Vicente Preciado, Enrique Santamaría, Ernesto Murillo eta Jesús Verdasco artista arabar/gasteiztarrekin batera, Klink taldean parte hartu zuen. Talde horrek militantzia antifrankista eta asaldura kulturala uztartzen zituen, espazio kolektibo irekia, anarkikoa eta emankorra eskainiz bertako artistei.

Bizitza pertsonala

aldatu

20 urte zituela, Pilar Martínez Ocasarrekin batera (Bilbo, 1951ko abenduaren 6a - Donostia, 2019ko maiatzaren 26a), seme bakarra izan zuen, Goar. Cicatriz, Estopa, Nacha Pop, Bizkar Hezurra eta Sorry Mamma taldeetako gitarrista gisa nabarmendu zen.

Ibilbide Artistikoa

aldatu

1972an Faustino Orbegozo Elzaguirre Fundazioaren babesa jasotzen hasi zen, euskal artearen abstrakzioaren sustatzaile nagusia. Fundazioa eratu ondoren, Iñurretak, Juan Mieg, Carmelo Ortiz de Elgea, José Luis Zumeta eta beste batzuekin batera, "Erakusketa" izeneko erakusketa ibiltarian parte hartu zuen, 1978tik 1980ra Estatu osoan euskal artea ezagutzera eman zuena.

Aktibismoa eta kontzientzia soziala

aldatu

Iñurrietaren gizarte-kontzientzia hasieratik egon zen presente bere obran, eta bereziki Gasteizko Gertakari tragikoetatik abiatuta: 1976ko martxoaren 3an bost langile hil zituzten eta ehun eta berrogeita hamar pertsona zauritu greba baten errepresioan.

Iñurrieta oso aktiboa izan zen Gasteizen kultura-ehuna sortzen. "Txo" ren sorreran parte hartu zuen, Franco hil ondoren jaietan Gasteizko kaleak hartu zituzten lehenengo peñetako bat – "blusa" ere esaten zaio –. Modu kritiko eta satirikoan agertzen ziren jaietan berak marrazten zituen pankartekin. Hertzainak bezalako herriko taldeentzako diskoen azalak eta Gasteizko Nazioarteko XI. Jazzaldiko kartelak (1987) diseinatu zituen. Musikari, artista, marrazkilari, aktore eta zine-zuzendariei lagundu zien; bere etxean eta tailerrean diziplina arteko eta kontestatarioko hazkuntza-salda sustatu zuen.

Bidaiak eta eraginak

aldatu

1980an, Katmandura (Nepal) egindako bidaia batean, budismoarekin eta tantrarekin harremanetan jarri zen. Bizitzaren ikuspegi horrek zirrara handia eragin zion eta ez zion esploratzeari utzi.

1983an, Lanzarotera joan zen bizitzera eta margotzen soilik jardun zuen. Etxe zahar abandonatu batean kokatu zen. Denborarekin askotariko kezka artistiko eta existentzialak zituzten gazteen bilgune bihurtu zen etxe hori.

Han, bere pinturak bereizten zuen abstrakzio bolumetrikoa alde batera uzten du eta bere bizitza artistikoan zehar landu zuen obra argumental, ironiko, erreferentzial, sinbolista, garratz eta koloretsua bihurtzen da,

Bizitza Mallorcan

aldatu

1992an, Joana Nicolau Duran mallorcarra ezagutu zuen, hil zen arte bere bikotekidea izango zena, eta Mallorcara joan zen bizitzera.

Uhartean bere obra hedatu egiten da: irlaren lasaitasunak, argitasunak eta baretasunak Iñurrietaren imajinario gero eta barroko eta gupidagabean aurkitzen dute bere lekua.

Urte horietan, Parisen, Anberesen, Bartzelonan, Valentzian, Lugon eta Castellonen egin zituen erakusketak, eta erregulartasun handiagoz Euskadin, eta lotura handia du horrekin. Mallorcan ere erakutsi zituen lanak.

Bere obra dibertigarria da: dibertimendu bat "kajikak" dira; bineta moduan, birziklatutako elementuekin jolastuz formatu txikietan. Bizitzari buruzko gogoeta filosofikoa, ironikoa edo esoterikoa egiten du koaderno askotan eta jatortasunez irakurtzen du. 2010ean, Lui Diezbysi bere alter ego-ari eman zion argia sare sozialetan, batez ere Facebooken. Bertan, marrazki eta bineta satirikoak eskaintzen ditu, momentuaren gaurkotasunari eta bizitza modernoari buruz.


Azken urteak eta ondarea

aldatu

Gaztetatik bizkarrezurrean deformazio mingarria zuen. Azken hamar urteetan bere osasuna murriztu egin zen eta lan trinkoa egin zuen Mallorcako tailerrean. 2017an, Euskal Herriko Arte Garaikideko Museoak, Artiumek[1], erakusketa handi bat jarri zuen bere formatu handieneko artelana erakusteko: 190x390zm-ko 23 lan, 200x200zm-ko 21 lan. 2018an, Gasteizen, Zuloa Irudian eta Zas espazioan izan zituen azken bi erakusketak. 2019an egin zuen azken bidaia Gasteizera.

2023ko apirilean minbizia diagnostikatu zioten. Horrek heriotza eragin zion azkenean. 2023ko apirila eta abendua bitartean komiki liburu bat argitaratu zuen, serigrafien bi karpeta, formatu handiko bi koadro amaitu zituen eta akuarela txikiak margotu zituen.

Ezbeharrek ez zuten amore ematea lortu. Pintzelari eutsi zion, gero errotuladoreari eta azkenik arkatzari, energia putz bat geratu zitzaion bitartean.

Hil eta bi hilabetera, Zas espazioak eta Zuloa Irudia taldeak omenaldi bat egin zioten. Bertan Gasteizko artistek parte hartu zuten, Santos Iñurrietari eskainitako lanak sortuz eta, bestalde, lagunek gordetzen zituzten artistaren lanak ekarriz.

Santiago Arcedianok ezin hobeto deskribatzen du pertsonaia 20235eko otsailaren 28ko Postako artikuluan.

Lana

aldatu

Santos Iñurrietaren lanak, figurazio eta abstrakzio txandakatze ezberdinetan eboluzionatu du. Lehen urteetan, bolumen formalak, trinkoak eta biribilak espazioan garatu ziren, elementu antropomorfikoak edo irudimenezko harrizko organismoak ingurune espazialean kateatuta. 70eko hamarkadan, bere pinturak nolabaiteko erraldoitasun epikoa zuen. Bere bi betoi bereizgarriak kezka sozial sakona eta euskal filiazio nabarmena ziren, bere herriarekiko elkartasunarena. Oro har, egoera oso kolektiboetan azaldu nahi duen guztia barrutik komunikatzeko premiari fideltasunez jarraitzen dio. Pixkanaka, kolorea emeki-emeki areagotzen da, lan zehatz eta hausnartu baten emaitza gisa. Santosen pinturak azkar zeharkatzen du sentimenduzko berehalakotik intelektualera doan ibilbidea. Esplizituetik eta zuzenetik sinbolikora.[2]

Plano etenen talkak, bere etapa abstraktuenean zeuden koloreen hedapenek ez zuten nahikoa indarrik, eta Santosek estrategia aldatu zuen 80ko hamarkadan. Ezinbestekoa zen haien koadroetan gertatzen ziren gertaerek benetako protagonistak izatea eta aurpegi gogorrak izan ziren bidea ireki zuten lehen irudiak. Narrazio zuzenak sinboliko hutsari lekua hartu zion.[3][4]

1983an Lanzaroten urtebete egin ondoren, oso lan argumental, ironiko, surreal, sinbolista eta garratza egiten hasi zen. Izaki antropomorfikoak eta zoomorfikoak, esoterismoari, kabalari eta tarotari, irudimen fantastiko bati, erotismoari... erreferentzia etengabeak egiten dizkietenak. Azken batean, gizarte garaikidearen alderdi askoren kritika zorrotza, bere obraren barruan azpigenero txiki bat, koadroei ematen dizkien izenburu bitxi eta deskribatzaileek nabarmendutako karga ironiko sakonarekin.



1992an Santos Mallorcara joan zen, eta handik irudimenak sakabanatutako egunerokotasunaren kontakizunak erakutsi zizkigun. Bere koadroak festa bisual bat dira, istorioak kontatu nahi ditu beste istorio batzuetan sartuz. Etengabeko erreferentziak daude egungo eta betiko artearen munduari buruz. Ekintza plagiarioak baino gehiago, miresmenezko omenaldiak dira, besteak beste, Picasso, Matisse, Gris, Hockney. Askatasun osoz margotzen jarraitu nahi du, eta askatasun horrek pintura modernoaren ikonoak bisitatzen ditu. Narrazioak elkarri lotzeko metodo surrealista, deszentratua, aplikatzen du.[1]

Asmo kritikoak irudien dislokazioa eta irakurketa bikoitzak artikulatzeko balio dio, irudia kontakizun ireki bat sortzeko gai den jariotasun-puntu batera eramateko..

Iñurrietaren pintura irribarre modu bat bezala da, zoriontasuna adierazteko ariketa bat bezala. Iñurrietak uko egiten dio edozein mugimenduri, eta bizi den lekuan egon nahi du, koadroak sortu nahi ditu bere espazio geldian, tentsiorik gabe, antsietaterik gabe: arnasa hartzen duenak bezala lan egiten du. Badaki munduaren ergelkeria ez dela konpontzen ergelkeria salatzen duten koadroekin.

"Beti gustatu izan zait argia, isiltasuna, zarata bitxiak eta paisaiek eta naturak ematen dizutena. Giza harremanen zentzuak, beren gezur eta konplexutasun handiekin, gero eta gizatasun falta handiagoarekin, neke bat eragiten dute, kanpo-komunikazioarekin ixten zaituztena, eta zure elkarrizketaren zati asko zure lanean sartzen dituzu. Beti zoaz bide berrien bila, egia eta gauzen zentzua aurkitu nahian "

Sariak

aldatu
  • 1973: Vizcaya Bankuaren Saria, Euskal Pintura Handiko VI. Saria, Donostia.[5]
  • 1978: Faustino Orbegozo Fundazioaren Beka.[6]
  • 1982: Bigarren saria Gure Artea lehiaketan, Eusko Jaurlaritzak antolatuta, Bilbo.
  • 1985: Accésit Ibáñez de Matauko eskultorearekin batera, Gure Artea lehiaketan, Eusko Jaurlaritzaren eskutik, Kategoria: Manos Unidas.

Argitalpenak

aldatu
  • 1972: Javier Serrano, "Santos Iñurrieta", Katalogoa, Mikeldi Galeria, Bilbo.
  • 1972: "Euskal artearen erakusketa", Katalogoa, Barakaldo.
  • 1973: Javier Serrano, "Santos Iñurrieta", Katalogoa, Mikeldi Galeria, Bilbo.
  • 1974: Javier Serrano, "Alabeseko eskultore bat eta lau margolari", CAM Pamplona.
  • 1974: Javier Serrano eta Santiago Viar, El Pez Galeria, Donostia, Katalogoa.
  • 1976: "Artexpo", Vanguardia artearen erakusketa, Bartzelonako Azoka.
  • 1977: Javier Viar, "Surrealismoaren eszenatokia", B Galeria, Donostia, Katalogoa.
  • 1978: "Euskal artea/Arte vasco", Euskadiko Kutxaren Kutxa Laborala, Katalogoa.
  • 1978: "Euskal poetak eta artistak", Gipuzkoako Aurrezki Kutxa.
  • 1979: Julio Caro Baroja, "Euskal artearen kontzeptuari buruz".
  • 1979: Javier Viar, "Gerraosteko euskal artearen hiru belaunaldi".
  • 1979: Santiago Amón, "Erakusketara hurbilpen bat", Katalogoa, Faustino Orbegozo Fundazioa, Velázquez Jauregia, Madril.
  • 1980: "Arte garaikide eta kontemporaneoaren katalogoa", Bilboko Arte Ederren Museoa.
  • 1980: Javier Serrano, "Santos Iñurrieta-Carmelo Ortiz de Elguea", Katalogoa, Arte Gelaren Castel Ruiz, Nafarroako Aurrezki Kutxa, Tutera.
  • 1981: "Arteder", Bilboko Arte Garaikidearen Azoka.
  • 1982: "Euskal artistak errealismo eta figurazioaren artean * 1970-1982", Katalogoa, Madrilgo Udal Museoa.
  • 1986: "Euskal Artistak gosearen kontrako kanpainan", Manos Unidas.
  • 1987: "Pintura eta eskultura topaketak", 3. Lantokia Taller, Gasteizko Udala.
  • 1990: "Basque Enterprise aldizkaria", zk. 7.
  • 1990: Laureano Goñi, "Santos Iñurrieta. Pinturak", Durangoko Arte eta Historia Museoa.
  • 1990: "Santos Iñurrieta, Carmelo Ortiz de Elguea, Juan Mieg", Katalogoa, San Telmo Museoa.
  • 1991: Florencio Martínez Aguinagalde, "Santos Iñurrieta", Art International Gallery.
  • 1996: "Euskal Margolariak. Pintores Vascos aldizkaria", zk. 6.
  • 1997: "Euskal Margolariak. Pintores Vascos aldizkaria", zk. 7.
  • 1996: Santiago Arcediano Salazar, "San Prudencio aretoaren historia".
  • 1996: José Luis Merino, Katalogoa, Pamplonako Ciudadela.
  • 1997: "Erakusketa", Fundazio Faustino Orbegozo, Joan Miró Fundazioa, Bartzelona.
  • 1997: "Interart", Nazioarteko arte azoka, Katalogo ofiziala.
  • 1997: "Kulturgintza 1971-1996", Windsor Kulturgintzaren 25. urteurrena, Bizkaiko Foru Aldundia.
  • 1997: "Herriko Bilduma", Gustavo de Maeztu Museoa, arte garaikideko euskal eta nafar ikuspegiak, Álavako Arte Ederren Museoan.
  • 1997: José Luis Merino, "Santos Iñurrieta 1995-1997", Katalogoa, Arte Xerea.
  • 1998: "Athletic Club de Bilbao 1898-1998. Arte Katedralean".
  • 1998: "MAC", Nazioarteko Arte Garaikidearen Azoka, Marbella.
  • 1999: "1999ko erakusketen katalogoa", Ajuria Aretoa aretoa.
  • 2000: "Remirada", Hamarkada horretako artea Arabako Arte Ederren Museoan.
  • 2000: Santos Iñurrieta, "La Isla", Katalogoa, Clérigos Galeria, Lugo.
  • 2001: "ArteGaleria La Brocha", Erakusketa kolektiboa, Katalogoa.
  • 2002: Epelde Mardaras Galeria, "Kajitas", Katalogoa.
  • 2005: "70 Artista", José Luis Merino.
  • 2006: "Aralarte 2006. Mailopearen magalean hegaletán".
  • 2007: "Artea Oinez 07", CAN Fundazioa.
  • 2007: "Celedón Aldizkaria", 88 zenbakia, 50. urteurrena.
  • 2017: "Ke ustéd lo pase bien", Katalogoa, Artium Museoa, Araba.
  • 2018: "Suite Menut", Zuloa Irudia, Katalogoa, Vitoria. [7]
  • 2022: "Villa Magedonov", Mallorca.

Erakusketak

aldatu
  • 1970: Erakusketa banaketa Bitoriko Kutxaren Kultura Aretoetan.
  • 1971: "Euskal margolariak gaur egun" kolektiboa, Torre Luzea, Zarauz.[8]
  • 1972: Erakusketa banaketa Vitoriko kultur aretoetan, Bilboko Mikeldi galerian eta Durangoko Udal Kultur Aretoetan. Barakaldoko udaletxean "Euskal arte erakusketa" izan zen parte.[9]
  • 1973: Erakusketa banaketa Iruñeko Kutxan.[10] Luis de Ajuria Aretoetan, Vitoria.[11] Bilboko Mikeldi Galerian.[12] Ataún, Gipuzkoako "J.M. Barandiarán Gorazarre-Omenaldi Padre Don José Miguel Barandiarán" kolektiboan izan zen parte.
  • 1974: Erakusketa banaketa Pez Galerian, Donostia.[13] "Un escultor y cuatro pintores Alaveses" kolektiboa Donostiako San Telmo Museoan eta Pamplonako Arte Hiria Kutxako Arte Ateko Pabilioietan.[14]
  • 1975: Arabako artisten kolektiboa Luis de Ajuria aretoan, Vitoria. Eder Arte Galerian banaketa.[15]
  • 1976: Erakusketa banaketa Luzaro Galerian, Bilbao. "Objetos" kolektiboa Luzaro Galerian, Bilbao.
  • 1977: Erakusketa banaketa B galerian, Donostia.[16]
  • 1978: "Euskal Artea 78-Arte Vasco 78" kolektiboa Bilboko kutxaren kultur aretoan.
  • 1979: "Erakusketa 79" kolektiboa Velázquez jauregian, Madrilen.[17]
  • 1980: Carmelo Ortiz de Elguearekin batera Castel-Ruiz Aretoan, Tudelan. "Erakusketa 79" Miró Fundazioan, Barcelonan.
  • 1981: "Arte Eder 81", Bilboko Arte Garaikideko Azoka. Banaketa Ederti galerian, Bilbao.
  • 1982: Madrideko Udal Aretoetan "Euskal artistak errealismo eta irudipena artean 1970-1982" kolektiboa.
  • 1983: Erakusketa banaketa El Almacén galerian, Arrecife, Lanzarote.
  • 1984: Windsor galerian banaketa, Bilbao. Arabako Aurrezki Kutxan banaketa.[18]
  • 1986: Tórculo aretoan, Burgos. Manos Unidas, Vitorian. Lipari jatetxean, Vitorian.
  • 1987: "Gernika 37-87" erakusketa, Gernika. Arabako Aurrezki Kutxako banaketan banaketa.[19]
  • 1988: Serigrafien erakusketa Fundazio Caja Provincial-en. Oteiza Jainkoaren omenaldi gisa San Prudencio aretoan erakusketa eta mural bat egitea. Gasteiz Hotelean mural bat egitea.
  • 1989: "Euskal artistak" kolektiboa Bilboko aurrezki kutxan. Orma, Amárica Aretoan erakusketa. Euskal epaitegiko eraikinean mural bat egitea. "Obra gráfica" banaketa Dendaraba aretoan.
  • 1990: Artearen eta Historiaren Museoan, Durangon banaketa.[20] Pintzel galerian banaketa, Pamplonan. San Prudencio aretoan banaketa, Vitorian.[21]
  • 1991: "Art International Gallery"-n banaketa, Bilbao.[22] Kubako Bienal Kolektiboan parte hartzea, La Habana.[23] Arte Xerea galerian banaketa, Valentián.
  • 1992: ARCO-n, Madrilen Arte Xerea galeriarekin. Olaguibel Aretoan banaketa, Vitorian. S´agrícola aretoan banaketa, Manacor, Mallorca.
  • 1993: Lourdes Ugarabe galerian banaketa, Vitorian. De Griffioen galerian banaketa, Antwerpen.[24] Arte Xerea galerian banaketa, Valentián.
  • 1994: Interart-en parte hartzea Arte Xerea galeriarekin.
  • 1996: Torre de ses Puntes-en banaketa, Manacor, Mallorca.[25] Mixtos Pabilioietan, La Ciudadela, Pamplonan banaketa.[26]
  • 1997: Berta Belaza galerian banaketa, Bilbao.[27] Toulouseko Artexpo eta Valentiako Interart-en parte hartzea. Arte Xerea galerian banaketa, Valentián.[28]
  • 1998: Artexpo-n, Barcelonan parte hartzea.[29] Marbella MAC, Interart-en parte hartzea.
  • 1999: Luis de Ajuria aretoan banaketa, Vitorian.
  • 2000: La Brocha galerian banaketa, Bilbao.[30] "La Isla" banaketa, Clérigos Galeria, Lugo.[31] Errepresaliatuekin solidarioa den erakusketa.[32] Xerea galerian banaketa, Valentián.
  • 2001: Uribitarte kolektiboan parte hartzea, Bilbao.[33]
  • 2002: "Kajikas" banaketa Zuloa Irudia-n, Vitorian.[34] Epelde Mardaras-en banaketa.[35]
  • 2005: Zuloa Irudia-n banaketa.[36] Camí del Mar galerian banaketa, Manacor.
  • 2007: Byzance galerian Serge Van de Put eskultorearekin, Parisen banaketa.
  • 2008: Caja Vital Fundazioaren kolektiboan parte hartzea.[37]
  • 2017: "Ke usted lo pase bien" banaketa Artium Museoan, Vitorian.[38]
  • 2018: Zuloa Espazioan "Suite Menut" Santos Iñurrieta, Patxi Aldunate, Benito Herreruela [39]

Museoetan eta bildumetan

aldatu

Santos Iñurrieta de la Fuenteren lana hainbat bilduma eta museo nabarmenetan dago. Horrek arte-arloan egindako lanaren garrantzia eta aintzatespena islatzen du.

  • Bilboko Arte Ederren Museoa, euskal eta espainiako artearen bilduma garrantzitsua daukana, Iñurrietaren lanak barne.
  • Museo de Arte Abstracto Español, Cuencan kokatua, Espainiako arte abstraktuaren bilduma zabalagatik ezaguna, non Iñurrietaren piezak dauden.
  • Arabako Museoa, Gasteizen, eskualdearen ondare artistikoa irudikatzen duten lan zabalaren bilduma bat dauka, Iñurrieta-enak barne.
  • San Telmo Museoa, Donostian, euskal arte eta kultura bilduma aberatsa dauka, horien artean Iñurrieta-ren lanak.
  • Bilbao Kutxaren bilduma, artisten lanak barne hartzen dituena, horietako batzuk Iñurrieta-rena.[40]
  • Bizkaia Kutxaren bilduma, kultura eta artearekin konpromisoa duena, Iñurrieta-ren lanak barne.[41]
  • Bankunión, beren bilduma artean Iñurrieta-ren lanak barne hartzen dituena, instituzio finantzarioen interesa erakusiz.
  • Caja Laboralean, euskal kultura eta arteari laguntzen diona, Iñurrieta-ren lanak barne.

Bilduma eta museoetako erakusketa iraunkor hauek Iñurrietak panorama artistikoan duen garrantzia eta kulturari egindako ekarpena nabarmentzen dute.

  1. ↑ a b El universo de Santos Iñurrieta en el ARTIUM de Vitoria. .
  2. ↑ Iñurrieta de la Fuente, Santos - Auñamendi Eusko Entziklopedia. .
  3. ↑ Santos Iñurrieta. Ke usted lo pase bien. .
  4. ↑ Iñurrieta de la Fuente, Santos. .
  5. ↑ Ipar Gaceta, 1973ko urtarrilaren 10a.
  6. ↑ Santos Iñurrieta. .[Betiko hautsitako esteka]
  7. ↑ https://datoeconomico.com/2018/11/27/zuloa-inaugura-suite-menut
  8. ↑ La Gaceta del Norte, 27-4-71 / Norte Express, 24-4-71.
  9. ↑ Norte Express, 8-12-71.
  10. ↑ Diario de Navarra, 7-2-73.
  11. ↑ La Voz de España, 24-3-73.
  12. ↑ El Correo, 6-11-73.
  13. ↑ La Voz de España, 9-3-74.
  14. ↑ La Voz de España, 13-9-74 / El Pensamiento Navarro, 27-11-74.
  15. ↑ La Voz de España, 7-2-75 / Norte Express, 6-2-75 / La Gaceta del Norte, 7-2-75.
  16. ↑ El Diario Vasco, 13-2-77.
  17. ↑ Norte Express, 10-1-79.
  18. ↑ El Correo Español, 4-5-84.
  19. ↑ El Correo Español, 11-6-87.
  20. ↑ Deia, 7-3-90.
  21. ↑ El Correo Español, 21-1-91 / Egin, 26-1-91 / El Punto, 6-2-91.
  22. ↑ Egin, 14-5-91 / Deia, 5-5-91.
  23. ↑ El Mundo, 26-2-92.
  24. ↑ Gazette Van Antwerpen, 20-10-94.
  25. ↑ Baleares, 29-4-96.
  26. ↑ Diario de Noticias, 6-12-96 / Diario de Navarra, 6-12-96.
  27. ↑ El Correo, 23-1-97 / El Correo, 18-1-97.
  28. ↑ Levante, El Mercantil Valenciano, 7-11-97.
  29. ↑ El Mundo, 30-4-98 / Paris Match, 11-5-98.
  30. ↑ El País, 31-1-2000 / El Mundo, 16-1-00.
  31. ↑ El Progreso, 4-3-00 / La Voz de Lugo, 4-3-00.
  32. ↑ Gara, maiatza 00.
  33. ↑ El Correo, 18-3-01.
  34. ↑ Deia, 8-2-02 / El País, 8-2-02 / El País, 14-2-02 / Gara, 8-2-02.
  35. ↑ Gara, 30-10-02 / El País, 31-10-02.
  36. ↑ El Correo, 6-5-05.
  37. ↑ El Correo, 29-2-08.
  38. ↑ Noticias de Álava, 15-9-17 / Diario, 14-9-17 / Diario de Noticias de Álava
  39. ↑ Gaur8 6-10-18/Diario 27-9-18/El correo 27-9.18
  40. ↑ Iñurrieta de la Fuente, Santos | Colección. .
  41. ↑ Iñurrieta de la Fuente, Santos | Colección. .
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Santos_Iñurrieta&oldid=9995001"(e)tik eskuratuta