Puntu kardinal

Puntu kardinalak iparrorratzaren lau norabide nagusiak dira:

Iparra edo Iparraldea. I.
Ekialdea edo Sortaldea. E.
Hegoa edo Hegoaldea. H.
Mendebaldea edo Sartaldea. M.

Puntu kardinalak
Iparra Ipar-ekialdea Ekialdea Hego-ekialdea Hegoa Hego-mendebaldea Mendebaldea Ipar-mendebaldea

Lurraren errotazio mugimendutik eratorriak diren lau norabideak dira, kartesiar erreferentzia-sistema bat osatzen dutenak, orientazioa mapa batean edo lurraren azalean bertan irudikatzeko. Lau norabide hauek 90 graduko lau angelu eratzen dute, aldi berean, erdikariengatik banatuak direnak, ipar-mendebaldea, hego-mendebaldea, ipar-ekialdea eta hego-ekialdea eratuz. Gauza bera errepikatuz Haize-arrosa lortzen da, nabigazioan mendeetan zehar erabili izan dena eta lurrazalaren mugimenduko 32 norabide nagusiak hartzen dituena.^[1]^[2]

Etimologia

Kardinal hitza kardo hitz latindarretik dator, erromatar hirietan, ipar-hego marraztutako kalea identifikatzen zuena eta hiriaren erditik igarotzen zena. Honek, benetan kardinala den puntu bakarra, etimologiaren aldetik behintzat, Iparraldeak izan beharko lukeela esan nahi du, eta, neurri txikiagoan, Hegoaldea. Puntu kardinaletatik, Iparraldea da orientazioaren norabidea identifikatzen duena, eta, beraz, irudizko zentzuan, pertsona batek iparra galdu duela esaten da galduta dagoenean edo norabidea galdu duenean. Dena dela, ideia honek, ia paradoxikoa dirudi, orientatzeko pertsonek, Ipar Hemisferioan, lehenik Ekialdea, Mendebaldea edo Hegoaldea kokatzen dugun zentzuan, eguerdiko orduetan, Iparraldea hain argia ez den bitartean.

Haize-arrosa

Sakontzeko, irakurri: «Haize-arrosa»

Puntu kardinalak haize-arrosak erabiliz irudikatzen dira mapetan. Oro har, iparralde nabarmen agerrarazten da, gezia luzatuz edo kolorea aldatuz. Gehienetan, maparen goialdea iparraldea izaten da eta, hortaz, behealdea hegoaldea, eskuinaldea ekialdea eta ezkerralde mendebaldea. Puntu geografikoak koordenatu bidez emateko modua arauturik dago nazioarteko sisteman, eta euskaraz ere halaxe adierazi behar dira. ^[3]

Lau puntu kardinalez gain, tarteko puntuak ere adieraz daitezke (edo kardinalartekoak):

Laburdura	Puntua	Azimut
I (N)	iparraldea	0°
IIE (NNE)	ipar-ipar-ekialdea	22,5°
IE (NE)	ipar-ekialdea	45°
EIE (ENE)	eki-ipar-ekialdea	67,5°
E (E)	ekialdea	90°
EHE (ESE)	eki-hego-ekialdea	112,5°
HE (SE)	hego-ekialdea	135°
HHE (SSE)	hego-hego-ekialdea	157,5°
H (S)	hegoaldea	180°
HHM (SSW)	hego-hego-mendebaldea	202,5°
HM (SW)	hego-mendebaldea	225°
MHM (WSW)	mendebal-hego-mendebaldea	247,5°
M (W)	mendebaldea	270°
MIM (WNW)	mendebal-ipar-mendebaldea	292,5°
IM (NW)	ipar-mendebaldea	315°
IIM (NNW)	ipar-ipar-mendebaldea	337,5°
N	iparraldea	360°