Yukio Mishima

Yukio Mishima (三島 由紀夫, Mishima Yukio) —literatur ezizena; jatorrizko izen-deiturez, Kimitake Hiraoka (平岡 公威, Hiraoka Kimitake)— (Tokyo, Japonia, 1925eko urtarrilaren 14a — 1970eko azaroaren 25a) japonierazko idazlea, poeta, aktorea eta zinema zuzendaria izan zen. XX. mendeko japoniar idazlerik garrantzitsuenetakotzat daukate; hiru aldiz hautagai izan zen Literaturako Nobel Saria jasotzeko. Abangoardiazko haren lanak estetika tradizionala eta modernoa nahasten ditu, kultura arteko mugak hautsita, eta gai nagusiak sexualitatea, heriotza eta aldaketa politikoa dira. Porrot egindako estatu kolpe ahalegin baten ondoren seppuku errituzko suizidioa egin zuelako ere famatu da.

Yukio Mishima
(1955) Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	平岡 公威
Jaiotza	Tokio, 1925eko urtarrilaren 14a
Herrialdea	Japonia
Lehen hizkuntza	japoniera
Heriotza	Tokio, 1970eko azaroaren 25a (45 urte)
Hobiratze lekua	Tamako hilerria
Heriotza modua	suizidioa: sastakatzea
Familia
Aita	Azusa Hiraoka
Ama	Shizue Hiraoka
Ezkontidea(k)	Yōko Hiraoka (en)  (1958ko ekainaren 1a -  1970eko azaroaren 25a)
Seme-alabak	ikusi Noriko Hiraoka (en) Iichirō Hiraoka (en)
Haurrideak	ikusi Chiyuki Hiraoka (en) Mitsuko Hiraoka
Familia	ikusi Koji Tomita (en) (suhi) Hashi Kenkō (en) (osaba) Natsu Hiraoka (aitaldeko amona) Sadatarō Hiraoka (aitaldeko aitona) Hashi Kenzō (en) (amaldeko aitona) Hiraoka Takichi (en) (paternal great-grandfather (en) ) Nagai Iwanojō (en) (birraitona) Hashi Kendō (en) (birraitona) Nagai Naoyuki (en) (paternal great-great-grandfather (en) ) Matsudaira Yoritaka (en) (herenaitona) Matsudaira Noritada (en) (great-great-great-grandparent (en) ) Matsudaira Yorisuke (en) (great-great-great-grandparent (en) ) Hiraoka Manjirō (en) (osaba zahar) Atsushi Ōya (en) (osaba zahar)
Hezkuntza
Heziketa	Graduate Schools for Law and Politics and Faculty of Law, University of Tokyo (en)
Hizkuntzak	japoniera
Jarduerak
Jarduerak	idazlea, prosalaria, eleberrigilea, antzerkigilea, gidoilaria, poeta, saiakeragilea, itzultzailea, kritikaria, antzerki aktorea, zinema aktorea, film-zuzendaria, antzerki zuzendaria, modeloa, militante politikoa, funtzionarioa eta ipuingilea
Altuera	163 zentimetro
Lantokia(k)	Japonia
Enplegatzailea(k)	Ministry of the Treasury (en) Bungakuza (en)
Lan nabarmenak	ikusi The Temple of the Golden Pavilion (en) Confessions of a Mask (en) The Sea of Fertility (en) The Sound of Waves (en) The Sailor Who Fell from Grace with the Sea (en) Kyōko no Ie (en) Patriotism (en) Five Modern Noh Plays (en) Madame de Sade (en)
Jasotako sariak	ikusi Shinchosha literature award  (1954) : The Sound of Waves (en) Kishida Theatre Award  (1955) : Q11580365 Yomiuri Prize  (1956, 1961) : The Temple of the Golden Pavilion (en) [[]]  (1958) : Q11622185 Mainichi art award  (1964) : Silk and Insight (en) ACA National Arts Festival  (1965) : Madame de Sade (en) Golden Arrow Award star on Playwrights' Sidewalk
Influentziak	Murasaki Shikibu, Izumi Shikibu (en) , Fujiwara no Teika, Chikamatsu Monzaemon, Ihara Saikaku, Mimei Ogawa (en) , August Strindberg, Raymond Radiguet eta Jean Racine
Kidetza	Tatenokai (en)
Mugimendua	Japoniar nazionalismoa Japan Romantic School (en) Second Generation of Postwar Writers (en) Estetizismoa Postmodernitatea
Izengoitia(k)	Yukio Mishima, 榊山保 eta 三島由紀夫
Genero artistikoa	drama saiakera manifestua lezio magistrala film laburra
Diskoetxea	King Records
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	sintoismoa

Bizitza

Hasierako urteak

Yukio Mishima, haurra zela (1931ko apirilaren inguruan).

Mishima 1925eko urtarrilaren 14an jaio zen Tokion, Shizue eta Azusa Hiraoka Nekazaritza Ministerioko Arrantza idazkariaren semea. Hyogo probintzian zuen jatorria familiak baina Teitarok, Yukioren aitonak, Estatuko goi funtzionari izatera iritsi zen Tokion. Teitarok zenbait gorabeherarengatik lana galdu zuenean, familiaren gainbehera etorri zen. Natsu, amonak, gorroto zuen senarra, hark lanbidea eta bizitzako beste gai batzuk aurrera ateratzeko gai ez zelako eta emakume eta ardoarekiko zuen zaletasunagaitik. Natsuren kontsolamendurako Yukio aurreneko iloba izan zen.

Haurtzaroko lehen urteak Natsu amonaren itzalpean igaro zituen, hark eraman eta bere familiagandik banandu zuen hainbat urtez. Tokugawa garaiko samuraiarekin lotutako familia batetik zetorren Natsu, eta asmo aristokratikoak izan zituen beti. Izaera txarra eta indarkeriarako joera zituen amonak, baita eromenetik hurbil dauden joerak ere, geroago Mishimaren zenbait idazkitan erretratatuko direnak.

Hamalau urte zituenean hil zitzaion amona baina ordurako bere etxera itzulia zen. Bertan, amaren babespean, askatasuna berreskuratu zuen eta idazteko grina piztu zitzaion.

Hamabi urte zituela, Mishima lehen istorioak idazten hasi zen. Wilde, Rilke eta Japoniako klasiko ugariren lanak irakurri zituen. Ikastetxe elitista batean, Gakushuin, sei urte bete zituenetik eman ondoren, nerabe ahul eta higuingarria izaten jarraitzen bazuen ere, aurrera egin zuen eta eskolako literatura-elkarteko kide gazteena izan zen. Izan ere, liburu moduan argitaratu zuen, 1944. urtean, hemeretzi urte zituela, Bungei-Bunka literatur aldizkari ospetsuan azaldutako bere kontakizun bat, Hanazakari no Mori. Aitak ez zuen gogoko semearen zaletasun hau eta etorkizun seguruago bat nahi zuen beretzako. Egunean zehar eskolara joan eta gauez idazten, Mishima Tokioko Unibertsitatean graduatu zen 1947an, Zuzenbidean, aitaren aholkua jarraitu zuenaren seinale.

Mishima, Bigarren Mundu Gerran, Japoniako Armadako filetara deitu zuten. Azterketa medikoan, hotzeria zuela eta, armadako doktoreak tuberkulosiaren sintomak zituela diagnostikatu zuen, eta hori dela eta, ezgaituta zegoela esan zuen. Mishima errudun sentitu zen bizirik irauteagatik eta heriotza heroiko baten aukera galdu zuelako.

Ikasketak amaitzean, lan bat lortu zuen Finantza Ministerioan, eta etorkizun oparoa zuen. Goi funtzionari lana eta idazle lanak batera egiten zituen eta hain nekatuta amaitu zuen bere aita ados izan zela, 1949an bere lehen urtean, idazten jarduteko bere kargua uztearekin.

Gerra ondorena

Mishimak bere lehen eleberria, Tōzoku (Lapurrak), 1946an hasi zuen eta 1948an bukatu, gerraosteko literaturan agertu ziren idazleak biltzen dituen japonierazko literatura modernoaren bigarren belaunaldian — 1948 eta 1949 artean —. Kamen no Kokuhaku (Maskara baten aitormena) izan zen hurrena, gizartean txertatzeko maskara baten atzean ezkutatu behar duen gazte bati buruzko obra autobiografikoa. Eleberriak sekulako arrakasta izan zuen eta Mishima famatu bihurtu zuen 24 urte zituela.

Mishima idazle disziplinatua eta bertsozalea izan zen. Eleberriak, serie herrikoien nobelak, kontakizun eta literatur saiakerak idatzi zituen, kabuki antzerkirako lan oso txalotuak eta Nō drama tradizionalen bertsio modernoak.

Bere idazkerak nazioarteko ospea eta Amerikan eta Europan jarraipen nabarmena eman zion eta bere lan ezagunenetako asko ingelesera eta Europako beste hizkuntzetara itzuliak izan ziren.

Asko bidaiatu zuen, atzerriko argitalpen askok bilatzen zutela, eta Literatura Nobel sarirako hiru aldiz proposatua izan zen, baina ez zuen lortu, ustez eskuin muturreko jarduera erradikalen ondorioz. Halaber, Mishimak Kawabatari saria utzi nahi izan ziola esan izan da, izan ere, 1940ko hamarkadan Tokioko literatura-zirkuluetara aurkeztu zuen gizonarekiko errespetuaren adierazle gisa. 1968an, Yatividad Kawabatak saria irabazi zuen eta Mishima etorkizun hurbilean saria beste egile japoniar bati emateko aukerak urriak zirenaz konturatu zen.

Bizitza pribatua

Kamen no kokuhaku (Maskara baten aitormena) ondoren, Mishima bere buruaren barruan bakarrik bizi zen gizon gaztea atzean utzi nahian aritu zen. Mundu errealari eta fisikoari lotzen saiatu zen, ariketa fisiko zorrotza eginez. 1955ean, Mishimak pisuekin entrenatu zuen, eta ez zuen asteko hiru saioetako entrenamendu-erregimena eten bere azken 15 urteetan. Material eskasetik abiatuta izugarrizko gorputza lortu zuen, bere buruari egin zizkion argazkiek erakusten dutenez. Gainera, oso trebea bihurtu zen kendoan, Japoniako eskrima arte martzial modernoan.

Une batez, gerora enperadorearen emaztea izango zen Michiko Shundarekin ezkontzea pentsatu bazuen ere, Yoko Sugiyamarekin ezkondu zen 1958an. Hurrengo hiru urteetan, bikoteak alaba bat eta seme bat izan zituen.

Kinjiki-en (1951) (Kolore debekatuak) lanean ari zela, Mishimak Japoniako gay tabernak bisitatu zituen. Mishimaren sexu orientazioak alarguna kezkatzen zuen arazoa zen, eta egilea hil ondoren beti ukatu zuen haren homosexualitatea. Jiro Fukushima idazleak, 1998an, Mishimarekin 1951ean izan zuen harremanari buruzko istorio bat argitaratu zuen, bera eta nobelagile ospetsuaren arteko hamabost gutun gehituz. Mishimaren seme-alabek Fukushima auzitara eraman zuten bere intimitatea eta copyrighta urratzeagatik.

1967an, 42 urterekin, Mishima Japoniako Autobabes Indarretan sartu zen (Japoniako armada) eta oinarrizko entrenamendua izan zuen. Urtebete geroago, Tatenokai (Ezkutuaren Elkartea) sortu zuen, batez ere ikasle abertzale gazteek osatutako milizia pribatua, borroka-arteen printzipioak eta diziplina fisikoak aztertzen zituena. Horiek ere Japoniako Autodefentsa Indarren bidez entrenatu zituzten, Mishimaren zuzendaritzapean.

Bere bizitzako azken hamar urteetan, Mishima hainbat filmetan aritu zen, eta bere istorioetako baten egokitzapena elkarzuzendu zuen, Yûkoku (Abertzaletasuna).

Errituzko suizidioa

Yukio soldaduei hitzaldia ematen, harakiria egin aurretik, 1970ean

1970eko azaroaren 25ean, Mishimak Hōjō no umi (Emankortasunaren itsasoa) tetralogiaren azken zatia bidali zuen bere argitaletxera. Ondoren, Tatenokaiko lau kiderekin batera, aitzaki batekin bisita egin zioten Ichigaya kanpamenduko komandanteari, Japoniako Autodefentsa Indarren Ekialdeko Komandoaren Tokioko kuartel nagusian. Bulegoa barrikadekin itxi eta komandantea bere aulkira lotu zuten. Bere eskaerak zerrendatzen zituen manifestu eta pankartekin, Mishima balkoira irten zen, bertan bildutako soldaduei hitzegiteko. Bere hitzaldiak inspiratu egin nahi zituen, estatu-kolpea eman eta enperadorea bere lekura itzuli zezaten. Ezin izan zuenez aditzera eman, minutu gutxi batzuen ondoren amaitu zuen hitzaldia. Komandantearen bulegora itzuli eta bere seppukua egin zuen. Masakatsu Morita, Tatenokaiko kidea, izendatu zuten erritual honen amaierako buru moztea egiteko, baina Morita ez zen bere lana modu egokian egiteko gai izan. Hainbat saiakera egin ondoren, Hiroyasu Kogari, Tatenokaiko beste kide bati, lana bukatzea baimendu zion. Orduan, Moritak ere bere seppukua egin zuen eta Kogak lepo egin zuen.

Erritual heriotzaren beste elementu tradizional bat jisei no ku konposizioa— nork bere buruari idatzitako poema bat, heriotzaren ordua hurbiltzen denean — kuartel nagusian sartu baino lehen egitea izan zen.

Hil zenean, gerraosteko Japoniako kritikari zuhurrenetako bat desagertu zen, eta Japoniako literatura garaikidearen historian norabidea markatu zuen artista bat.

Mishimak modu zorrotzean prestatu zuen bere heriotza, gutxienez lau urtez, eta Tatenokai taldeko kide ez zen inork ez zuen uste hura antolatzen ari zela. Mishimak bere gaiak ordenan zeudela ziurtatu zuen, eta, gainera, hil ez ziren Tatenokaiko hiru kideen defentsarako dirua uzteko aurreikuspena ere izan zuen.

Sariak

• Shincho Saria (1954), Uhinen soinua eleberriarengatik.
• Kishida Saria (1955).
• Yomiuri Saria (1957), Urrezko pabilioaren tenplua eleberriarengatik.
• Yomiuri Saria (1961), Toka no kiku drama hoberenarengatik.

Bere omenez, 1988an, Shinchōsha argitaletxeak Yukio Mishina Saria sortu zuen.

Obrak

Lan nagusiak

Yukio Mishimaren lan ezagunen zerrenda honetan izenburuak parentesi artean euskaratu dira, errazago identifikatzeko.

• Arratsaldeko atoiuntzia (午後の曳航 - Gogo no eiko, 1963)
• Hanazakari no mori (花ざかりの森, 1944) (Basoa loratua)
• Kamen no kokuhaku (仮面の告白, 1949) (Maskara baten aitormena)
• Ai no kawaki (愛の渇き, 1950) (Maitasunaren egarria)
• Kinjiki (禁色, 1951) (Kolore debekatuak)
• Manatsu no shi (真夏の死, 1952) (Udaren erdialdeko heriotza)
• Chiosai (潮騒, 1954) (Uhinen soinua)
• Kindai nōgaku shū (近代能楽集, 1956)
• Kinkakuji (金閣寺, 1956) (Urrezko pabilioaren tenplua)
• Kyōko no ie (鏡子の家, 1959) (Kyōko-ko etxea)
• Utage no ato (宴のあと, 1960) (Oturuntzaren ondoren)
• Kemono no tawamure (獣の戯れ, 1961) (Piztiaren jokoa)
• Utsukushii hoshi (美しい星, 1962) (Izar ederra)
• Gogo no eiko (午後の曳航, 1963) (Itsasoan grazia galdu zuen itsasgizona)
• Hōjō no umi (豊饒の海 -) (Emankortasunaren itsasoa) tetralogia:
  • Haru no yuki (春の雪, 1964) (Udaberriko elurra)
  • Honba (奔馬, 1969) (Zaldi iheslariak)
  • Akatsuki no tera (曉の寺, 1970) (Egunsentiko tenplua)
  • Tennin no gotsui (天人五衰, 1970) (Aingeruaren usteldura)
• Sado kōshaku fujin (サド侯爵夫人, 1965) (Madame de Sade) antzezlana
• Taiyō to tetsu (太陽と鉄, 1968) (Eguzkia eta altzairua)
• Hagakure nyūmon (葉隠入門, 1967) (Hagakure sarrera)
• Wakaki Samurai no tame no seishin kouwa (若きサムライのための精神講話, 1968-1969) (Samurai gazteentzako lezio espiritualak)

Euskaratuak

• Arratsaldeko atoiuntzia (午後の曳航 - Gogo no eiko), Ibaizabal, 1994. Itzultzailea: Hiromi Yoshida. armiarma irakur daiteke on line.
• Maskara baten aitortza (仮面の告白 - Kamen no kokuhaku), Igela, 2023. Itzultzailea: Iker Alvarez. Gibel-solasa: Angel Erro.

Kanpo estekak

• (Japonieraz) 三島由紀夫文学館 Mishima Yukio Literatura Museoaren webgunea

• Datuak: Q134456
• Multimedia: Yukio Mishima / Q134456