Metano
Metanoa hidrokarburo sinpleena da. Haren formula molekularra CH4 da: karbono-molekula bat eta lau hidrogeno-molekula elkartzen dira lotura kobalenteen bidez. Naturan, landareen deskonposizio anaerobikoaren produktua da, eta biogasa ekoizteko erabil daiteke.
| Metano | |
|---|---|
 | |
| Formula kimikoa | CH4 |
| SMILES kanonikoa | 2D eredua |
| MolView | 3D eredua |
| Konposizioa | karbono eta hidrogeno |
| Azido konjokatua | methanium (en)  |
| Base konjokatua | methanide (en) |
| Aurkitzailea | Alessandro Volta |
| Aurkitze data | 1777 |
| Mota | biogenic aliphatic hydrocarbon (en) , alkano eta group 14 hydride (en) |
| Ezaugarriak | |
| Dentsitatea | |
| Soinuaren abiadura | 1.337 m/s (−161,5 ℃, likido) 450 m/s (27 ℃, gas) |
| Momentu dipolarra | 0 D |
| Fusio-puntua | −182,49 ℃ −182,46 ℃ |
| Irakite-puntua | 111,4 K (1 atm) −161 ℃ (101 Pa) −161,48 ℃ (101,325 kPa) |
| Entropia molar estandarra | 186,3 J/(mol K) |
| Fusio-entalpia | 0 D |
| Formazio entalpia estandarra | −74.520 J/mol |
| Errekuntza entalpia | −890,3 kJ/mol |
| Masa molekularra | 16,031 Da |
| Erabilera | |
| Rola | berotegi-efektuko gas eta reducing agent (en) |
| Arriskuak | |
| NFPA 704 |  4
2
0
|
| Autoignizio tenperatura | 537,8 ℃ |
| Berokuntza globalerako gaitasuna | 28 eta 84 |
| Eragin dezake | airearen kutsadura |
| Identifikatzaileak | |
| InChlKey | VNWKTOKETHGBQD-UHFFFAOYSA-N |
| CAS zenbakia | 74-82-8 |
| ChemSpider | 291 |
| PubChem | 297 |
| Reaxys | 1718732 |
| Gmelin | 16183 |
| ChEBI | 59 |
| ChEMBL | CHEMBL17564 |
| NBE zenbakia | 1971 |
| RTECS zenbakia | PA1495000 |
| ZVG | 10000 |
| DSSTox zenbakia | PA1495000 |
| EC zenbakia | 200-812-7 |
| ECHA | 100.000.739 |
| MeSH | D008697 |
| Human Metabolome Database | HMDB0002714 |
| UNII | OP0UW79H66 |
| KEGG | C01438 |
| PDB Ligand | CH2 eta 74C |
| ASHRAE | 50 |
Propietateak
aldatuPropietate fisikoei dagokienez, metanoa gas kolorgea da, usaingabea eta uretan disolbagaitza, baldintza normaletan. Metano gasak erraz hartzen du su, baina metano likidoa, aldiz, ez da sukoia. Gainera, metano gasaren dentsitatea 0,717 kg/m3-koa da, fusio-tenperatura -182 ºC-koa eta irakite-tenperatura -161 ºC-koa[1].
Propietate kimikoei dagokienez, molekula ez-polarra dela aipatu behar da; izan ere, karbonoak eta hidrogenoak elektronegatibitate berdina dutenez, momentu dipolarra deuseztatu egiten da.
Erreakzio motak
aldatuMetanoaren erreakzioak, oro har, kontrolatzeko zailak izaten dira. Garrantzitsuenak dira errekuntza eta halogenazioa.
Errekuntza
aldatuMetanoaren errekuntzarako hainbat urrats jarraitzen dira. Lehendabizi, metanoak oxigenoarekin erreakzionatu, eta formaldehidoa sortzen du. Ondoren, eratutako formaldehidoa deskonposatu, eta formil erradikalera eraldatzen da. Deskonposizio horretan, karbono dioxidoa eta hidrogenoa askazten dira. Prozesu hori erreketa oxidatzailea da.
Askatutako hidrogenoa eta karbono monoxidoa berehala oxidatzen dira, eta ur-molekula eta karbono dioxidoa sortzen dute:
Hortaz, metanoaren erreketa oxidatzailearen erreakzio osoa hurrengo hau da:
Halogenazioa
aldatuMetanoak halogenoekin erreakzionatzen du baldintza jakin batzuetan, halogenoen erradikal askeen mekanismoari jarraituz:
Erreakzioan X halogenoetako bat da: fluor (F), kloro (Cl), bromo (Br) eta batzuetan iodo (I).
Erabilerak
aldatuMetanoa erregai gisa erabiltzen da elektrizitatea sortzeko; izan ere, bero kantitate handien askatzen duen hidrokarburoa da. Metanoa hoditerietan zehar garraia daiteke berogailurako edo sukalderako erregai moduan erabiltzeko. Horrela erabiltzen den metanoari gas natural deritzo.
Bestalde, metanoa lehengai gisa erabiltzen da industrua kimikoan, hidrogenoa, metanola, azido azetikoa eta anhidrido azetikoa sintetizatzeko. Molekula horiek guztiak sintetizatzeko, lehendabizi, metanoa sintesi-gas bilakatzen da, ur lurrunarekin erreakzionatuz. Erreakzio hori aurrera eramateko, tenperatura altuak eta nikel-katalizatzaileak erabili behar dira.
Metano-iturriak
aldatuHauek dira metano-iturri ohikoenak:[2]
- Hondakin organikoen deskonposizioa: % 30
- Iturri naturalak (zingirak): % 23
- Erregai fosilak: % 20
- Animalien digestio-prozesuak: % 17
- Bestelakoak: % 10
Metanoaren igorpenen % 60k jatorri antropogenikoa du, batez ere, nekazaritzakoak.
Metanoa atmosferan
aldatuAtmosferako metanoak eragin handia du klima-aldaketan. Karbono dioxidoarekin alderatzen badugu, metano kilogramo batek karbono dioxido kilogramo batek baino 23 aldiz gehiago eragiten du berotegi-efektuan hurrengo 100 urteetan. Azken urteetan 0,8 ppm-tik 1,7 ppm-ra igo da metanoaren kontzentrazioa atmosferan, eta igoera horrek eragin handia izan du berotegi-efetuan.
Metanoa lurrazaletik hurbil eratzen da eta estratosferara garraiatzen da haize tropikalei esker. Atmosferako metanoaren kontzentrazioa kontrolatuta dago naturalki metanoaren eta hidroxilo erradikalaren arteko erreakzioaren bidez:
Hala ere, jatorri antropogenikoko isurketek erregulazio hori eragozten dute.
Erreferentziak
aldatu- ↑ Ficha de seguridad metano. Indura Grupo Air Products.
- ↑ «CH4 (Metano) | PRTR España» prtr-es.es (Noiz kontsultatua: 2022-10-28).
