Wikipedia

Dena da ETA

(«Guztia ETA da» orritik birbideratua)

Dena da ETA politika arloan erabiltzen den esaera[1] bat da. Printzipio horren arabera, ETAko kide edo haren kolaboratzaile dira mailaren batean ETAren ideiekin, edo horietako batzuekin, bat datozen edozein talde edo pertsona, nahiz eta pertsona edo talde horiek beren helburu politikoetarako inoiz armarik erabili izan ez. Dena da ETA ideia batez ere XXI. mendearen hasieratik izan da garrantzitsua, batez ere PPk kontrolatutako Espainiako gobernuak izan direnean eta besteak beste ENAMen aurka erabilia.[2][3][4][5][6][7][8][9] Ideia honek ondorio nabariak izan ditu Euskal Herriko politikagintzan.

ETAren aldeko margoketa, Donostian, bi pausotan egina.

Dena da ETA kontzeptuaren garapenean PP eta maila txikiago batean PSOE alderdiak daude. Era berean, terrorismoaren aurkako erakunde batzuek, Terrorismoaren Biktimen Elkartea (Asociación de Víctimas del Terrorismo) adibidez, edo Covite ideia horren alde egiten dute.[10] Espainiako Gobernuak Espainiako Auzitegi Nazionaleko fiskalen bidez printzipio politiko-judizial hori babestu du.

Dena da ETAren azken gertakari aipagarriena 2016koa da.[11] 2016ko azaroan, zazpi gazte kartzelatu zituzten Altsasuko ferietan bi guardia zibilekin egondako liskarren ondorioz. Carmen Lamela epailearen iritziz gazteek ETArekin harremana zuen ekintza terrorista bat burutu zuten .[12][13][14]

Ideiaren funtsa

aldatu

Dena da ETAren ideia ontzat ematen dutenen arabera, ideiaren funtsa hau da: Hego Euskal Herrian aritzen diren alderdi politiko, elkarte, egunkari, sindikatu, komunikabide eta norbanako asko, ETAren partaide direla. Ideia horren ardatzaren arabera, pistolak eta armak erabiltzeak edo izateak ez dira beharrezkoak ETAren partaide izateko. ETAren ideologia (edo gutxi gorabehera antzeko ideologia) duena edo ETArekin laguntasuna erakusten duena, ETAko partaidea izan da.

Gauzak horrela, euskal abertzale asko jarri dira ETArrak diren susmopean eta askotan akusaziopean. Gehienak Euskal Herrikoak eta abertzaleak dira. Baina badira, halaber, euskal herritarrak ez direnak eta ideologia ezberdina dutenak, hala nola komunistak, anarkistak[15] eta sozialdemokratak.

Aurrekoaren ondorioz, ETAkoak ziren akusaziopean ipini eta Espainiako Auzitegi Nazionalean lan egiten zuten epaileek (akusaziopean zeudenen aurkako ideia irmoekin), akusatuen aurkako ekintzak bideratzen zituzten.

Batzuetan era anonimoan egindako salaketa bat besterik ez da izan.[16][17][18] Beste batzuetan "sarekadak" eta atxiloketak egon dira jende kopuru handi edo erakunde oso baten aurka. Badaude beste batzuk non salaketa jarri, atxiloketa asko egon eta komunikabideetan izugarrizko zalaparta sortu eta gero, azkenean absolbituak izan diren.[19] Azkenik, beste batzuetan torturak eta zigor gogorrak jasan dituzte epaitutakoek.[20][21][22]

Askotan salaketak komunikabide jakin batzuen partetik izan dira. Beste batzuetan, ETAren biktimen erakunde batzuk, AVTk edo Manos Limpias delako sindikatuak adibidez, egin dituzte salaketak behean agertzen diren erakunde eta pertsonen aurka.

Dena da ETA indarrean dagoen ideia bat dela aldezten dutenek, laburbilduz, hau salatzen dute: Espainiako gobernuak, izugarrizko boterea duten epaileen laguntasunarekin eta Espainiako komunikabide gehienen laguntzarekin, ideia hau Espaniako Gobernuaren interesen arabera erabiltzen dutela.[23]

Espainiako komunikabideek behin bakarrik hautsi zuten bere aliantza. 2004ko martxoaren 11ko atentatuak egon zirenean hain zuzen ere. Egun horretan eta hurrengoetan PPren gobernuak ETAri egotzi zien egun horretan egon ziren atentatuak eta sozialistek ez zuten ideia horrekin bat egin.

Geroago, PSOEk hauteskundeak irabazi eta El Mundo egunkariak eta beste komunikabide batzuk, ETA eta Al Kaidaren arteko aliantza edota harreman bat bazegoela ziurtatu zuen hurrengo urteetan.[24][25][26][27][28] El Mundok hurrengo urteetan ikerketa bat egin zuen, PSOE, ETA eta Al Kaidaren arteko konexioak baieztatzeko helburuarekin. Askoren iritziz, gezurra izateaz gain, interes elektoralistak zituen.[29]

ETA auto-desegin egin arte, Unidad Editorial (El Mundo), Vocento taldea (ABC) El Correo, Diario Vasco,[30] Grupo Planeta (La Razón), Intereconomía, Editorial Prensa Ibérica[31] eta Espainiako Apezpiku Konferentzia 13TV izan ziren komunikabide ezagunenen artean, Dena da ETA ideiaren babesle sutsuenak.

XXI. mendeko Dena da ETA ideiaren jomuga diren alderdi politiko, egunkari, sindikatu, talde eta elkarte batzuk zerrendatuta ageri dira ondoren. Kasu batzuk kontraesankorrak badirudite ere, hainbeste salaketa egon ziren behean agertzen direnen aurka. Lehenago idatzita dagoen moduan, batzuen aurka salaketa bat besterik ez bazen izan, beste batzuen aurka makrosumarioak izan zituzten eta zigor gogorrak jasan dituzte edo jasaten ari dira. Kasu batzuk oraindik ez dira epaitu.

Ilegalak bihurtu diren talde batzuk ibilbide luzeko erakundeak ziren, hala nola Amnistiaren Aldeko Batzordeak. Beste batzuk nahiz eta epaitu eta ilegalak bihurtu, jadanik auto-desegindako erakundeak ziren, adibidez KAS.

2000. urtean, Gobernuak egin zuen lege aldaketaren ondorioz, kale borroka egiten zutenak etakide bihurtu ziren legearen aurrean eta etakideen zigor berberak jasotzen hasi ziren.[32][33]

Arkaitz Bellonen kasua goian idatzitakoarekin harreman zuzena dauka. Izan ere, besteak beste berari, 13 urte eta 3 hilabeteko espetxe zigorra ezarri zioten. Arrazoia: Donostiako kale istiluetan parte hartzea, bertan kutxa-zain automatiko bat, autobus bi eta edukiontzi batzuk erretzea eta baita ere Ertzaintzaren patruila bati Molotov koktel batzuk botatzea. Bera eta berarekin atxilotutako eta kondenatutako Txomin Lesende etakideak ziren bai legearen aurrean, epaileentzat eta baita ere Espainiako (eta Hego Euskal Herriko) komunikabide gehienentzat.[34]

ETAren "alde"

aldatu
 
José Luis Rodríguez Zapatero "ETAren aliatua" zelako salaketa jaso zuen. Garai hartan, Espainiako presidentea zen, baita PSOEko militante nabaria ere.
 
Pablo Iglesias, "ETAko presoei laguntza" eta "ETAren alde" zegoela salatu zuten komunikabide batzuek. Artean, Podemoseko sortzaileetako bat eta burua zen.

Dena da ETAren ideiaren aldaera bat nahiz eta berdina izan ez, ETAren alde egotearen ideia dago. Ideia honen arabera terrorismoaren gorazarre delakoagatik hainbat jende zigortu, mehatxatu eta epaitu dituzte. Besteak beste, kartzela zigorra ETAren alde Interneten idazteagatik (nahiz eta adin txikikoak izan)[35] eta kartelak jartzeagatik. Aldi berean etakideen argazkiak erakusteak, etakideak agurtzea, etakideentzat giza eskubideak eskatzeak edo ETAko presoen hurbilketa eskatzea, ETAren alde egotea dela esan du Espainiako gobernuak (eta beraien iritzia jarraituz epaile asko) eta hainbat pertsona honengatik epaituak izan dira. Salatzaileen arabera, salatutakoak ETAren aldekoak dira edo ETAren historia "zuritu" nahi dute.[36][37]

Batzuetan, Espainiako Gobernuaren, epaileen eta hedabideen hitzetan, "ETAren alde egotea" eta "etakide izatea" sinonimotzat hartu dira.

Dena da ETAren aurkako kritika gehientsuenak alderdi abertzaleek egin dituzte, nahiz eta PSE edo bere alderdikide batzuek batzuetan zalantzan jarri Espainiako Gobernuaren zenbait ekintza.[38]

Dena da ETA ideia izatearen Espainiako Gobernuaren ustezko arrazoiak

aldatu

Politika hori mantentzeko, Gobernu espainiarrak arrazoi hauek omen zituen:

  • ETA ez zegoen desagertuta, oraindik dirau eta armak, baliabideak eta jende asko zeuzkan antolatuta. ETArekin amaitzeko gogor egin behar zen eta ETA ez zen talde bat soilik, baizik eta erakunde handi eta ikaragarria. Gobernuaren hitzetan, ETA ahul bazegoen ere, legearen bidez, ETAren aurka irmo mantendu behar zen, ez zegoelako guztiz deseginda eta guztiz garaituta.[39] Bestalde, ETAk armak eman eta gero,[40] espainiar komunikabide batzuek (adibidez El Mundok) ETA errenditu zela idatzi zuten[41] eta hurrengo astean ez zituela arma guztiak eman ziurtatu.[42]
  • Aurrekoari lotuta, ETA jadanik garaituta zegoen, baina soilik alde militarrean, hau da, soilik ETA armatuan. Orain ETAren historia kontatzeko moduari buruzko "gerra" irabazi behar da eta, horrekin batera, ETAren "alde" dauden guztiei presioa egiteaz gain, jazarri behar dira.[43][44]

Goian idatzitakoari gehituz, El Paísen 2013an argitaratutakoaren arabera,[45] Espainiako poliziaren ustez, hiru egoera kontraesankor hauek zituzten ETAren egoeraz:

  1. ETAk egitura logistikoa indarrean dauka eta erakunde klandestino moduan dirau. Litekeena da, politikoki ezer lortu ezean, ekintzak egiten saiatzea berriro (Espainiako Polizia Nazionalaren, Comisaría General de Información delakoaren arabera.
  2. ETA oso jota dago, zaila dauka ezer egiten hastea, baina bazterreko zerbait egiten saia litezke militante gazte deskontrolaturen batzuk (Guardia Zibilaren arabera).
  3. ETA amaituta dago eta ez du atzerabiderik (Espainiako Inteligentzia Zentroa (CNI) delakoaren arabera).
  •  
    Euskal Presoak Euskal Herrira ikurra. Euskal presoak gerturatzearen aldeko eskaerak ETAren alde moduan salatuta dira usu. Aipagarria da argazkigileak gaztelaniaz idatziaː Kartel bat ETA taldeko terroristak askatzea exigitzen. Logika horren barruan egin dira Dena da ETAren politikaz, Euskal Presoak Euskal Herrira ikurra = ETA, eta argazkiak emandako datuak biribilduz = LAB.
  •  
    Euskal Presoak Euskal Herrira ikurra. Euskal presoak gerturatzearen aldeko eskaerak ETAren alde moduan salatuta dira maiz. Batzuetan inputatuak eta kondenatuak egon dira horrelako ikur bat erakusteagatik. Argazkian bezala, logika horren barruan ETA eta argazkiak ematen dituen datuak biribilduz = behean agertzen den Gizarte etxea, Hego Euskal Herrian oso ohiko ekuazioa.

Espainiako gobernuaren politika kritikatzen dutenen artean Dena da ETA ideia indarrean mantentzeko ustezko arrazoiak

aldatu

A) ETAren biktimen erakundeek Gobernu espainiarraren aurka egiten duten presioa.[46]

B) Aurrekoaren ondorioz, Gobernuak bideratutako ekintzen ondorioz hauteskundeen emaitzetan eragin positibo bat izatearen arrazoia, hau da, kalkulu elektorala.[47]

C) Euskal presoen defentsan edo bitartekaritzan dabiltzan herritarren aurka presioa egitea eta haiekiko solaskidetza oztopatzea. Egon ahal den bake prozesua elikatu dezakeen edozer oztopatzea.[48]

D) Espainiako Gobernuaren partetik, mendeku politikoa.[49]

E) Espainiako Gobernuaren aldetik, beraien arazoak estaltzeko (ustelkeri kasuak adibidez) eta espainiarren arreta beste norabide batean jartzeko estrategia bat.[50]

Historia

aldatu

Aurrekariak

aldatu

ETAren sorreratik gobernuek ahaleginak eta bi egin zituzten ETArekin amaitzeko. Francoren diktadurapean hainbeste sarraski egin zituzten arren, espero zutenaren aurkakoa lortu zuten, hau da, ekintza-errepresioa-ekintza moduan ezagutu zena. ETAk egindako ekintza eta gero, Espainiako indar armatuek errepresio bortitza eta orokorra egiten zuten, etakideak zein ziren gutxi axola zitzaiela. Horren ondorioz, ETAn gero eta jende gehiago sartu zen eta ETAren aldeko gero eta pertsona gehiago zebilen.

Horren adibide argi bat Burgoseko Prozesua da. Ordurako ETA ahul eta barne liskarren ondorioz zatituta bazegoen ere, indartuta atera zen.

Historia

aldatu
 
Amnistiaren Aldeko Batzordeen ikurra ETAren partaide zelakoan ilegalizatua izan zen 2001ean. Amnistiaren alde eta errepresioaren aurka lan egiten zuen erakundea beterano ezaguna zen garai hartan.

Franco hil eta gero, alderdi politikoak sortuz joan ziren eta denborarekin alderdi politiko batzuek indar handia lortu zuten. Horrela, ETA politiko-militarraren ideologiaren ingurukoek Euskadiko Ezkerra sortu zuten eta ETA militarra ingurukoek, Herri Batasuna.

Frankismoaren sendi askoren ondorengoek (aznartarrek, orejatarrek, Manuel Fraga Iribarne... Alianza Popular alderdia sortu zuten, gaur egungo Alderdi Popularra sortu zuen alderdi nagusienetako bat. Hori gauza ezaguna zen eta beste alderdiek askotan leporatzen zioten Alderdi Popularrari iraganeko ideologia zuela. Adibidez, Alderdi Popularraren aurkakoek frankista eta faxista deitzen zieten iraintzeko helburuaz. Gauzak ez ziren hain sinpleak, nahiz eta frankista izandako asko egon Alderdi Popularrean. Hala eta guztiz ere, legalki Alderdi Popularrekoak ez ziren faxistak edo frankistak, ez eta Herri Batasunekoak etakideak ere.

1980ko hamarkadan Euskal Nazio Askapenerako Mugimenduak (ENAM) harreman ideologiko estua zuen ETArekin.

Geroago, Ezker Abertzale deitu zenak, Ezker Abertzale Erradikala edo eta handik hamarkada batzuetara, Aralarren iritziz "ezker abertzale historikoa" deitutakoa, hau da, 1990eko hamarkada arte Herri Batasunaren inguruan batzen zena, harreman ideologiko estuak zituen ETArekin. Nolanahi ere, harreman horiek ez zituzten etakide bihurtzen, hau da, ez ziren ETAko partaide.

Dena da ETA ideiak, legez, etakide bihurtu zituen ETArekiko nolabaiteko lotura leporatu dieten alderdi, sindikatu, erakunde eta pertsona ugari.

Espainiako Gobernuek ETAren aurkako borrokan hainbat estrategia erabili zituen. Besteak beste, hilketak antolatu zituen:[51] gerra zikina, zenbait estrategiarekin, hots, GAL, Triple A, Batallon Vasco Español... eta Guardia Zibilak egiten zituen torturaren aurkako neurririk jarri ez.[52][53]

ETAren aurka, Espainiak garai horietan gertatzen ziren legeen urraketak babesten zituen Espainiako Gobernuak berak. Atxiloketa sarekada orokorrak egin zituzten eta ETAren aurka, besteak beste, ZEN plana egin zuten.

Gauzak horrela, 1990eko hamarkadan, ETAren indar militarra eztabaidaezina zen nahiz eta gobernuek (espainiarra, EAEkoa eta Nafarroakoa) behin eta berriro hori ukatu. Hamarkada horretan, Espainiako Gobernu eta komunikabideetan gero eta indar gehiago hartu zuen "ETAren ingurukoen" aurka ekin behar zela.

Nahiz eta ilegalizazioaren aldeko mezuak ez esan, gutxienez 1992tik, CESIDek eta Espainiako legediaren aurrean, era ilegal batean Herri Batasuna espiatzen zuen. Herri Batasunako pertsona batzuk horretaz enteratu ziren 1998an, kasualitatez, bertan telefono harietan aldaketa batzuk egin zituztenean. Nahiz eta epaituak izan, CESIDeko inor ez zen kasu horren ondorioz kondenatu.[54]

Halaber, nahiz eta ilegalizazioaren aldeko mezurik ez egon ETAren ingurua (gaztelaniaz askotan erabiltzen zen Entorno de ETA esakera) sarritan erabiltzen zen komunikabide espainiarretan[55][56][57] baina, esan bezala, ez zen ilegalizaziorik eskatzen ez eta planteatzen.

1993ko azaroan, ETAk Ertzaintzako sargentu eta jeltzalezen Joseba Goikoetxea hil zuen.[58] Hortik aurrera, EAJ eta Herri Batasunaren arteko liskarrak areagotu ziren eta beraien arteko harremana gaiztotu. Besteak beste, EGIk honelako kartelak ipini zituen: Pepe Rei apunta, Egin escribe, ETA dispara, Herri Batasuna calla ("Pepe Reik apuntatzen du, Eginek idazten du, ETAk iro egiten du eta Herri Batasuna isilik geratzen da").[59] Horren ondorioz, giroa ez zen lasaia Euskal Herriko herri askotan.

Giroa okerrera joan zen eta 1994an, Herri Batasunak barne eztabaida luze bat eta gero Oldartzen Ponentzia onartu eta plazaratu zuen. Estrategia politiko berri horren gauza adierazgarrienetako bat borroka politikoa Hego Euskal Herriko kaleetan borroka ikusarazi eta zabaltzearena izan zen. Aralar, ENAMen barruko "korronte" gisan definitua ez zuen horrekin bat egin eta horren aurkako kritika zorrotzak egin zituen. Handik urte batzuetara, eta gehienbat bortizkeriari buruzko ikuspuntua zela eta, Aralar alderdia gainerako ezker abertzaletik banatu zen.

Oldartzen Ponentziarekin kointzidituz, ENAMeko hainbat gazte eta batez ere 1995tik aurrera, hasieran oso era inprobisatuan baina denbora aurrera joan ahala leku batzuetan gero eta antolatuagoak, kale borroka izeneko ekintzak egiten hasi ziren: hasierako helburuak askotan kutxazainak ziren, baina denbora aurrera joan ahala, jopuntuak gero eta gehiago ziren eta, besteak beste, alderdi batzuen egoitzei eraso egin zieten, hala nola batzokiei edo PSOEren Herriko Etxeei.

Nahiz eta Espainiako gobernuak orokorrean ilegalizazioari buruz ezer ez esan, EAJko batzuk ere ez ziren atzean geratu. Juan Maria Atutxak adibidez, orduan Eusko Jaurlaritzako Segurtasun Sailaren burua zela, 1996an Egin egunkariaren aurkako esaldi gogorrak egin zituen: "Egunero amosalezko bonba txiki batek egiten du eztanda: Egin egunkariak". Artean, PPko gobernuburuak ez zeuden Egin ixtearen alde: "Pistolek hiltzen dute, ez hitzek" esan zuen Miguel Ángel Rodríguez Komunikaziorako arduradunak.[60] Urte berean, Juan Maria Atutxak KAS, Egizan, Jarrai, eta Amnistiaren aldeko batzordeak legez kanpo uztearen alde agertu zen.[61]

 
Baltasar Garzón. Nahiz eta bera izan "Dena da ETA"ren lehen epailea, ironikoki Dena da ETAren espainiar batzuen kritika jaso zituen sarean Altsasu auzia terrorismoko ekintza bat ez zelaren iritzia eman zuenean.[62][63] Sasoi hartan Nazioarteko Zigor Gorteko aholkularia zen Hagan.

Hasiera

aldatu

1996ko Espainiar Hauteskunde Orokorrak izan ziren. Lehenengo aldiz 1982tik Felipe Gonzalez ez zuen gehiengoa lortu. Alderdi Popularrak garaipena lortu zuen, gehiengo absolutura iritsi gabe. Dena da ETA ideiaren hasiera izango zen.

1998ko uztailean, Baltasar Garzónek aginduta, Egin egunkaria itxi zuten ETAren egunkaria zela argudiatuz. Orduan erabiltzen ez zen hitza baina geroago ezagun bihurtuko zen Dena da ETAren lehen mugarria izan zen ekintza hau.

2000. urtean. AEK-ko lau kide auziperatu zituzten Jarrairi dirua emateagatik (azkenean, inputazioa ezerezean geratu zen). Poliki-poliki Espainiako alderdi politiko nagusiak gauzak zehazten joan ziren. 2000ko abenduaren 12an, PPk eta PSOEk ituna egin zuten, Moncloan "Terrorismoaren Aurkako eta Askatasunen Aldeko Ituna" izenpetu zutenean: handik bi urtera, itun horren barruan Alderdien Legea sortu zen.

2001eko urrian, José María Aznar Espainiako gobernuburuak PSOEri publikoki proposatu zion momentu horietan "ETAren ingurukoak" deitzen zituztenak ETAkide bihurtzea.[64] Espainiako komunikabideetan urte batzuk zeramatzaten "ETAren ingurukoak" zirela esaten hainbeste talde. Besteak beste, Batasunak, ETA finantziatzen zuela esan zuen Aznarrek. Nazioartean 2001eko irailaren 11ko atentatuek sorrarazi zuten giroa aprobetxatuz, Batasuna, Segi eta hainbat talderen aurka, beraien ilegalizazioa proposatu zuen. Urte horietan, Alfredo Pérez Rubalcaba PSOEko buruzagiak ez zuen hain argi ikusten. Zera esan zuen "Nola ilegalizatu daiteke 200.000 boto dituen erakunde bat?"[65]

2002ko otsailaren 19an, ETAk PSEko Eduardo Madinaren aurkako atentatua egin zuen. ETAk atentatua egin zuen egun horretan, PPk eta PSOEk Alderdien Legea aldatzeko akordioa iragarri zuten.

 
Segi "ETAren zati" izateagatik ilegalizatua eta bere kideak gartzelara bidalita. Sasoi hartan Ezker Abertzalearen gazteriaren erreferentea zen.

2002ko ekainaren 4an, Espainiako Kongresuak lege erreforma onartu zuen . Espainiako Diputatuen Kongresuak aurrez Espainiako Gobernuko Ministroen Kontseiluak onartutako legeari aldaketa txiki batzuk egin zizkion, eta onartu egin zuen legea.

Hilabete horren 29an, Alderdien Legea indarrean jarri zen besteak beste CIUren babesarekin. PPk eta PSOEk Alderdien Legea aldatzea hitzartu eta lau hilabetera, indarrean sartu zen.

Urte horretan lege berri honen aurkako manifestazio asko burutu ziren besteak beste 2002ko abuztuaren 23an, legez kanporatzeen kontrako manifestazio jendetsua egin zuten Bilbon, Batasunak antolatuta, "Faxismoari Stop" lelopean. Manifestazioa egin zuten egun berean iragarri zuen Auzitegi Nazionaleko Garzon epaileak alderdiaren jarduerak etengo zituela.

Urte horren abuztuaren 26an, Baltasar Garzón Auzitegi Nazionaleko epaileak auto bat kaleratu zuen eta Batasunaren egoitzak ixteko eta alderdiaren jarduerak eteteko agindu zuen. Egun berean, Espainiako Kongresuak Batasuna debekatzeko prozesua hasteko eskaera egin zion Jose Maria Aznarren gobernuari.

Espainiako alderdi politikoek bat eginda eta Espainiako fiskaltzaren babesarekin, Alderdien legea ezarri eta, Hego Euskal Herrian egon zen erantzun mugatuta, Dena da ETAren bigarren mugarria bihurtu zen. Izatez, Ezker abertzaleko buruzagiek ezin izan zuten edo ez zuten jakin izan nola aurre egin Espainiako legediari. Aldi berean eta manisfestazioak manifestazio, Euskadiko bizitza eta egoera politikoa aldaketa eta tirabira handirik gabe aurrera segitu zuen. Gainera, 2003ko ekainean Europar Batasuneko Kontseiluak Espainiako legedi eta epaileak babestu zituen neurri handi batean. Europako Kontseiluak ETAren zati edo partaide hartu zituen honako hauekː KAS, Xaki, Ekin, Jarrai, Haika, Segi, Amnistiaren Aldeko Batzordeak, Askatasuna, Batasuna, Herri Batasuna eta Euskal Herritarrok.[66] Horren ondorioz, Dena da ETAren politikak laguntasun garrantzitsua jaso zuen Espainiatik kanpo.

Hemetik aurrera Espainiako Gobernuak gidatuta bere nahieran bihurtuko dituzte ETA erakundeko partaide edo haren kolaboratzaile ETAren ideiaren batzuekin bat datozen talde, erakunde edo nahi duten pertsona guztiak nahiz eta pertsona edo talde horiek beren helburu politikoetarako inoiz armarik erabili ez izan. Ezker Abertzaleak aldiz, ezin izan zion ganoraz aurre egin etorri gainean etorri zitzaion egoera berriari eta orokorrean, gainerako euskal gizarteko kideek ez zuten Dena da ETAren aurkako ekintzetan parte zuzena hartu.

Alderdien Legearen aurka ez baina Egunkariaren itxieraren ondorioz, euskal gizartearen aldetik erantzun zabalago eta irmoago bat egon zen. Erantzunak erantzun, Espainiako Gobernuak norabide berean segitu zuen. Izatez, hura izan zen Dena da ETAren hirugarren mugarria eta hortik aurrera, etakide edo ETAko partaide nortzuk ziren guztiz desitxuratu zen, betiere Espainiako komunikabide gehienen laguntzaz.

 
Juan Manuel Sánchez Gordillo "ETAren laguna" izatearen salaketak jaso zituen. Sasoi hartan Marinaledako alkatea, Izquierda Unidan partaidea eta Espainiako ezker politikoan erreferente bat zen.[67]

PSOE, Rodríguez Zapateroren garaian. 2004-2011

aldatu

2004tik 2011ra, PSOE gobernuan egon zen. ETAren aurkako neurriak eta Dena da ETA ideia indarrean zeuden. Hala eta guztiz ere, Rodriguez Zapatero Espainiako lehendakariak ezberdin jokatu zuen, betiere hiru idei hauen arabera:

A) ETAren su-etena egon ala ez. ETA su-etenean egon zenean, nahiz eta legea eta ikuspuntua bere horretan egon, aplikatzeko era zehatzagoa izan zuten.

B) Gobernuaren aurkako oposizio irmoaren aurka erantzun egokia emateko intentzioarekin. Su-etena amaitu zenean, gauzak aldatu ziren. Besteak beste Arnaldo Otegi gartzelara sartu zuten ETAk suetenarekin amaitu eta 81 ordu pasatu ostean.[68]

C) PSOEren alderdiko interesak babestearren.

2011. Alderdi Popularrak gehiengo absolutua lortu zuenetik

aldatu

2011ko hauteskundeak eta gero, PPk gehiengo absolutua lortu zuen. Aurreko lege guztiak indarrean mantentzeaz gainera, ETAren ideiaren kontzeptua gehiago zabaldu zuen. Barne ministroaren aginduz, atxiloketa asko bultzatu eta kondena asko egon ziren eta epaileek PPko agintariek nahi zutena esaten edo egiten ez zutenean, Espainiako gobernuak gogor kritikatu eta presionatu zituen, Parot Doktrinaren amaierarekin oso argi agertu zen bezela.[69] Hala eta guztiz Arnaldo Otegi, agian era ingenuoan, aurkakoa zioen: "PPren gehiengo absolutua abantaila bat izan daiteke bakearentzat borondatea badago"[70] esan zuen gartzelatik. PPren politika hala eta guztiz, gai guztiekin bere gehiengo absolutua erabilti zuuen murrizketak eta legeak egiteko inorekin hitz egin gabe. Besteak beste Eusko Jaurlaritzarekin eta Kataluniarekin politikariekin berdina egin zuen. Ez entzun ezta eztabaidatu.[71]

2013ko maiatzean, Carlos Bautistak, Auzitegi Nazionalaren fiskalak ETA zatitu eta atentatuak egingo zituela ziurtatu zuen[72].

 
Via Catalana ekintza ETA moduko "hiltzaileak" zirela esan zuen PPko edil batek. 2013an Kataluniako independentziaren alde Katalunian osatu zen giza kate erraldoia izan zen.[73]

2015. Dena da ETAren amaiera?

aldatu

2015eko irailean, atxiloketa batzuk eta gero, Espainiako Barne ministroak nabarmendu zuen ETAko kide gehienak “kartzelan” daudela eta libre daudenak “mikrobus batean” sartzen zirela.[74] Alabaina, “ETA suntsituta badago ere, juridikoki bizirik dago, eta, ondorioz, Estatuko segurtasun indarrek borrokan jarraituko dute”, ohartarazi zuen.[75] 2015eko amaieran ondorioz, nahiz eta orokorrean ETA garaituta dagoela esan bazeuden aurkakoa esaten zutenek. 2016ko urtarrilean Juan Antonio Chicharro erreserbako jeneral espainiarrak adierazi zuen Vianako Printzearen sari banaketara Espainiako erregea ez gonbidatzeak erakusten zuela ETA oraindik ez zela garaitua izan. “Sumindu egiten nau politikariek ETA garaitua izan dela errepikatzen dutenean. Lehenik eta behin, ez ditu armak entregatu eta ez da desegin. Bigarrenik, badirudi eurek agintzen dutela Nafarroan eta erregea bera ere bere erreinuak bistatzea debekatzeko gai dira”.[76]

 
Jorge Fernandez Diazek aske zeuden ETAkide guztiak "mikrobus batean" sartzen zirela esan zuen 2015eko irailean. Hala ere, 2016ko urrian, Altsasuko herrian bakarrik, 50 ETAkide zeudela ziurtatu zuten komunikabide espainiar askok. Sasoi hartan Espainiako Barne Arazoetako Ministerioaren burua zen.

2016ko azaroan, zazpi gazte kartzeleratu zituzten Altsasuko jaietan bi guardia zibilekin egondako liskarren ondorioz terrorismo delitua leporatuta. ETAk bere jarduera utzi eta handik bost urtera, gazte horiek 10 eta 15 urteko zigorra izan ahal izan zituzten Carmen Lamela epaileak hala aginduta, ETAren ingurukoak zirela argudiatuta. Liskarretan min gehien egin zuena guardia zibil bat izan zen, eskumako orkatila apurtu omen ziotelako. Izatez hau izan da orain arteko Dena da ETAren laugarren mugarria. Ez Euskal Herrian ezta gainerako lekuetan ere ezin izan zaio Espainiako Gobernuaren politika honi aurre egin eta hasieratik kartzela prebentiboan egon ziren gazte hauek argi erakusten zuten kaleko erantzun mugatua eta aldiz Espainiako Gobernuaren indarra.[77]

Goian irakurri ahal den moduan egun batean aske zeuden etakide guztiak mikrobusean sartu ahal ziren baina hurrengo bueltan herri bateko gazte talde esanguratsu bat (hasiera batean, 50 gobernuaren arabera)[78] etakideak izan ahal zirenez, "Dena da ETA"ren esaera amaituta ez zegoela argi uzten zuen.

Sakontzeko, irakurri: «Altsasu auzia»

Ondorioz, gobernuaren arabera nahiz eta era kontraesankorrean, egun batetik bestera ideia hau aldakorra zen. Egun batean ETA garaituta zegoela ziurtatzen zuen eta hurrengoan esandako hori bera ukatzen zuen.

2018an ETAk bere disoluzioa aldarrikatu zuen.[79] Espainiar komunikabide gehienek ETAk gerra galdu zuela ziurtatu zuten.[80][81] Hala eta guztiz iritzi hori ez zuten espainiar batzuk zeuden. Besteak beste Mayor Orejak ez zuen horretan sinisten.[82][83] Eta espainiarren artikulu batzuk antzeko iritzia zuten.[84][85] Espainiar hauen iritzira ETA ez zen erakunde soil bat. Ideologia politiko argi bat zuenez garaituta ez baizik eta indar askorekin zegoen besteak beste Nafarroan eta Katalunian abertzaleek zuten indar handiagatik.

ETAren aurka egon arren, ETAren kolaboratzaile edo ETAren alde egoteagatik salaketapean edo eta epaitutakoen adibide batzuk

aldatu

ETAren aurka egonagatik, ETAren aurka egindako legeen ondorioz kondenatuta: Juan María Atutxa

aldatu
 
Juan Mari Atutxa "ETAren alde" egoteagatik kondenatua. Sasoi hartan Eusko Legebiltzarraren lehendakaria zen eta EAJ alderdian zegoen.

Juan María Atutxa, Eusko Jaurlaritzako Barne Sailburua izan zena 1996an besteak beste KAS, Jarrai, eta Amnistiaren aldeko batzordeak legez kanpo uztearen alde agertu zen. Garai horietan Onda Ceron egindako hitzaldian, Atutxak zera esan zuen: "Nik ulertzen dut agian ez dela zuzenena baina zera esan ahal dut: legez kanpo utz ditzagun sigla alegal horiek. Ilegaltzat har ditzagun. Eta hauek legez kanpo uztea diot: Jarrai, Egizan, Amnistiaren Aldeko Batzordeak eta KAS. Gutxienez sigla hauek. Beraz, komunikabideen aurrean erakunde hauen siglen ordezkari, bozeramaile edo arduraduna ustezko delitugilea dela adierazi dezagun". Hau da, erakunde horiek legez kanpo uztearen alde jo zuen argi eta garbi.[61] Aldi berean ETAk hainbeste atentatu saiakera egin zituen Atutxaren aurka.[86] Horrek denak ez zion balio izan inputatua eta kondenatua izateko. 2003an parlamentuaren zati ziren ezker abertzaleko taldea (hau da, legez ETAkoak) ez desegiteagatik inhabilitazioa eta 18.000 euroko isuna jaso zuen.[87] Prozesu judizial luze batean, eta Espainiako justiziako maila guztietan goragoko helegiteak eginda gero, azkenean, Europako justiziak kendu zion arrazoia Espainiako justiziari.[88]

 
Juan Jose Ibarretxe, Batasunako kideekin hitz egiteagatik inputatua izan zen. Sasoi hartan Eusko Jaurlaritzako lehendakaria zen eta EAJ alderdian zegoen.
 
Patxi Lopez, Batasunako kideekin hitz egiteagatik inputatua izan zen. Sasoi hartan PSEko burua zen.

Lehendakari izateko aukera gehien dituzten bi lehendakarigaiak ETAren kolaboratzaile direlakoan inputatuak

aldatu

2006an besteak beste Juan José Ibarretxe eta Patxi López Batasunako buruzagi batzuekin egindako bilera baten ondorioz, 2009an epaitu zituzten. Azkenean artxibatu zen epaiketan, hauteskundeak izan baino pixka bat lehenago. Nahiz eta elkarrizketa publikoa izan, Foro de Ermua eta Dignidad y Justicia taldeak ETAren kolaboratzaileak zirela ziurtatu zuen eta bi urte eta bi urte eta bederatzi hilabeteetako kartzela zigorra eskatu Juan José Ibarretxerentzat. Patxi López eta Rodolfo Aresentzat 9 hilabete eta urte baten arteko kartzela zigorra eskatu zuten.[89] Azkenean, epaiketa bertan behera geratu zen.

ETAren aurka egonagatik, ETAren kolaboratzaile izendatua: Rodolfo Ares

aldatu

Aurreko adibidearekin harreman zuzena badu ere, adibide hau ere aipagarria da: nola eta zergatik epaitu zuten Rodolfo Ares, ETAren aurkako Eusko Jaurlaritzako segurtasun sailburua bihurtuko zena ETAren kolaboratzailea?

Lehenik eta behin, esan behar da Batasuna dagoeneko ETAren zati bat zela ebatzi zutela epaileek. Arnaldo Otegi Batasunako buruzagi bat zenez, bera ETAko buruzagi bat zen. Hala eta guztiz ere, oraindik epaitu gabea izanik, aske zebilenez, bilerak egin zituen hainbat alderdirekin, besteak beste, PSEko Patxi López eta Rodolfo Aresekin. Logika horren barruan, Rodolfo Ares ETAko buruzagi batekin elkarrizketatu zen. Garai horietan eta gai haietarako elkarrizketa eta negoziazioa sinonimoak zirenez, Rodolfo Ares ETAko batekin hitz eginez, ETArekin kolaboratu zutela argudiatu zuten Foro de Ermua eta Dignidad y Justicia erakundeek.[90]

Nafarroa Baiko alkatea, ETAren alde omen zegoelako inputatuta

aldatu

2009ko urrian, Atarrabiako alkatea zen Pello Gurbindo, Nafarroa Baiko alderdikoa, Eusko Abertzale Ekintzako, (EAEko), zinegotzi bati herriko jaietan txupinazoa botatzen utzi zion. Ordurako EAEren partaide izatea, etakide izatearen parekoa zen eta beraz, legez, etakide bati utzi zion txupinazoa botatzen. Ondorioz, ETAren aldekotzat inputatu zuten Pello Gurbindo.[91]

Dena da ETA ideiaren aplikazioa

aldatu

Askotan kontraesankorra badirudi ere, behean agertzen direnei etakide izatea, ETAren alde borrokatzea edo ETAren alde egotea leporatu zaie. PSOE da adibide kontraesankor argi bat: Espainiako alderdi nagusienetako bat, boterean egon da eta bere momentuan, ETAren alde egoteaz akusatuta izan zen. Hala eta guztiz ere, kasu honetan, akusazioaz harago, ez zen ezer gertatu.

Inputatutako askok, nahiz eta gerora absolbituta geratu, boikota eta presioak jasan dituzte: adibidez Soziedad Alkoholika musika taldea. El Corte Inglések haien diskorik ez saltzea erabaki zuen, haren aurkako salaketak entzun zirenean.[92]

 
Soziedad Alkoholika musika taldea "ETAren alde" egoteagatik epaitua. Sasoi hartan musika talde ezaguna zen.

Beste kasu askotan tortura eta zigor gogorrak[93][94] egon direnez, kasu guztiak alderatzea testuinguru politikoa eta historikoa ezagutu gabe, harrigarria eta ulertezina bihur daiteke. Behean era ezberdinetan daude banatuta "etakideak", ezker abertzaleko alderdia zen Batasuna, eusko-espainiar sozialista den Patxi López edota Pablo Hasél komunista "zaku berean" nola sartuta egon diren ahalik eta era txukunean azaltzeko.

ETAk sueten iraunkor mugagabea deklaratutako 2011. urtean, hainbat atxiloketa eta material miaketa izan ziren euskal presoen Bilbo eta Donostiako zenbait abokaturen kontra, "ETAren fronte juridikoa" osatzen zutela leporatuz. Atxiloketa horiek 13/13 Sumarioari eman zioten hasiera, Espainiako Auzitegi Nazionalean, Ángela Murillo epaimahaiburu zuela. 2021eko uztailean hasi ziren epaile aurreko ikustaldiak Madrilgo epaitegian. ELDHk kezka azaldu zuen prozesuan atzemandako irregularitateengatik, eta prozesua bertan behera uzteko erreklamatu.[95]

ETAren «alde» egoteagatik edo ETAren «apologia» egiteagatik akusatu edo eta inputatuak

aldatu

Iñaki Soto[96] (Garako zuzendaria), Periko Solabarria,[97] Espainian egindako zinema pelikulak,[98] Burgosko bi gazte etakide itxuraz mozorrotzeagatik Burgosen.[99], Pablo Hasél[100][101], ETAko presoen eskubideen aldeko kalejira batzuk [102], , Indar Gorri, Herri Norte Taldea [103], Bukaneros de Izquierda Castellana (IzCa)[104], Manuela Carmena (Madrileko alkatea)[105], Cesar Augusto Montaña Lehman "Cesar Strawberry" Def Con Dos musika taldeko burua[106], Amnistiaren Aldeko eta Errepresioaren Aurkako Mugimenduaren (ATA) kide batzuk[107],

 
2020an ETA besteak beste Emakunderen barrenean existitzen zela esan zuen VOX alderdiko María Perezek. Sasoi hartan, Emakunde Eusko Jaurlaritzako erakunde ofiziala zen.

ETAren «kolaboratzaile» izatea une jakin batean leporatuak

aldatu

PSOE, EAJ [108], ERC[109], EAJ,[110], Podemos,[111] Nafarroa Bai,[112][113] EA, Gatazkaren konponbidea sustatzeko nazioarteko konferentzia[114],Nafarroako irakasleen &a (batez ere D eredukoak) [115], Adierazi EH, Zabaltzen "argitaletxea", LAB,[116] ELA, La Tuerka (Facu Díaz), Gazte Topagunea[117], Pablo Iglesias Turrión[111], Iker Acero, Xabier Paya[118], Arkaitz Estiballes, Jon Maia, Gorka Agirre[119], Juan Carlos Monedero, Juan Mari Arzak[120], Pedro Subijana [120], Karlos Arguiñano, Martin Berasategi, Pablo Escobar[121], Blanca Rosa Bruño Aspiroz, María Isabel Bruño Aspiroz [122], Josep Lluís Carod Rovira, Ram Manikkalingam, Ronnie Kasrils, Chris Maccabe, Soziedad Alkoholika, Los Chikos del Maíz, Su Ta Gar, Pablo Hasél, Al Kaida, Peruko Alderdi Komunista, Uruguai, Mexiko, Nikaragua, Kolonbia[121], Norvegia, 15-M mugimendua,[123] Hipotekak Kalteturikoen Plataforma, Ada Colau[124], EHU,[125] Pablo Muñoz[126], Jesus Iruretagoiena[126],

 
Periko Solabarria "ETA goratzea"gatik epaitua. Sasoi hartan Ezker Abertzaleko militante historikoa zen.

Google[127], CNT[128], Maiatzaren Plazako Amak[129] Maputxeak[130], José Luis Rodríguez Zapatero[131][132], CUP[133], Eroski[134][135] [136], Zaharraz Harro,[137] Egizan[138], Gazteriak, Mondragon (korporazioa),[139] Nunca Máis.[140], Elkar [141], Zabaltzen argitaletxea[142], Pello Gurbindo Atarrabiako Nafarroa Baiko alkatea[91], Kataluniar nazionalismoa [143], Hatortxu Rock[144], Tantaz Tanta ekimena [145], Bilboko konpartsak[146],

 
Ronnie Kasrils ETAren indarkeriaren behin betiko amaiera sustatzeko eta egiaztatzeko partaidea Espainiako Auzitegi Nazionalean deklaratzera joan behar izan zen. Sasoi hartan Nazioarteko Egiaztatze Batzordearen kide nabarmena zen.

ETAren «kolaboratzaile» izatea sistematikoki leporatuak edota horregatik zigortuak

aldatu

Patxi Lopez[147] Juan José Ibarretxe,[148], Rodolfo Ares[147], IRA, FARC, Venezuela, Kuba, Herrira, Udalbiltza, Juan Mari Atutxa, Gorka Knörr, Kontxi Bilbao, Soziedad Alkoholika[149],

ETArekin "kide" izateagatik salatuak, une jakin batean

aldatu

AEK[150][151], Euskaltegiak[152], Emakunde[153],


 
AEK "ETA zatia" delakoan inputatua. Sasoi hartan helduei euskara irakasten ziharduen erakunderik nagusiena eta ezagunena zen.

ETArekin "kide" izateagatik sistematikoki salatuak edota zigortuak

aldatu
 
Arnaldo Otegi "ETAren agindupean" egoteagatik kondenatua. Sasoi hartan Batasunako kide nabarmendua zen.

Euskaldunon Egunkaria [154], Egin[155], Egin irratia, Joxemi Zumalabe Fundazioa, Asel Luzarraga, Batasuna, Bildu,[156][157] Sortu, Segi,[158], Haika, Jarrai, KAS, Iniziatiba Internazionalista - Herrien Elkartasuna (II-HE), Autodeterminaziorako Bilgunea (AuB), D3M, Askatasuna, Herritarren Zerrenda, EAE, Xaki, Askatasuna, Ardi Beltza, Topatu.info, Apurtu.org, 18/98ko makrosumarioan epaitutakoak, 26/11 auzia, Bateragune auzia, 33/01 auzia, Arnaldo Otegi, Pepe Rei, Bilboko Askapeña[159] konpartsa, Askapena,[160] Herriak Aske elkartea, Elkartruke elkartea, Kale Gorria aldizkaria, Xarlo Etxezaharreta, Herriko tabernak, Hasier Arraiz,[161] Udalbiltza Kursaal.[162], Xabier Alegria[163], Asel Luzarraga[164], 11/13 makro-epaiketa[165],

Akusaziopean edo salaketapean dauden edo egon diren hainbat talde eta kide

aldatu

Behean goiko kasu batzuk berriz ageri dira. Garbi agertzen dira alderdi, komunikabide, sindikatu, musika talde, herrialde... mota askotarikoak daudela, akusaziopean dauden taldeak haien artean oso bestelakoak direla.

Alderdi edo erakunde politikoak

aldatu

PSOE[166][167][168], EAJ[169], ERC[170], Podemos,[171] Batasuna[172], Bildu[173], Sortu, Nafarroa Bai[174][175], EA, KAS, Iniziatiba Internazionalista - Herrien Elkartasuna (II-HE), Autodeterminaziorako Bilgunea (AuB), D3M, Askatasuna, Herritarren Zerrenda, EAE, Xaki, IU [176][177] , Independentziaren aldeko Kataluniar Solidaritatea [178], Izquierda Castellana [179], Ekin[180], Asamblea Nacional Catalana (ANC)[181], Generalitata[182], Eusko Jaurlaritza[183], Ahora Madrid[184], Euskadi-Cuba[185], CUP[186],

 
Eusko Abertzale Ekintza, 1930an sortutako alderdia "ETAren zati" bat delakoan ilegala. Europar Batasunaren ustezko erakunde terrorista ere bada alderdi historiko hau. Sasoi hartan bere alderdiko alkateak eta hainbeste zinegotzi zituen Hego Euskal Herrian.

Gazteen alderdi edo erakunde politikoak

aldatu

Segi, Haika, Jarrai, Gazteria Independentistaren Biltzarra (galizieraz: Assembleia da Mocidade Independentista [AMI]).[187], Ernai[188],

Hedabideak

aldatu

Euskaldunon Egunkaria[189], Egin, Egin irratia, Gaztesarea, Ardi Beltza[190], Topatu.info, Apurtu.org, Apurtu telebista[191], Sare antifaxista[192], Kale Gorria[193][194], Gara[195], Cubainformación[196], EITB[197][198][199], El País[200]

Sindikatuak

aldatu

LAB[201], ELA[202], Ikasle Abertzaleak[203], Sindicato Andaluz de Trabajadores (SAT)[204],

Erakundeak

aldatu

Herriko tabernak[205], Amnistiaren Aldeko Batzordeak, Herrira, Udalbiltza, AEK, Askatasuna, Joxemi Zumalabe Fundazioa[206][207], EHU [208], Elkarri, Lokarri[209], Giza Eskubideen Europako Auzitegia[210] [211], Senideak[212], Euskal Herrian Euskaraz[213], Sare[214], Amnistiaren Aldeko eta Errepresioaren Aurkako Mugimenduaren (ATA) kide batzuk[107], Kakitzat[215], Etxauzia Nafartarren Etxea elkartea[216],

Enpresaburuak

aldatu

Juan Mari Arzak, Pedro Subijana, Karlos Argiñano, Martin Berasategi, Blanca Rosa Bruño Aspiroz, María Isabel Bruño Aspiroz, José Javier Azpiroz, Juan Maria Saralegi).[217]

 
Egin egunkaria, ENAMeko erreferentziazko egunkaria ere bazena "ETAk gidatutako erakunde-sare baten parte" zirela leporatuta itxiarazi zuten.

Taldeak

aldatu

Gatazkaren konponbidea sustatzeko nazioarteko konferentziako kide batzuk (behean zehaztuak),[218] Nafarroako irakasleen % 26 (batez ere D eredukoak)[219], Adierazi EH, Askapeña, Bilboko konpartsak[146], Kimuak[220][221], Torturaren Aurkako Taldea[222], Behatokia[223], Gernika Network[223], Herri Norte Taldea[224], Indar Gorri[225][226],

Ekintzak

aldatu

Via Catalanaren partaideak[227], Escrachearan partaideak[228], manifestazioak[229], abortua[230], Kataluniako prozesu independentista[231], Institutuetako grebak[232], Lehenengo jaunartzea[220][233], Donostiako Zinemaldia[234], Ospa Mugimendua[235], Askeguneak[236], Gure Esku Dago[237], AHT Gelditu![238]

Kirol taldeak

aldatu

Bilboko Athletic Kluba [239], Real Sociedad [240],

Musika talde batzuk

aldatu

Soziedad Alkoholika[241], Los Chikos del Maíz[242][243], Su Ta Gar[244], Pablo Hasél, E.H. Sukarra, Reincidentes, Habeas Corpus[245], Skalariak[246][247], La Oreja de Van Gogh[248], Pantxoa eta Peio[249], Betagarri, Banda Bassotti, Piperrak, Lendakaris Muertos[250], Def Con Dos[251], Cicatriz, Boikot, Berri Txarrak[252], Zartako[253][254], Eskorbuto[255], Barricada[256][257], Zartako-K[258]

 
ETArekin kolaboratzea leporatuta Auzitegi Nazionalak 111 Herriko taberna konfiskatzeko agindu zuen, eta horien jabetza estatuarena izatera pasako zen.

Norbanako politikari batzuk

aldatu
Juan Jose Ibarretxe Batasunarekin (hau da, garaiko Espainiako legediaren arabera ETArekin) elkarrizketak izateagatik inputatua izan zen. Sasoi hartan EAEko lehendakaria zen.

Pablo Iglesias Turrión,[111] [259]Arnaldo Otegi, Patxi Lopez, Juan José Ibarretxe, Rodolfo Ares, Juan Mari Atutxa, Gorka Knörr, Kontxi Bilbao, Gorka Agirre, Juan Carlos Monedero, Hasier Arraiz, Josep Lluís Carod-Rovira, Pablo Gorostiaga[260], Juan Manuel Sánchez Gordillo [261], Joan Tardà[262],

Norbanako aktore edo zinema zuzendari batzuk

aldatu

Willy Toledo[263], Pilar Bardem [264], Julio Medem [265], Pedro Almodóvar[266],

Musikariak edo kulturgileak

aldatu

Asel Luzarraga[267], Arkaitz Estiballes, Jon Maia, Fermin Muguruza [268], Fito Rodríguez[264], Dorleta Urretabizkaia[264], Manu Chao[269], Pablo Hasél,

 
Pablo Hasél Terrorismoari gorazarre egiteagatik, "ETAren aldeko mezuak zabaltzeagatik", kartzelara kondenatua. Sasoi hartan Hasélek komunismoaren aldeko jarrera argia zuen.

Kirolariak

aldatu

Iker Acero[270], Mikel Aranburu, Mikel Labaka, Imanol Agirretxe, Eñaut Zubikarai, Markel Bergara, Jon Ansotegi, Mikel Gonzalez, David Zurutuza[271], Oleguer Presas[272], Luis Prieto, Aritz Aduriz, Fernando Amorebieta, Andoni Iraola, Igor Gabilondo, Joseba Garmendia, Josu Sarriegi, Tiko, Francisco Javier Yeste, Asier Del Horno, Ustaritz Aldekoaotalora, Armando Ribeiro[273][274][275]

Beste

aldatu

Pepe Rei[276], Ram Manikkalingam, Ronnie Kasrils, Chris Maccabe, Burgosko bi gazte (Gamonalen ETAko kideen itxuraz mozorrotzeagatik),[277] Walter Wendelin, Teresa Toda[278], Joseba Asiron[279],

Herrialdeak

aldatu

Norvegia[280], Kuba[281], Uruguai[282], Mexiko, Venezuela[283], Nikaragua[283][284], Frantzia[285], Katalunia[286], Nafarroa[287][288],

 
Venezuelako gobernuak "ETArekin bat egitea"ren salaketa jaso zuen. Garai hartan, sozialismo erako gobernu bat indarrean zegoen bertan.

Erakunde armatuak

aldatu

IRA[289], FARC[283], Al Qaeda[290], Peruko Alderdi Komunista[291], FMLN[283] Tupac Amaru[292][283], Terra Lliure, CNI [293],

Beste auzi, talde eta pertsona batzuk

aldatu

(Hemen agertzen den auzi batzuk behean agertzen diren norbanako batzuekin errepikatzen da. Modu berean, goiko erakunde, edo komunikabide batzuk hemen agertzen diren "makrosumario" edo auzi handi hauen zati bat dira). 18/98ko makrosumarioan epaitutakoak, 26/11 auzia, Bateragune auzia, 33/01 auzia, La Tuerka (Facu Díaz), Gazte Topagunea[294], 04/08 auzia[295], Donostiako gazte auziperatuak (Espainiako Auzitegi Nazionalaren 86/2008 sumarioa), maputxeak[296],

 
Fermin Muguruza "ETAren alde egoteagatik" bere kontzertu batzuen aurka boikota jaso zuen. Sasoi horretan musikari ezagun eta ezker abertzalearen aldeko idei irmoak zituen.

Data aipagarri batzuk

aldatu
Sakontzeko, irakurri: «Dena da ETAren data aipagarri batzuk»

1996. PPk Espainiako hauteskundeak irabazi zituen

aldatu

1996ko martxoan Espainiar Hauteskunde Orokorrak izan ziren. Alderdi Popularrak garaipena lortu zuen baina gehiengo absoluturik gabe.

1998ko uztailaren 15a Dena da ETAren lehenengo mugarria. Baltasar Garzon epaileak Egin eta Egin Irratia ixteko agindua eman zuen. Nahiz eta orduan esaldi hau ez erabili, Eginen itxiera Dena da ETAren lehenengo mugarria izango zen.

2002ko Ekainaren 27a, Dena da ETAren bigarren mugarria. Espainiako Alderdien Legea onartu zuten Espainiako Gorteek.

2003tik salbuespen txikiekin ezker abertzalea ilegala hauteskundeetan

aldatu

2003ko urtarrilean, etakideentzat eta "delitu oso larriak egin dutenentzat" gehieneko espetxealdia 30 urte izatetik, 40 izatera luzatu zuten.

 
Egunkaria, euskaraz idazten zen egunkari bakarra "ETAren tresna" zelakoaren akusaziopean itxiarazi zuten.

2011tik ezker abertzalea de facto legala Bildurekin. Handik gutxira, PPk gehiengo absolutua lortu zuen

aldatu
  • 2016, urria. Dena da ETAren laugarren mugarria Altsasun, larunbat goizaldean, 04:55ean, gazte batzuk Guardia Zibil batzuen eta bere neskalagunen aurkako borroka bat zela eta, ETAk Altsasun (Geroa Baiko alkatea izanda) gobernatzen zuela ziurtatzen zuten komunikabide batzuk[297][298][299]
Sakontzeko, irakurri: «Altsasuko auzia»

Akusatu eta inputatuentzako ondorioak

aldatu
 
Asel Luzarraga ETArekin harremana zuelakoan atxilotua eta epaitua izan zen. Sasoi hartan ezaguna zen ideologia anarkista zuela.

Batzuk ez zituzten inputatu. Beste batzuk inputatuak baina absolbituak izan ziren. Inputatuak eta zigortuak egon ziren asko ere badaude.

  • Inputatuak izan ez zirenak:

PSOE, Podemos, Pablo Iglesias Turrión, Iker Acero, Juan Carlos Monedero, Ram Manikkalingam, Ronnie Kasrils, Chris Maccabe, Nafarroako irakasleak, Nafarroa Bai, Burgosen etakide moduan mozorrotu ziren gazteak.

  • Inputatuak baina absolbituak:

Patxi Lopez, Juan José Ibarretxe, Arkaitz Estiballes, Jon Maia, Gaztesarea (baina inputazioak ekarri zituen ondorioz itxi behar izan zuten web gune hau), Udalbiltza, AEK, 26/11 auzia, Iniziatiba Internazionalista - Herrien Elkartasuna (II-HE), Gorka Agirre, Juan Mari Arzak, Pedro Subijana, Karlos Argiñano, Martin Berasategi, Euskaldunon Egunkaria, La Tuerka (Facu Díaz), Apurtu.org, Askapeña, Topatu.info[300]

  • Zigortuak:

(Parentesien artean bere ideologia edo alderdi politikoa agertzen da). Dena dela, zigorren aldea nabaria da: batzuentzat urte luzeko gartzela zigorra eta beste batzuentzat, adibidez isuna edota, urte batzuetarako, funtzionarioa izateko aukera kendu.

Arnaldo Otegi (ezker abertzalea), Juan Mari Atutxa (EAJ), Gorka Knörr (EA), Kontxi Bilbao (EB), Asel Luzarraga, (anarkista) KAS, Pablo Hasél (komunista), Autodeterminaziorako Bilgunea (AuB), Askatasuna, Asier Arraiz, Pepe Rei, Blanca Rosa Bruño Aspiroz, María Isabel Bruño Aspiroz (ahizpak, enpresariak, "zerga iraultzailea" ordaintzeagatik epaituak), Herriko Tabernak,

 
Alfredo Remirezen aldeko pankarta. Gazte honek preso baten aldeko panpina erakusteagatik "Terrorismoa goratzea"ren salaketapean gartzelaratua. Sasoi hartan euskal presoen aldeko txiolari bat zen.

Ondorio politikoak

aldatu

Ondorio politikoak Espainian

aldatu

Batzuetan, Dena da ETA ideiak Polizia Nazionalaren aurka ere jo du, Faisan aferan adibidez.

Espainiako Gobernuak epaile espainiarrak estutu[301][302] eta batzuetan haiek presioaren aurkako protesta publikoa egin dute[303]. Epaileei egindako presioa eta bere independentzia eza ikusita, botereen banaketaren printzipioa urratuta ikusi dute askok. Azken kasua, ETAkoek Frantziako kartzeletan preso egindako urteak ez gehitzea dira. Europar Batasunetik datorren lege bat eta Estrasburgon amaitu zuena, Parot Doktrinaren kasuan gertatu zen bezala.[304]

Frantzian, Espainian darabilten politika antzekoa egiten dute, baina batzuetan Frantses Gobernuak ez du Espainiako Gobernuaren politika jarraitu, Aurore Martinen kasuan gertatu zen bezala adibidez.

Beste batzuetan, Kongresura eztabaida bitxiak heldu dira. Adibidez, UPyDk Espainiako gobernuari ingelesezko Wikipediaren aurka egitea eskatu zion 2013ko abenduan, bertan euskal gatazkari buruz ematen zuen iritzia ez zela ona ezta legezkoa esanez. [305]

2015eko urtarrilean, Bilboko PPren egoitza, ETAren aurkako diruarekin ordaindu omen zela azaleratu da.[306] Izatez, 1980ko hamarkadatik aurrera, Espainian diru asko mugitu da ETAri aurre egiteko helburu teorikoarekin. Azkenengoetako bat Mario Fernandez, Kutxabankeko lehendakari ohiarena da. Mikel Cabiecesi lansaria ematea aitortu zuen. Antonio Basagoiti, Iñaki Anasagastiren arabera— 2012ko hasieran egindako dei batek eragin zuen Kutxabankek Cabiecesi «lan irteera bat» ematea. Cabieces aferan, Mario Fernández bere burua zuritu zuen «idatzi gabeko lege» bat zegoela esanda eta ETAren biktimen aldeko trataera hau, gobernu eta alderdi guztiekin funtzionatu duela azken 30 urteotan. [307]

2016ko amaieran, ETAren gaiak Espainiako politikan oso gutxitan azaleratzen ziren gaiak ziren. Batzuetan eugunkari edo komunikabide batzuk ateratzen zuten gaia De Juana Chaosen kasuarekin adibidez[308] , beste batzueten gobernuak berak ateratzen zuen ETAk Podemos eta PSOEren arteko gobernu bat nahi zuela esanez[309] eta askotan euskal preso poliltikoen aurkako irmotasuna mantentzen zuela aitortzeko egiten zituen adierazpenak ziren.[310]. Kontuak kontu, orokorrean Alderdi Popularrak gobernatutako gobernuak ETAren arloan berdin segitu zuen.

Guzti honen ondorioz, besteak beste ETA Europako erakunde ilegal armatu zaharrena bihurtu zen. Aldi berean, Espainiako komunikabideentzat noizean behin agertzen den gaia bihurtu zen.[311].

Beste gauza kontraesankorra hauxe daː 2018an, ETAk bere ekintzak bertan behera utzi eta zazpi urte beranduago ETAren aldeko jarrera egiteagatik hamarnaka kasu daudela epaiketaren zain[312]. Antzeko egoeren zeuden horrelako beste epaiketa batzuetako pertsona batzuk kartzelan amaitu dute edo isunak ordaindu behar izan dituzte. ETAren aurka egin zituzten legeen aldaketen ondorioz, jadanik ez dira euskaldunak bakarrik zigortutakoak baizik eta espainiar asko ere salaketapean daude eta zigortuak izan dira. 2016tik 2017ko martxora bitartean 30 pertsona kondenatu zuten gehienbat ETA goratzeagatik terrorismoa goratzearen akusasiopean[313]. 2018an datuak ez ziren txikiagoak izan[314][315].

Aldi berean terrorismoarekin lotutako salaketak asko zabaldu dira eta Katalunian jadanik epaile batzuk bortizkeria eta terrorismoko salaketak egin dituzte nahiz eta ETArekin loturarik ez egin. Adibide argi bat CDRen aurka (Comitès de Defensa de la República euskaraz "Errepublika Babesteko Batzordeak"[316][317] egindako sarekada bat. Bertan batzorde hauetako batzuk delitu terroristak egin zituztelakoan atxilotu zituzten. Nahiz eta azkenean ez zen aurrera atera terrorismoaren salaketa, Espainia mailan espainiar batzuen sustegua eta laguntasuna izan zuen CDRak terrorismoarekin lotzearen ideiak[318][319] eta beste batzuk aldiz gehiegikeria zela ziurtatu zuten[320][321]. Urteak aurrera joan ahala, 2019ko amaieran CDRak terroristatzat zituzten jadanik Espainiako komunikabide eta epaile asko[322][323].

Ondorio politikoak Euskal Herrian

aldatu
 
Itziar Ituñok sarean jasarria izan zen euskal presoentzat eskubideak eskatu zituelako. Garai hartan aktore ezaguna zen Espainia osoan.

Hego Euskal Herriarentzat, egoera horrek politika baldintzatu du. Batez ere UPyD eta PP alderdiek eta, leunago, PSE alderdiak, ideia horren alde hitz egiten dute behin eta berriro. Azkenotan, Herritarrak - Herritarron Alderdia eta Vox alderdiak batu zaizkie.

ETAko presoen aldeko eskubideen alde egoteagatik, presioa jasan dutenak ere badira. Gotzon Sánchezen kasua adibidez. Coca Colarentzat aktore moduan lan egin zuen iragarki bat erretiratzea erabaki zuen enpresak, Dignidad y Justicia taldeak aktoreak Herrira erakundeko ekintzetan parte hartu zuela salatu ondoren. [324] Horren ondorioz, normalean baino oztopo gehiago topatu ditu lana lortzeko. Horri lotuta eta antzeko egoeran, Unax Ugalde aktorea dugu. Lasa eta Zabalaren filma egitea eskaini ziotenean, lasai eta gustura hartu zuen izatez, sumarioan oinarritutako filma zen. [325] Hala eta guztiz ere, berak egindako Iñigo Iruinen paperaren ondorioz, lana topatzea neketsuago bihurtu zaio. [326]. Horri lotuta, Itziar Ituño eta berak parte hartu zuen El guardián invisibleri eta halaber Miren Gaztañagari antzekoak jazo zitzaizkien: besteak beste, sarean izugarrizko boikota pairatun dute.

Dena da ETA indarrean eta Alderdien Legea indarrean egoteak Hego Euskal Herriko politika baldintzatzen jarraitzen du. EH Bildu noizean behin ilegalizatua izango delaren mehatzupeak jazotzen baititu[327]. Aldi berean, kasu gutxi batzuetan, Euskadiko Alderdi Popularraren aldetik politika aldaketa bat eskatu da, baina Madrilek politika bera jarraitzeko agindu die alderdikide zehatz horiei, Arantza Quirogari gertatu zitzaion moduan[328].

Beste ondorio garrantzitsu bat zera daː ETAren arloan kontuz ibiltzearena[329][330]. ETAri buruz erakunde hori kritikatu edo barregarri utzi ezean arriskutsua izan liteke goian idatzitako hainbat pertsona eta erakunderi gertatu zaien modura[331]. Horren ondorioz, "ETAren errelatoa" edo ETAri buruz hitz egitean gauzak aipatutako eran egin ezean, selatatuta eta salatuta izateko arriskua egon badago.

Datu ofizialen arabera, Hego Euskal Herrian azken 2016tik aurrera, 11.000 prozedura zabaldu dituzte mozal legea erabilita, eta horietatik 4.000 inguruk zerikusi zuzena dute eskubide zibil eta politikoen arloarekin —manifestazioak, protestak, afixak jartzea eta beste—.

Eleak/Libre mugimenduko eledun Joseba Alvarezen iritzira, ETAk jarduera armatua bukatutzat eman aurreko ziklo politikoan legez kanporatzeak eta makrosumarioak ziren Espainiako Estatuaren tresna ohikoenak. Aro hori amaitu zen —presoen defentsan aritutako elkarteen aurkako makrosumarioa oraindik egiteko dago, ordea—, oraingo egoeraren ezaugarriak beste batzuk dira, «eta badirudi norbait urtebeterako kartzelara badoa zorte onekoa dela, edo soilki kalean egoteagatik isuna jasotzea ez dela hainbesterako. Errepresioa banalizatu egin da»[332].

Joseba Alvarezen iritzira, halaber, «jazarpen mota berriak oharkabean pasatzen dira, baina eraginkorrak dira oso. Espainiako Barne Ministerioak emandako datuen arabera, azken urtean gutxitu egin dira mobilizazioak Espainian. Eta ez dago arazorik pentsatzeko Euskal Herrian joera desberdina denik: «Euskal Herrian dagoen desmobilizazioaren arrazoietako bat da, seguru asko, gaur egun kalean zerbait eginez gero gerta dakizukeen gutxienekoa dela isuna jasotzea, eta kartzelara joateko aukera ere ez dagoela urrun».

Bitxikeriak

aldatu
Sakontzeko, irakurri: «Dena da ETAren bitxikeriak»

Erreferentziak

aldatu
  1. ↑ Letona, Xabier. (2015). «Pixa buru gainean, Madrilek euskal gizarteari» Argia (on-line).
  2. ↑ (Gaztelaniaz) Todo es ETA, salvo alguna cosa. (Noiz kontsultatua: 2018-04-15).
  3. ↑ (Gaztelaniaz) «Todo es ETA» eldiario.es (Noiz kontsultatua: 2018-04-15).
  4. ↑ (Gaztelaniaz) «El Parlamento vasco denuncia la estrategia del PP con operaciones policiales bajo el principio de "todo es ETA"» eldiario.es (Noiz kontsultatua: 2018-04-15).
  5. ↑ (Gaztelaniaz) Arana, Felix. «El "todo es ETA" de Garzón se desmorona» www.unidadcivicaporlarepublica.es (Noiz kontsultatua: 2018-04-15).
  6. ↑ (Gaztelaniaz) «Obanos.net - La red de Obanos» www.onceuponatimeinobanos.com (Noiz kontsultatua: 2018-04-15).[Betiko hautsitako esteka]
  7. ↑ (Gaztelaniaz) Público. «Juristas denuncian “el sin sentido” del registro “de malos ciudadanos” que prepara el PP - Público» m.publico.es (Noiz kontsultatua: 2018-04-15).
  8. ↑ Mil [y 2 coces contra la disidencia]
  9. ↑ https://www.publico.es/politica/campana-del-eta-resiste-desarmarse.html
  10. ↑ (Gaztelaniaz) Press, Europa. (2010-04-12). «AVT y DyJ creen que la absolución es "un duro golpe a la lucha contra el terrorismo"» europapress.es (Noiz kontsultatua: 2018-04-15).
  11. ↑ https://www.publico.es/sociedad/ano-altsasu-caso-llevo-eta-limites-increibles.html
  12. ↑ (Gaztelaniaz) «Prisión por lesiones terroristas para seis de los detenidos por la agresión a los guardias civiles de Alsasua» eldiario.es (Noiz kontsultatua: 2018-04-15).
  13. ↑ (Gaztelaniaz) «Prisión para otro de los acusados de agredir a los guardia civiles de Alsasua» ELMUNDO (Noiz kontsultatua: 2018-04-15).
  14. ↑ (Gaztelaniaz) Belaza, Mónica Ceberio. (2016-10-26). «¿Qué es terrorismo después de ETA?» EL PAÍS (Noiz kontsultatua: 2018-04-15).
  15. ↑ (Gaztelaniaz) lahaine.org. «El fascismo mediático español, criminaliza a CNT, asociándola a ETA» www.lahaine.org (Noiz kontsultatua: 2018-04-15).
  16. ↑ https://web.archive.org/web/20180518200715/https://www.berria.eus/albisteak/50060/gaur_auzitegi_nazionalean_aurkeztu_behar_zuten_bi_gazte_zarauztarrak_santa_barbaran_zintzilikatu_dira.htm
  17. ↑ http://www.elmundo.es/elmundo/2010/08/02/paisvasco/1280753693.html
  18. ↑ http://informador.org/el-testimonio-de-un-testigo-protegido-lleva-a-jorge-olaiz-a-prision-por-el-caso-de-ruiz-langarica/[Betiko hautsitako esteka]
  19. ↑ «'Egunkaria' absolbitua» uztarria.eus (Noiz kontsultatua: 2018-04-15).
  20. ↑ (Ingelesez) «UN says Spain tortured ETA 'terrorists'» The Independent 2004-03-11 (Noiz kontsultatua: 2018-04-15).
  21. ↑ «Relato de torturas de Martxelo Otamendi» Juicio a Egunkaria (Noiz kontsultatua: 2018-04-15).
  22. ↑ Vasca, EiTB Radio Televisión Pública. «Torrealdaik minbizia duela jakinarazi du, eta torturarekin lotu du» www.eitb.eus (Noiz kontsultatua: 2018-04-15).
  23. ↑ http://www.rocalibros.com/eldiario.es/catalogo/Joaquim Bosch Ignacio Escolar/El secuestro de la justicia
  24. ↑ «e-pesimo Auxiliar 1: CARTA DEL DIRECTOR | PEDRO J. RAMÍREZ: La 'joint…» archive.is 2012-06-29 (Noiz kontsultatua: 2018-04-15).
  25. ↑ Folleto de la "Campaña de la Memoria" promovida por Luis del Pino en su bitácora.
  26. ↑ Luis del Pino: «Los enigmas del 11-M. 3. ¿Participó ETA en el 11-M?», Libertad Digital.
  27. ↑ «Los indicios que apuntan a ETA», gehigarria, Libertad Digital.
  28. ↑ Jaime Ignacio del Burgo (PPko diputatua): «España tras el 11-M (3)»[Betiko hautsitako esteka], Libertad Digital, 2006-06-22. Aipua:
    Y aunque no haya prueba que demuestre su implicación en el 11-M, mientras no se lleve a cabo una investigación rigurosa y a fondo de todos los datos que apuntan a una estrecha amistad entre etarras e islamistas, tejida dentro y fuera de las cárceles españolas, la idea de una colaboración operativa no puede ser descartada de raíz. La hipótesis del 11-M como un atentado de encargo no puede descartarse.
  29. ↑ (Gaztelaniaz) «ASÍ VIVÍ EL 11M (12.03.2015)» Ignacio Trillo 2014-03-11 (Noiz kontsultatua: 2018-04-15).
  30. ↑ https://www.diariovasco.com/20080104/politica/tres-presos-increparon-gallizo-20080104.html
  31. ↑ https://www.diariodemallorca.es/portada/1734/francia-entrega-espana-presuntos-etarras-borja-urberuaga-asier-tapia/313346.html[Betiko hautsitako esteka]
  32. ↑ (Gaztelaniaz) EFE.Madrid. «El TS confirma las penas a 3 condenados por quemar cajeros en Pamplona en 2008» Diario de Navarra (Noiz kontsultatua: 2018-04-15).
  33. ↑ «http://baietz.org/?q=eu/node/3120» baietz.org (Noiz kontsultatua: 2018-04-15).
  34. ↑ (Gaztelaniaz) «El preso de ETA Txomin Lesende, en libertad tras cumplir condena por violencia callejera» Bizkaia - El Correo.com (Noiz kontsultatua: 2018-04-15).
  35. ↑ (Gaztelaniaz) Press, Europa. (2015-05-02). «Seis meses de tareas socioeducativas para dos menores por enaltecer a ETA» europapress.es (Noiz kontsultatua: 2018-04-15).
  36. ↑ https://www.elimparcial.es/noticia/200303/nacional/abascal:-haremos-que-el-pnv-pague-su-complicidad-con-eta.html
  37. ↑ https://www.elimparcial.es/noticia/135296/opinion/el-psoe-de-la-mano-de-eta.html
  38. ↑ (Gaztelaniaz) «El PSE no apoya las críticas del partido en San Sebastián a las detenciones» eldiario.es (Noiz kontsultatua: 2018-04-15).
  39. ↑ (Gaztelaniaz) Press, Europa. (2014-01-31). «Fernández Díaz asegura que ETA está "infinitamente más débil" aunque el PP no parará hasta que se disuelva» europapress.es (Noiz kontsultatua: 2018-04-15).
  40. ↑ Berria.eus. «ETAren arma guztiak Frantziako Poliziaren esku daude» Berria (Noiz kontsultatua: 2018-04-15).
  41. ↑ (Gaztelaniaz) «ETA se rinde: entrega 120 armas de fuego, tres toneladas de explosivos, miles de detonadores y munición» ELMUNDO (Noiz kontsultatua: 2018-04-15).
  42. ↑ (Gaztelaniaz) «ETA mintió y sólo entregó la mitad de las armas que dijo» ELMUNDO (Noiz kontsultatua: 2018-04-15).
  43. ↑ Teruel, Efe.. «Gustavo Alcalde: "ETA está vencida policiamente, pero no disuelta"» heraldo.es (Noiz kontsultatua: 2018-04-15).
  44. ↑ (Gaztelaniaz) Press, Europa. (2017-07-05). «Aznar dice que ETA no está "políticamente derrotada" y es partidario de que sus marcas no estén en las instituciones» europapress.es (Noiz kontsultatua: 2018-04-15).
  45. ↑ (Gaztelaniaz) País, Ediciones El. (2013-05-05). «Rajoy llama al orden a la cúpula policial y del CNI por su disputa sobre el fin de ETA» EL PAÍS (Noiz kontsultatua: 2018-04-15).
  46. ↑ .[Betiko hautsitako esteka]
  47. ↑ .[Betiko hautsitako esteka]
  48. ↑ .
  49. ↑ .
  50. ↑ Para el Partido Popular todo es ETA. Flipante
  51. ↑ .
  52. ↑ .
  53. ↑ .
  54. ↑ La Voz de Galicia
  55. ↑ http://www.elmundo.es/eta/entorno/
  56. ↑ https://elpais.com/tag/entorno_eta/a
  57. ↑ https://www.20minutos.es/noticia/1890277/0/eta/proyectil/documentos/
  58. ↑ https://web.archive.org/web/20150923231014/http://www.berria.eus/paperekoa/1484/008/001/2013-11-23/bizikidetza_ariketa_bihurtu_da_joseba_goikoetxearen_omenezko_ekitaldia.htm
  59. ↑ .[Betiko hautsitako esteka]
  60. ↑ .[Betiko hautsitako esteka]
  61. ↑ a b {{erreferentzia|url=http://elpais.com/diario/1996/02/07/espana/823647623_850215.html
  62. ↑ http://www.periodistadigital.com/periodismo/prensa/2017/07/13/garzon-baltasar-alsasua-terrorismo-eta-paliza-guardia-civil.shtm[Betiko hautsitako esteka]
  63. ↑ https://elpais.com/elpais/2017/07/11/opinion/1499767392_924816.html
  64. ↑ {{erreferentzia|url=http://elpais.com/diario/2001/10/20/espana/1003528801_850215.html
  65. ↑ .
  66. ↑ https://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:32003E0482:ES:HTML
  67. ↑ https://www.larazon.es/historico/9217-sanchez-gordillo-acogio-a-los-proetarras-vetados-en-sevilla-PLLA_RAZON_363883
  68. ↑ http://red.diariocritico.com/noticia/24908/noticias/a-otegi-se-complica-la-vida:-detenido-en-san-sebastian-cuando-se-disponia-a-hacer-una-rueda-de-prensa.html
  69. ↑ http://politica.elpais.com/politica/2013/10/21/actualidad/1382384326_267715.html
  70. ↑ http://www.rtve.es/noticias/20111128/otegi-cree-mayoria-absoluta-pp-puede-ser-ventaja-para-paz/478706.shtml
  71. ↑ http://www.publico.es/espana/urkullu-insolito-eta-quiera-entregar.html
  72. ↑ http://www.huffingtonpost.es/2013/05/27/interior-no-tiene-informe_n_3342403.html
  73. ↑ https://www.elperiodico.com/es/politica/20130915/concejal-popular-lleida-llama-asesinos-asistentes-via-catalana-2659530
  74. ↑ https://politica.elpais.com/politica/2015/09/23/actualidad/1443009199_952968.html
  75. ↑ http://www.eitb.eus/eu/albisteak/politika/osoa/3509724/etaren-agiria--fernandez-diaz-etari-desegitea-geratzen-zaio/
  76. ↑ http://www.argia.eus/albistea/katalunian-militarki-esku-hartu-behar-zela-esan-zuen-jenerala-nafarroako-gobernuaren-aurka
  77. ↑ http://www.eldiario.es/norte/navarra/ultima_hora/Prision-detenidos-Alsasua-lesiones-terroristas_0_580242993.html
  78. ↑ http://politica.elpais.com/politica/2016/10/15/actualidad/1476532098_053112.html
  79. ↑ https://politica.elpais.com/politica/2018/05/03/actualidad/1525336524_523980.html
  80. ↑ https://elpais.com/diario/2011/11/15/opinion/1321311609_850215.html
  81. ↑ http://www.hispanidad.com/cartas-al-director/eta-esta-vencida-cuando-empezamos-a-construir-la-paz_276809_102.html
  82. ↑ https://www.ara.cat/politica/que-Mayor-Oreja-ETA-derrotada_0_2009799057.html
  83. ↑ [1]
  84. ↑ http://www.diariosigloxxi.com/texto-diario/mostrar/517307/eta-derrotada-eta-vencida
  85. ↑ http://elcadenazo.com/index.php/eta-vencida/
  86. ↑ {{erreferentzia|url=http://www.20minutos.es/noticia/53360/0/atutxa/perfil/abandona/
  87. ↑ .
  88. ↑ (Gaztelaniaz) Agentziak. (2017-06-13). «La Justicia europea condena a España por la inhabilitación de Atutxa» La Vanguardia (Noiz kontsultatua: 2018-01-11).
  89. ↑ .
  90. ↑ 20minutos.
  91. ↑ a b .
  92. ↑ .
  93. ↑ http://www.eitb.eus/eu/irratia/euskadi-irratia/programak/mezularia/audioak/osoa/4199314/olatz-barrenetxea-garai-guztietan-egon-da-tortura/
  94. ↑ https://web.archive.org/web/20180125134427/https://www.berria.eus/albisteak/124314/gutxienez_4009_tortura_kasu_identifikatu_dituzte_039tortura_1960_2013039_txostenean.htm
  95. ↑ (Gaztelaniaz) SL, TAI GABE DIGITALA. (2021-07-19). «La asociación europea de abogados ELDH reclama que se suspenda el juicio del 13/13» naiz: (Noiz kontsultatua: 2021-07-19).
  96. ↑ Berria.
  97. ↑ Naiz.
  98. ↑ .[Betiko hautsitako esteka]
  99. ↑ .[Betiko hautsitako esteka]
  100. ↑ .
  101. ↑ .
  102. ↑ .
  103. ↑ http://www.elmundo.es/cronica/2000/CR270/CR270-01.html
  104. ↑ http://www.elmundo.es/deportes/2013/12/05/529fc31463fd3dc9058b4595.html
  105. ↑ http://ecodiario.eleconomista.es/elecciones-Autonomicas-2015/noticias/6724296/05/15/Aguirre-acusa-a-Carmena-de-liberar-etarras-e-incluir-abertzales-en-sus-listas.html#.Kku88F6MVJAttIx
  106. ↑ https://web.archive.org/web/20151222170157/http://www.berria.eus/albisteak/117614/def_con_dos_taldeko_abeslaria_epaitzeko_agindu_du_auzitegi_nazionalak.htm
  107. ↑ a b https://web.archive.org/web/20160403222530/http://www.deia.com/2016/03/23/politica/euskadi/cuatro-miembros-de-ata-no-iran-a-la-audiencia-nacional
  108. ↑ .[Betiko hautsitako esteka]
  109. ↑ .
  110. ↑ Libertad Digital.
  111. ↑ a b c «Pablo Iglesias ayudó a la red de apoyo a los presos de ETA» El Mundo.
  112. ↑ Navarraconfidendial.
  113. ↑ El País.
  114. ↑ http://www.abc.es/20111018/espana/abci-alcaraz-201110181624.html
  115. ↑ .
  116. ↑ «Garzón apunta al sindicato abertzale LAB» El Confidencial.
  117. ↑ http://www.elconfidencialdigital.com/politica/cachorros-ETA-independencia-socialismo-Segi_0_905909412.html
  118. ↑ http://www.abc.es/cultura/20140408/abci-nuevo-lider-sebastian-2016-201404072056.html
  119. ↑ http://www.elconfidencial.com/espana/2010-12-16/la-policia-investigo-durante-dos-anos-al-dirigente-del-pnv-gorka-aguirre-por-mediar-con-eta_241695/
  120. ↑ a b .
  121. ↑ a b El Imparcial.
  122. ↑ .
  123. ↑ .
  124. ↑ .
  125. ↑ El Mundo.[Betiko hautsitako esteka]
  126. ↑ a b https://web.archive.org/web/20150923215206/http://www.berria.eus/albisteak/15578/espainiako_poliziak_jesus_iruretagoiena_eta_pablo_muoz_atxilotu_ditu.htm
  127. ↑ Vózpopuli.
  128. ↑ Minuto Digital.com.[Betiko hautsitako esteka]
  129. ↑ Minuto Digital.com.
  130. ↑ .
  131. ↑ (Gaztelaniaz) El Mundo.
  132. ↑ .l
  133. ↑ (Gaztelaniaz) Burbuja.info.
  134. ↑ (Gaztelaniaz) Público.
  135. ↑ (Gaztelaniaz) El Mundo.
  136. ↑ (Gaztelaniaz) La Medialidad.
  137. ↑ Gazte Iraultza.[Betiko hautsitako esteka]
  138. ↑ (Gaztelaniaz) El País.
  139. ↑ (Gaztelaniaz) Público.
  140. ↑ (Gaztelaniaz) El País.
  141. ↑ .
  142. ↑ .
  143. ↑ .
  144. ↑ .
  145. ↑ .
  146. ↑ a b .[Betiko hautsitako esteka]
  147. ↑ a b (Gaztelaniaz) El Confidencial.
  148. ↑ (Gaztelaniaz) El País.
  149. ↑ (Gaztelaniaz) El País.
  150. ↑ .
  151. ↑ .
  152. ↑ khttps://www.naiz.eus/eu/actualidad/noticia/20200621/vox-lleva-su-provocacion-y-sus-insultos-a-alderdi-eder-con-proteccion-policial
  153. ↑ https://www.donostitik.com/vox-repite-en-donostia-su-estrategia-de-confrontacion/
  154. ↑ .
  155. ↑ .
  156. ↑ (Gaztelaniaz) Diarioya.
  157. ↑ (Gaztelaniaz) El País.
  158. ↑ .
  159. ↑ Berria.
  160. ↑ Berria.
  161. ↑ (Gaztelaniaz) Deia.
  162. ↑ (Gaztelaniaz) Europa Press.
  163. ↑ .
  164. ↑ .
  165. ↑ https://www.elindependiente.com/politica/2019/09/14/1113-el-ultimo-macrojuicio-contra-eta/
  166. ↑ .
  167. ↑ .
  168. ↑ {{erreferentzia|url=http://falange.es/contenido/2013/10/30/el-psoe-continua-alineandose-con-eta/[Betiko hautsitako esteka]
  169. ↑ .
  170. ↑ .
  171. ↑ «Pablo Iglesias ayudó a la red de apoyo a los presos de ETA» El Mundo.
  172. ↑ .
  173. ↑ Diario Ya.
  174. ↑ .
  175. ↑ .[Betiko hautsitako esteka]
  176. ↑ .
  177. ↑ .
  178. ↑ .[Betiko hautsitako esteka]
  179. ↑ .
  180. ↑ .
  181. ↑ .
  182. ↑ http://www.elmundo.es/elmundo/2013/09/19/espana/1379543696.html
  183. ↑ http://www.elperiodicoextremadura.com/noticias/opinion/enrique-villar-delegado-vasco-gobierno_76023.html
  184. ↑ http://www.informacionsensible.com/news/4813/Aguirre-enfanga-el-debate-por-Madrid-y-acusa-a-Carmena-de-hacer-guinos-a-ETA/
  185. ↑ http://www.euskadicuba.org/index.php/es/euskadi-cuba/245-abc-califica-de-entente-castrista-proetarraa-a-euskadi-cuba-y-cubainformacion
  186. ↑ https://web.archive.org/web/20170312043750/http://www.esdiario.com/539711399/Las-imagenes-que-prueban-la-relacion-de-Podemos-con-el-chavismo-y-ETA.html
  187. ↑ (Gaztelaniaz) Minuto Digita.com.
  188. ↑ , .
  189. ↑ Diario de León.
  190. ↑ http://elpais.com/diario/2007/01/17/espana/1168988409_850215.html
  191. ↑ .
  192. ↑ .
  193. ↑ http://www.elmundo.es/elmundo/2003/09/29/espana/1064819349.html
  194. ↑ http://www.abc.es/hemeroteca/historico-25-11-2001/abc/Nacional/la-revista-kale-gorria-dirigida-por-pepe-rei-dedico-reiterados-ataques-a-la-ertzaintza_62107.html
  195. ↑ http://www.infolibre.es/noticias/politica/2015/11/30/eduardo_inda_imputado_por_vincular_diario_gara_con_eta_41492_1012.html
  196. ↑ http://www.cubainformacion.tv/index.php/manipulacion-mediatica/60693-abc-califica-de-entente-castrista-proetarraa-a-euskadi-cuba-y-cubainformacion
  197. ↑ https://latribunadelpaisvasco.com/art/3676/la-oposicion-clama-contra-la-etb-proetarra-de-maite-iturbe
  198. ↑ https://www.cope.es/actualidad/espana/noticias/las-polemicas-palabras-sobre-eta-del-presentador-etb-que-han-indignado-vox-20190917_499460
  199. ↑ https://www.elmundo.es/pais-vasco/2018/01/10/5a560679e2704e4b798b4626.html
  200. ↑ http://blogs.libertaddigital.com/presente-y-pasado/por-que-es-proetarra-el-pais-3821/
  201. ↑ «Garzón apunta al sindicato abertzale LAB» El Confidencial.
  202. ↑ http://www.abc.es/hemeroteca/historico-22-02-2007/abc/Nacional/ela-sigue-el-dictado-de-eta-y-se-enfrenta-al-pnv-por-la-y-ferroviaria_1631616239798.html
  203. ↑ .
  204. ↑ .
  205. ↑ http://www.eitb.eus/eu/albisteak/politika/osoa/3300480/herriko-tabernen-auziko-zigorrak-berretsi-ditu-auzite-gorenak/
  206. ↑ http://www.grupotortuga.com/La-Audiencia-Nacional-declara-que
  207. ↑ http://elpais.com/diario/2008/01/06/espana/1199574009_850215.html
  208. ↑ {{erreferentzia|url=http://eldia.es/agencias/8054348-TERRORISMO-ETA-PP-pide-G-Vasco-explique-falsos-expedientes-UPV-etarras
  209. ↑ .
  210. ↑ .
  211. ↑ .[Betiko hautsitako esteka]
  212. ↑ .
  213. ↑ .
  214. ↑ https://web.archive.org/web/20150701090733/http://eldia.es/agencias/8168882-ETA-PRESOS-Sare-ve-intento-criminalizarla-investigacion-policial-ordenada
  215. ↑ http://www.abc.es/hemeroteca/historico-02-11-2001/abc/Nacional/ibarretxe-prima-con-subvenciones-a-grupos-afines-a-eta-y-discrimina-a-sus-victimas_56989.html
  216. ↑ https://okdiario.com/espana/podemos-ayuda-bildu-comprar-castillo-francia-medio-asociacion-afin-dinero-publico-2419571
  217. ↑ ABC.
  218. ↑ Berria.
  219. ↑ Argia.
  220. ↑ a b http://www.abc.es/20091219/nacional-terrorismo/utiliza-catequesis-para-atraer-20091219.html
  221. ↑ Nunca Maishttp://elpais.com/diario/2003/02/13/espana/1045090816_850215.html
  222. ↑ http://wikieta.freewiki.in/index.php/Portada
  223. ↑ a b https://elpais.com/diario/2008/06/01/domingo/1212292353_850215.html
  224. ↑ https://www.vozpopuli.com/espana/Herri-Norte-enfrentados-Sortu-Otegi_0_1111689730.html
  225. ↑ http://www.despiertainfo.com/2016/12/21/miembros-de-indar-gorri-afines-a-eta-responsables-de-la-agresion-a-la-guardia-civil-de-alsasua/[Betiko hautsitako esteka]
  226. ↑ https://as.com/futbol/2009/03/04/mas_futbol/1236121221_850215.html
  227. ↑ http://www.ccma.cat/324/Un-regidor-del-PP-compara-els-assistents-a-la-Via-Catalana-amb-terroristes-dETA/noticia/2172734/
  228. ↑ http://www.europapress.es/nacional/noticia-aguirre-compara-escraches-matonismo-seguidores-eta-20130414221925.html
  229. ↑ http://www.elplural.com/2013/10/22/teofila-vuelve-a-liarla-y-compara-las-manifestaciones-con-los-atentados-de-eta/
  230. ↑ http://www.elmundo.es/elmundo/2013/05/07/espana/1367928539.html
  231. ↑ http://www.vilaweb.cat/noticia/4145385/20130922/millo-pp-compara-lindependentisme-catala-eta-diu-pitjor.html
  232. ↑ http://sociedad.elpais.com/sociedad/2012/10/16/actualidad/1350400031_179002.html
  233. ↑ http://fundacionvt.org/images/revista/2009/Diciembre/asi-capta-eta-jovenes-vascos.pdf[Betiko hautsitako esteka]
  234. ↑ http://www.larazon.es/opinion/el-puntazo/apologia-etarra-en-el-festival-de-san-sebastia-MB3704178#.Ttt1kdt4Em38Hhi
  235. ↑ http://m.deia.com/2016/11/18/politica/euskadi/la-prision-preventiva-merodea-por-altsasu[Betiko hautsitako esteka]
  236. ↑ http://www.larazon.es/espana/el-ultimo-ordago-proetarra-un-muro-popular-YB3461331
  237. ↑ http://www.argia.eus/albistea/estatuko-segurtasun-indarrak-gure-esku-dago-ikertzen-ari-direla-iradoki-du-gobernuak
  238. ↑ https://www.abc.es/espana/abci-garzon-incluye-complejo-plataforma-anti-vasco-gelditu-200904070300-914286075772_noticia.html
  239. ↑ .
  240. ↑ .
  241. ↑ El País.
  242. ↑ .
  243. ↑ Arenazero.[Betiko hautsitako esteka]
  244. ↑ (Gaztelaniaz) Lahaine.
  245. ↑ .
  246. ↑ .
  247. ↑ Minuto Digita.com.
  248. ↑ (Gaztelaniaz) Libertad Digital.[Betiko hautsitako esteka]
  249. ↑ (Gaztelaniaz) Hazte Oír.[Betiko hautsitako esteka]
  250. ↑ .[Betiko hautsitako esteka]
  251. ↑ .
  252. ↑ http://www.berritxarrak.net/berri-txarrak-taldearen-adierazpena/
  253. ↑ http://hispanismo.org/temas-de-portada/2040-no-al-concierto-proetarra-en-cantabria.html
  254. ↑ https://hiruka.eus/komunitatea/Ukberri/1421258314811-zentsuraren-aurkako-gaua-ospatuko-dute-iluntzean-itzubaltzetan
  255. ↑ http://www.sipepol.es/por-que-se-financian-actividades-de-pro-etarras-con-dinero-publico/[Betiko hautsitako esteka]
  256. ↑ https://web.archive.org/web/20130115133354/http://www.forocoches.com/foro/showthread.php?t=3041288
  257. ↑ https://navarra.elespanol.com/articulo/revista/drogas-concierto-vox/20171121192039155078.html
  258. ↑ https://okdiario.com/espana/zartako-k-grupo-proetarra-que-contratan-ayuntamientos-vascos-navarros-soy-terrorista-2168101
  259. ↑ .
  260. ↑ Naiz.
  261. ↑ {{erreferentzia|url=http://izquierdahispanica.org/2012/gordillo-eta-y-debilidades-de-iu/
  262. ↑ {{erreferentzia|url=http://www.valenciafreedom.com/foro/34-actualidad/24755-joan-tarda-erc-enaltece-descaradamente-el-terrorismo-de-eta-en-pleno-congreso.html[Betiko hautsitako esteka]
  263. ↑ {{erreferentzia|url=http://www.libertaddigital.com/espana/2014-12-30/willy-toledo-enfervorecida-estrella-de-un-concierto-proetarra-sois-el-mejor-ejemplo-1276537063/
  264. ↑ a b c {{erreferentzia|url=http://www.elmundo.es/elmundo/2013/01/12/paisvasco/1357992706.html
  265. ↑ .
  266. ↑ http://blogs.periodistadigital.com/blogdelpaisvasco.php/2007/12/09/pedro-almodovar-insulta-a-las-victimas-y[Betiko hautsitako esteka]
  267. ↑ http://www.surysur.net/asel-luzarraga-escritor-periodista-profesor-vasco-y-anarquista-tenia-que-ir-preso/
  268. ↑ {{erreferentzia|url=http://jenesaispop.com/2013/04/18/140687/fermin-muguruza-no-podra-actuar-en-alcala/
  269. ↑ http://www.lavanguardia.com/cultura/20030901/51262780445/manu-chao-suspende-sus-conciertos-en-malaga-y-murcia-por-las-quejas-de-victimas-del-terrorismo.html
  270. ↑ {{erreferentzia|url=http://www.20minutos.es/noticia/488826/0/acero/detenido/eta/
  271. ↑ {{erreferentzia|url=http://www.marca.com/2011/01/05/futbol/equipos/real_sociedad/1294221190.html
  272. ↑ http://www.libertaddigital.com/deportes/kelme-retira-su-patrocinio-a-oleguer-por-apoyar-al-sanguinario-etarra-de-juana-chaos-1276298606/
  273. ↑ http://www.pasionvioleta.com/t1508-epoca-vincula-a-luis-prieto-aduriz-y-otros-jugadores-con-eta
  274. ↑ https://www.20minutos.es/deportes/noticia/athletic-abertzale-jugadores-424792/0/
  275. ↑ http://blogs.periodistadigital.com/24por7.php/2008/10/31/athletic-estudia-querellarse-contra-epoc
  276. ↑ http://www.abc.es/hemeroteca/historico-06-02-2002/abc/Nacional/la-audiencia-nacional-confirma-el-procesamiento-de-pepe-rei-por-pertenencia-a-eta_76603.html
  277. ↑ Norte de Castilla.[Betiko hautsitako esteka]
  278. ↑ http://www.diariocordoba.com/noticias/cordobalocal/etarra-teresa-toda-abandona-prision_845551.html
  279. ↑ http://www.diariodenavarra.es/noticias/navarra/pamplona_comarca/pamplona/2015/12/01/el_ayuntamiento_denuncia_articulo_inda_por_llamar_etarra_asiron_346502_1702.html
  280. ↑ {{erreferentzia|url=http://www.libertaddigital.com/espana/2013-06-17/noruega-financia-con-115-millones-un-proyecto-protagonizado-por-batasuna-1276493053/
  281. ↑ El País.
  282. ↑ {{erreferentzia|url=https://web.archive.org/web/20150924070514/http://www.elpais.com.uy/opinion/editorial/otra-vez-mezclados-uruguay-y.html
  283. ↑ a b c d e El Imparcial.
  284. ↑ {{erreferentzia|url=http://elpais.com/diario/2012/01/22/domingo/1327207954_850215.html
  285. ↑ (Gaztelaniaz) ABC.
  286. ↑ https://www.elespanol.com/espana/20180503/jaime-mayor-oreja-proyecto-eta-desarrollado-cataluna/304470666_0.html
  287. ↑ ]http://www.noticiasdenavarra.com/2017/07/13/politica/navarra/mayor-oreja-dice-ahora-que-en-navarra-gobierna-eta[Betiko hautsitako esteka]
  288. ↑ https://www.elperiodico.com/es/politica/20170712/geroa-bai-considera-lamentable-que-mayor-oreja-afirme-que-en-navarra-gobierna-eta-6163683
  289. ↑ {{erreferentzia|url=http://www.periodistadigital.com/periodismo/prensa/2015/01/05/mundo-eta-farc-ira-contrabando-crimen.shtml|egunkaria=Periodista[Betiko hautsitako esteka] Digital|hizkuntza=es
  290. ↑ {{erreferentzia|url=http://www.diariodesevilla.es/article/aniversario11m/1726350/m/y/la/teoria/la/conspiracion.html
  291. ↑ {{erreferentzia|url=https://web.archive.org/web/20150528142901/http://www.cronica.com.mx/notas/2002/5304.html
  292. ↑ http://www.abc.es/20121004/internacional/abci-plomo-chavez-capriles-201210041155.html
  293. ↑ https://web.archive.org/web/20160224232432/http://www.telecinco.es/informativos/nacional/DyJ-apunta-CNI-financiador-Conferencia_0_1302000955.html
  294. ↑ {{erreferentzia|url=http://www.elconfidencialdigital.com/politica/cachorros-ETA-independencia-socialismo-Segi_0_905909412.html
  295. ↑ https://web.archive.org/web/20160311063119/http://www.berria.eus/paperekoa/2042/004/001/2016-01-14/biktimak_aintzat_hartu_eta_karguak_onartuta_libre_dira_0408_auzikoak.htm
  296. ↑ http://www.elmundo.es/elmundo/2009/09/05/internacional/1252122031.html
  297. ↑ http://www.eitb.eus/eu/albisteak/gizartea/osoa/4445808/bi-guardia-zibili-eta-haien-bikotekideei-eraso-egin-diete-altsasun/
  298. ↑ https://web.archive.org/web/20161109022122/http://www.republica.com/en-el-anden/2016/10/20/5-anos-sin-eta/
  299. ↑ http://paralalibertad.org/de-esos-polvos-alsasua/
  300. ↑ https://web.archive.org/web/20181202024739/https://www.berria.eus/albisteak/112445/absolbitu_egin_dituzte_ernaiko_eta_topatu_ko_kideak.htm
  301. ↑ https://www.larazon.es/espana/aguirre-pregunta-por-que-no-se-ceso-a-lopez-guerra-y-gallardon-contesta-que-su-mandato-es-inamovible-IJ4487219
  302. ↑ https://politica.elpais.com/politica/2013/10/25/actualidad/1382711802_733476.html
  303. ↑ http://postdigital.es/2015/07/29/jueces-denuncian-onu-ataques-pp-independencia-judicial-espana-p16548/
  304. ↑ http://www.elespanol.com/espana/20160922/157485181_0.html
  305. ↑ .
  306. ↑ .
  307. ↑ .https://web.archive.org/web/20161202034711/http://www.deia.com/2016/10/14/politica/euskadi/interior-liga-el-acercamiento-de-presos-a-la-disolucion-de-eta
  308. ↑ http://www.elmundo.es/espana/2016/07/25/5795ebecca47413f678b45fb.html
  309. ↑ http://www.elmundo.es/espana/2016/02/09/56ba6abd22601d40308b4636.html
  310. ↑ https://web.archive.org/web/20161202034711/http://www.deia.com/2016/10/14/politica/euskadi/interior-liga-el-acercamiento-de-presos-a-la-disolucion-de-eta
  311. ↑ http://www.diariovasco.com/politica/201502/02/organizacion-terrorista-longeva-20150202000446-v.html
  312. ↑ https://web.archive.org/web/20180225210307/http://www.deia.com/2017/02/28/politica/estado/aluvion-de-juicios-por-apologia-del-terrorismo-en-la-red
  313. ↑ http://www.publico.es/sociedad/deriva-justicia-audiencia-condenado-30.html
  314. ↑ https://politica.elpais.com/politica/2018/02/21/actualidad/1519215269_488639.html
  315. ↑ https://politica.elpais.com/politica/2018/01/28/actualidad/1517158762_319241.html
  316. ↑ https://www.elperiodico.com/es/politica/20180410/guardia-civil-detiene-miembro-cdr-protestas-peajes-semana-santa-6746368
  317. ↑ https://www.elnacional.cat/es/politica/detenidos-miembros-cdr_256650_102.html
  318. ↑ http://www.lavanguardia.com/politica/20180410/442415492329/guardia-civil-cdr-detenidos-sabotaje-peajes.html
  319. ↑ http://www.elmundo.es/espana/2018/04/10/5acc9411e2704e9f7d8b45e9.html
  320. ↑ http://www.lasexta.com/programas/el-intermedio/reflexiones-wyoming/wyoming-responde-a-los-que-califican-los-incidentes-de-los-cdr-como-terrorismo-para-empezar-a-solucionar-la-crisis-catalana-necesitamos-consultar-mas-el-diccionario_201804125acfbb4c0cf264760ec33bfe.html
  321. ↑ https://elpais.com/economia/2018/04/11/mis_derechos/1523447225_342746.html
  322. ↑ https://elpais.com/politica/2019/09/26/actualidad/1569493717_241513.html
  323. ↑ https://www.elconfidencial.com/espana/2019-10-03/victimas-personarse-caso-cdr-terrorismo_2263800/
  324. ↑ .
  325. ↑ .
  326. ↑ .
  327. ↑ http://gaceta.es/noticias/instan-gobierno-ilegalizar-bildu-pruebas-relacion-eta-23092016-1315[Betiko hautsitako esteka]
  328. ↑ https://web.archive.org/web/20181008062936/https://www.berria.eus/albisteak/115646/quirogak_dimisioa_eman_du.htm
  329. ↑ ttps://magnet.xataka.com/en-diez-minutos/el-dia-en-que-netflix-decidio-traspasar-el-ultimo-limite-espanol-en-publicidad-eta
  330. ↑ http://www.elcorreo.com/culturas/cine/cobeaga-humor-motivo-20170922220839-nt.html
  331. ↑ http://www.abc.es/play/cine/noticias/abci-etarras-cuando-humor-ridiculiza-antes-drama-201710120115_noticia.html
  332. ↑ https://web.archive.org/web/20180304054846/https://www.berria.eus/paperekoa/1849/006/001/2018-02-10/tantaka_datorren_uholdea.htm

Bibliografia

aldatu

Ikus, gainera

aldatu

Kanpo estekak

aldatu
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Dena_da_ETA&oldid=9980184"(e)tik eskuratuta