Francisco Jiménez de Cisneros

Francisco Jiménez de Cisneros
	; Irudi gehiago
High Inquisitor of Castille (en)
kardinal
; Toledoko artzapezpikua
erregeorde
Primado de España
Bizitza
Jaiotza	Torrelaguna, 1436
Herrialdea	Espainia
Heriotza	Roa, 1517ko azaroaren 8a (80/81 urte)
Hobiratze lekua	Alcalá de Henaresko katedrala
Familia
Familia	ikusi Garcias de Cisneros (en) (izter-lehengusu);
Hezkuntza
Heziketa	Salamancako Unibertsitatea
Hizkuntzak	gaztelania; latina
Jarduerak
Jarduerak	politikaria, itzultzailea, apaiz katolikoa, inkisidorea, idazlea eta apezpiku katolikoa
Lan nabarmenak	ikusi Complutensian Polyglot Bible (en) ; Alcalako Unibertsitatea;
Izengoitia(k)	Cardenal Cisneros
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	Erromatar Eliza Katolikoa
Erlijio-ordena	Anaia Txikien Ordena

Francisco Jiménez de Cisneros edo Cisneros kardinala (Torrelaguna, Madril, Espainia, 1436 – Roa, Burgos, Espainia, 1517ko azaroaren 8a) espainiar elizgizona eta politikaria izan zen.

Biografia

Familia handiki batean sortu zen. Alcala de Henaresen eta Salamancan egin zituen apaiz-ikasketak. Frantziskotar ordenatu, eta ordena horretako herrialde-burua (1494), Toledoko artzapezpikua (1495), kardinala eta Gaztelako Inkisidore Nagusia (1507) izan zen. Fernando Katolikoa erregea hil zenean, Aragoiko erregeorde egin zuten, 1516. urtean.

Berrikuntza handiak bultzatu zituen monasterio eta erlijio-ordenetan eta, erlijio-jendearen ezjakintasuna zuzentzeko, Alcala de Henaresko Unibertsitatea sortu zuen (1498); teologiaren, grekoaren eta hebreeraren irakaskuntza indartu zituen han (Salamancatik eta Paristik ekarri zituen irakasleak). Bibliaren argitalpen berri bat agindu zuen (Alcalako Biblia Políglota Complutense).

1499tik aurrera, gogor jokatu zuen islamiarren aurka; Granadako eta Alpujarretako matxinadak gupidarik gabe zapaldu zituen (1502an arabiar guztiak kristautu egin behar zutela agintzen zuen errege-pragmatika eman zuen). Estatu-gizon nagusi bihurtu zen Elisabet Katolikoa erregina hil ondoren (1504). 1507tik aurrera, Ipar Afrika konkistatzeko ahaleginak egin zituen, Espainiako Inperioa Mediterraneo aldera zabaldu nahi izan zuen Fernando Katolikoaren gogoaren aurka. Espainiako Inperio katolikoaren babesle porrokatua zelarik, Nafarroaren burujabetasunaren aurkako erasoen alde azaldu zen, eta Ipar Afrikaren konkistari ekin zion, Bizargorri berbereak hutsean utziko zuen saioa gertatu bazen ere. 1516an Fernando erregea hil eta, erregeorde gisa, gogor zapaldu zuen Nafarroako erregea Joanes III.a Nafarroakoa Iruñera itzultzeko ahalegina. Cisneros kardinala 1517an hil zen, Karlos I.a Espainiako errege berria Espainiara etorri eta berehala.

Erreferentziak

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Francisco Jiménez de Cisneros

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/26 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

Datuak: Q342392
Multimedia: Francisco Jiménez de Cisneros / Q342392