Éamon de Valera

Éamon de Valera (jaiotzez Edward George de Valera edo Edward George de Valero) (1882ko urriaren 14 – 1975eko abuztuaren 29) XX. mendean Irlandako politikari nagusietakoa izan zen, 1917tik 1973 arte hainbat kargu politikotan —presidentea edo lehen ministroa— aritu baitzen.

Éamon de Valera
Irudi gehiago
Irlandako Presidente 1959ko ekainaren 25a - 1973ko ekainaren 24a ← Sean Thomas O´Kelly - Erskine Hamilton Childers → Teachta Dála 1957ko martxoaren 20a - 1959ko ekainaren 23a Barrutia: Clare Hautetsia: 1957 Irish general election (en) Taoiseach 1957ko martxoaren 20a - 1959ko ekainaren 23a ← John A. Costello - Seán Lemass → Teachta Dála 1954ko ekainaren 2a - 1956ko abenduaren 13a Barrutia: Clare Hautetsia: 1954 Irish general election (en) Taoiseach 1951ko ekainaren 13a - 1954ko ekainaren 2a ← John A. Costello - John A. Costello → Teachta Dála 1951ko ekainaren 13a - 1954ko apirilaren 23a Barrutia: Clare Hautetsia: 1951 Irish general election (en) Europako Kontseiluko Batzar Parlamentarioko Ordezkaria 1949ko abuztuaren 13a - 1951ko otsailaren 1a Teachta Dála 1948ko otsailaren 18a - 1951ko maiatzaren 2a Barrutia: Clare Hautetsia: 1948 Irish general election (en) Teachta Dála 1944ko ekainaren 9a - 1947ko abenduaren 11 Barrutia: Clare Hautetsia: 1944 Irish general election (en) Teachta Dála 1943ko uztailaren 1a - 1944ko maiatzaren 10a Barrutia: Clare Hautetsia: 1943 Irish general election (en) Etxebizitza, Plangintza eta Tokiko Gobernurako Ministroa 1941eko abuztuaren 15a - 1941eko abuztuaren 18a ← P. J. Ruttledge (en) - Seán MacEntee (en) → Hezkuntza eta Trebetasun Ministroa 1939ko irailaren 27a - 1940ko ekainaren 18a ← Sean Thomas O´Kelly - Thomas Derrig (en) → Teachta Dála 1938ko ekainaren 30a - 1943ko maiatzaren 26a Barrutia: Clare Hautetsia: 1938 Irish general election (en) Taoiseach 1937ko abenduaren 29a - 1948ko otsailaren 18a ← Irlandako Estatu Askearen Kontseilu Exekutiboko Presidentea - John A. Costello → Teachta Dála 1937ko uztailaren 21a - 1938ko maiatzaren 25a Barrutia: Clare Hautetsia: 1937 Irish general election (en) Teachta Dála 1933ko otsailaren 8a - 1937ko ekainaren 14a Barrutia: Clare Hautetsia: 1933 Irish general election (en) Kanpo Harremanetarako eta Merkataritza Ministroa 1932ko martxoaren 9a - 1948ko otsailaren 18a ← Patrick McGilligan (en) - Sean MacBride → Irlandako Estatu Askearen Kontseilu Exekutiboko Presidentea 1932ko martxoaren 9a - 1937ko abenduaren 29a ← William T. Cosgrave - Taoiseach → Teachta Dála 1932ko martxoaren 9a - 1932ko abenduaren 22a Barrutia: Clare Hautetsia: 1932 Irish general election (en) Teachta Dála 1927ko urriaren 11 - 1931ko abenduaren 17a Barrutia: Clare Hautetsia: September 1927 Irish general election (en) Teachta Dála 1927ko ekainaren 23a - 1927ko abuztuaren 16a Barrutia: Clare Hautetsia: June 1927 Irish general election (en) Fianna Fáil alderdiko burua 1926ko martxoaren 23a - 1959ko ekainaren 23a - Seán Lemass → Teachta Dála 1923ko irailaren 19a - 1927ko maiatzaren 20a Barrutia: Clare Hautetsia: 1923ko Irlandako hauteskunde orokorrak Teachta Dála 1922ko irailaren 9a - 1923ko abuztuaren 9a Barrutia: Clare Hautetsia: 1922ko Irlandako hauteskunde orokorrak President of the Irish Republic (en) 1921eko abuztuaren 26a - 1922ko urtarrilaren 9a - Arthur Griffith → Teachta Dála 1921eko abuztuaren 16a - 1922ko ekainaren 8a Barrutia: Clare Hautetsia: 1921eko Irlandako Hauteskunde Orokorrak President of Dáil Éireann (en) 1919ko apirilaren 1a - 1922ko urtarrilaren 9a ← Cathal Brugha - Arthur Griffith → Teachta Dála 1919ko urtarrilaren 21a - 1921eko maiatzaren 10a Barrutia: East Clare (en) Hautetsia: 1918ko Irlandako Hauteskunde Orokorrak Erresuma Batuko 31. Parlamentuko kidea 1918ko abenduaren 14a - 1922ko urriaren 26a Barrutia: East Clare (en) Hautetsia: 1918ko Erresuma Batuko hauteskunde orokorrak Erresuma Batuko 31. Parlamentuko kidea 1918ko abenduaren 14a - 1922ko urriaren 26a Barrutia: East Mayo (en) Hautetsia: 1918ko Erresuma Batuko hauteskunde orokorrak Erresuma Batuko 30. Parlamentuko kidea 1917ko uztailaren 10a - 1918ko azaroaren 25a Barrutia: East Clare (en) Hautetsia: UK Parliamentary by-election (en) Member of the Parliament of Northern Ireland (en) enbaxadore
Bizitza
Jaiotza	Manhattan, 1882ko urriaren 14a
Herrialdea	Ameriketako Estatu Batuak Irlandako Estatu Askea  (1922 -  1937) Irlandako Errepublika  (1937 -  1975)
Heriotza	Dublin, 1975eko abuztuaren 29a (92 urte)
Hobiratze lekua	Glasnevin hilerria
Heriotza modua	: pneumonia
Familia
Aita	Juan Vivion de Valera
Ama	Catherine Coll
Ezkontidea(k)	Sinéad de Valera (en)  (1910eko urtarrilaren 8a -
Seme-alabak	ikusi Brian de Valera (en) Emer de Valera (en) Vivion de Valera (en) Máirin de Valéra Éamon de Valera (en) Rúaidhrí de Valera (en) Terry de Valera (en)
Hezkuntza
Heziketa	Royal University of Ireland (en) C.B.S. Charleville (en)
Hezkuntza-maila	Artean graduatua Zientziatan graduatua
Hizkuntzak	ingelesa Irlandako gaelera
Jarduerak
Jarduerak	matematikaria, diplomazialaria eta politikaria
Lantokia(k)	Londres
Jasotako sariak	ikusi Supreme Order of Christ honorary citizen of Dublin Royal Societyko kidea
Kidetza	Irlandar Anaitasun Errepublikarra Royal Society Conradh na Gaeilge
Zerbitzu militarra
Parte hartutako gatazkak	Pazko matxinada Irlandar Independentzia Gerra Irlandako Gerra Zibila
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	Erromatar Eliza Katolikoa
Alderdi politikoa	Fianna Fáil Sinn Féin

Familia

New Yorken jaio zen. Ama jatorriz irlandarra zuen eta Juan Vivion de Valera izeneko artista espainiar baten semea zela uste zen. Hala ere, de Valeraren biografia idatzi dutenek ez dute bere aitaren identitatea frogatzeko dokumenturik aurkitu ahal izan.

Bataioan George de Valero izena jarri zioten baina geroago izena ingelesez jarri zioten (Edward) eta berak gaelikora itzuli zuen (Éamon). 1885ean bere aita hil zenean, amarekin Irlandara abiatu zen eta bere osaba eta honen familiarekin bizi izan zen. Ikasketak bukatu ondoren matematikako irakasle izan zen Dublineko zenbait ikastetxetan.

Politika jarduerak

De Valeraren lehen jarduera politikoak gaelikoaren defentsarenak izan ziren. Jarduera horretan ezagutu zuen bere emaztea, Sinéad Flanagan eta 1910ean ezkondu ziren.

Gaelikoaren defentsaren elkarte horietatik jarduera politikoetarako jauzia egin zuen. Irish Volunteers taldean sartu zen, Iparraldeko unionista protestanteen aurka aritzen zen taldean. 1914an Irish Republican Brotherhood talde errepublikar abertzalean sartu zen.

Erresuma Batutik independentzia lortzeko borrokan nabarmendu zen De Valera. Independentziaren osteko gerra zibilean Erresuma Batuarekiko hitzarmenaren (Itun anglo-irlandarraren) aurka lerratu zen baina ez zuen gerran parte hartze esanguratsurik izan. Ondoren, legez kanpo egoteak inongo onura politikorik ez zuela ikusita Fianna Fáil sortu eta hauteskundeetara aurkeztu zen, bertan garaipena lortuz.

Irlandako hirugarren presidentea (1959-1973) izan zen, Batzar Betearazlearen bigarren presidentea (1932-1937) eta, hau ordezkatu zuen Taoiseach edo lehen ministro karguan estreinekoa izan zen De Valera (1937-1948, 1951-1954 eta 1957-1959). Horretaz gain, Irlandako Nazio Unibertsitateko burua ere bazen 1959tik 1973 arte.

Euskal Herrian

1953an Irlandako Errepublikako estatuburua zela Euskal Herria bisitatu zuen, hain zuzen ere, irailaren 9an Zarautzen egon zen.

Ikus, gainera

• Irlandarrak

Erreferentziak

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Éamon de Valera

• Datuak: Q173347
• Multimedia: Éamon de Valera / Q173347