Medalo
Medalo, aŭ medaljono, estas, strikte parole, malgranda, plata, kaj ronda (aŭ, foje, ovalforma) peco el metalo kiu estis skulptita, muldita, gisita, premita, stampita, aŭ iamaniere markita kun insigno, portreto, aŭ alia arta figuro. Medalo povas esti aljuĝita al persono aŭ organizo kiel formo de rekono por sporta, militista, scienca, akademia, aŭ diversaj aliaj atingoj. Armeaj premioj kaj ornamaĵoj estas pli precizaj esprimoj por certaj specoj de ŝtatornamado. Medaloj ankaŭ povas esti kreitaj por vendo kaj rememori precizajn individuojn aŭ okazaĵojn, aŭ kiel verkoj de arta esprimo en sia propra konto. En la pasinteco, medaloj menditaj de individuo, tipe kun lia portreto, estis ofte utiligitaj kiel formo de diplomatia aŭ persona donaco, kun neniu senco esti premio pro la konduto de la ricevanto.
Artisto kiu kreas medalojn aŭ medaljonojn estas nomita "medalisto". Ekzistas ankaŭ religiecaj medaloj kiuj povas esti portataj pro religiaj kialoj. Medaloj longe estis popularaj kolekteblaj eroj aŭ kiel diverseco de eksonumio aŭ de militaria. Medaloj ankaŭ povas esti produktitaj en rektangula formo, kvankam tiuj pli ĝuste estus priskribitaj kiel plateto, kaj oficialaj premioj kiel ekzemple armeaj ornamadoj ofte estas en formoj kiel ekzemple krucoj aŭ steloj, sed daŭre estas loze nomitaj "medaloj", kiel en la stelforma usona Medalo de Honoro.
Portretaj medaloj estas kreitaj honore al specifa personeco. Tiu estis kutima farado en la antaŭfotografia periodo.
En la bonorda uzo de la esprimo, medaljonoj estas pli grandaj, komencante je eble kvar coloj laŭlarĝe, kaj estas kutime tro grandaj por esti portitaj tre komforte, kvankam en parollingva uzo, "medaljono" foje kutimas nedece rilati al medalo utiligita kiel la juvelo de kolĉeno (kiel en la medaljona vira modstilo de la 1960-aj jaroj kaj 1970-aj jaroj), aŭ por aliaj specoj de medaloj. Medaljonoj ankaŭ povas esti nomitaj "tablomedaloj" ĉar ili estas tro grandaj por esti portitaj kaj povas nur esti elmontritaj sur muro, tabloplato, skribotablo, aŭ kabineto.
Laŭ Francisko Azorín medalo estas Metala disketo surhavanta ambaŭflanke bildon, surskribaĵon, stampita por memorigilo de granda faro, de fama homo.[1] Li indikas etimologion el la latina clinicus. Kaj li aldonas la terminon medalia, el metalum (metalo).[2]
Etimologio
[redakti | redakti fonton]Unue atestite en la angla en 1578, la vorto medalo estas derivita de la meza franca médaille, siavice de itala medaglia, kaj finfine de la post-klasika latina medalia, kun la signifo monero kun valoro de duona denaro. La vorto medaljono (unue atestita en la angla en 1658) havas la saman finfinan derivaĵon, sed siaflanke tra la itala medagliono, kun la signifo "granda medalo". Ekzistas du teorioj por la etimologio de la vorto medalia: la unua estas ke la latina medalia mem estas derivita de la adjektivo medialis signifanta "mediala" aŭ "meza";[3] la dua estas ke tiu medaglia venas de la vulgara latina metallea (moneta), kun la signifo "metalo (monero)" kaj tio de latina metallum,[4] kiu estas la latinigo de la greka μέταλλον (metalon), "mino".[5][6][7][8]
Notoj
[redakti | redakti fonton]- ↑ Francisko Azorín, arkitekto, Universala Terminologio de la Arkitekturo (arkeologio, arto, konstruo k. metio), Presejo Chulilla y Ángel, Madrido, 1932, paĝo 136.
- ↑ Azorín, samloke.
- ↑ Oxford English Dictionary, s.v. "medal"; Merriam-Webster's Collegiate Dictionary, s.v. "medal".
- ↑ metallum, Charlton T. Lewis, Charles Short, A Latin Dictionary, on Perseus
- ↑ μέταλλον, Henry George Liddell, Robert Scott, A Greek-English Lexicon, on Perseus
- ↑ The New American Webster Handy College Dictionary, p. 450, Signet, 2006, on Google books
- ↑ Heinemann English Dictionary, p. 623,
- ↑ medal, Online Etymology Dictionary
Referencoj
[redakti | redakti fonton]- Osborne, Harold (eld), The Oxford Companion to the Decorative Arts, 1975, OUP, ISBN 0-19-866113-4
- Stephen K. Scher, et al. "Medal." In Grove Art Online. Oxford Art Online, Subscription required, (alirita la 28a de Julio, 2010).
- Weiss, B. "Collection of Historical and Commemorative Medals". [1]
Eksteraj ligiloj
[redakti | redakti fonton]- European sculpture and metalwork, kolekta katalogo el Metropolitan Museum of Art Libraries (disponebla rete kiel PDF), kiu enhavas materialon pri medaloj (vidu enhavtabelon)
- Medals and the Royal Mint Arkivigite je 2018-07-05 per la retarkivo Wayback Machine
- American World's Fair and Expo Medals. ExpoMedals.com.
- Historical and Commemorative Medals. Benjamin Weiss.
- Medals of the World. Megan C. Robertson.
- The home of British and Allied militaria. Julie McCullum's Militarium. Arkivita el la originalo je 2008-08-11. Alirita 2022-03-28.
- The Nobel Prize Medals and the Medal for the Prize in Economics