La arto de amo

The Art of Loving
skribita verko
Aŭtoroj
Aŭtoro	Erich Fromm
Lingvoj
Lingvo	angla lingvo
Eldonado
Eldondato	1959
Eldonejo	Harper
Ĝenro	eseo

"La Kiso", pentraĵo de Edvard Munch

La arto de amo (en angla: The Art of Loving; en germana: Die Kunst des Liebens) estas libro de la juda-germana psikanalizisto kaj filozofo Erich Fromm, publikigita en 1956 dekomence en la angla.

En tiu ĉi verko Fromm prezentas amon kiel arton, aktivecon, lertecon, kapablon instrueblan, lerneblan, evoluigitan kaj disvolviĝantan, malakceptante la ideon de amo kiel io magia kaj mistera sento, kiu ne povas esti analizita kaj klarigita. Li distingas inter amo kaj enamiĝo per fokusado al amo kiel permanenta stato de estaĵo, kontraste al la mallongdaŭra travivaĵo de "enamiĝo" aŭ esti senhelpa spite al amo.

Enhavo

Komence de sia libro, Fromm argumentas, ke amo ne estas donaco de Dio, kiu falas el la ĉielo sur homon aŭ emocio, kun kiu la persono subite konatiĝas, sed ne facila kapablo, kiu devas esti studita teorie kaj praktike praktikita, same kiel ajna alia arto. Fakte, kontraŭe al la populara kredo, ke amo estas simpla temo, estas malofte trovi amon en la moderna mondo. Fromm listigas tri kialojn por tio:

1. Fokuso sur la pasiva flanko de amo: Plej multaj homoj pensas, ke la vera problemo estas kiel esti amata, ne kiel esti amanta kaj ami sin. Tial ili serĉas manierojn esti popularaj kaj amataj kaj ne trejnas sian amkapablon.
2. Fokuso sur la objekton de amo koste de la kapablo ami: Homoj emas pensi, ke la vera defio estas trovi la ĝustan personon por amo, kaj se ili trovas ĝin, ili gajnos amon. Farante tion, ili ignoras la fakton, ke plejparte ilia kapablo ami estas neekzistanta. Tial, Fromm argumentas, oni devus koncentriĝi pri trejnado de ĉi tiu kapablo. Fromm klarigas, ke ĉi tiu konfuzo devenas de la moderna socio en kiu oni vivas, kiu estas karakterizita per la libereco elekti la paron unuflanke, kaj konsumkulturo aliflanke.
3. Fokuso pri enamiĝo koste de la stato de amo: Homoj emas konsideri enamiĝon kiel la pinton de aspiroj, sed kiam la komenca ekscito malpliiĝas, rezultas, ke tute ne ekzistas amo, kaj la paro estas seniluziigita. Fromm emfazas amon kiel senmovan staton kiel io por strebi, kontraste al enamiĝo (enamiĝanta, implicas movadon).

Fromm argumentas, ke amo pri siaj diversaj temoj - romantika kaj erotika amo, gepatra amo al iliaj infanoj, gefrata amo, homa amo al Dio kaj eĉ mem-amo - estas la nura respondo al la problemo de homa ekzisto. En sia kapablo solvi la dolorojn de nia fremdigita kaj soleca generacio, kaj detrui la barojn, kiuj estiĝis inter homoj.

Laŭ Fromm, plej multaj el la frustriĝoj kiujn persono sentas, pro estado dotita kun la potenco de la menso, devenas de konado de sia soleco kaj fremdiĝo, lia aparta kaj pasema ekzisto, kaj lia senpoveco fronte al la fortoj de naturo kaj socio. Laŭ Fromm, en la pasinteco la homo vivis en harmonio kaj unueco kun la naturo kaj estis parto de ĝi. Laŭ la evoluo de la homo li evoluigis inteligentecon kaj konscion kaj tiel apartigis de la naturo. Konscio pri tiu ĉi situacio kaŭzas al li maltrankvilon, honton kaj kulpon (Fromm citas kiel ekzemplon la historion de Adamo kaj Eva, kiuj en sia manĝado el la arbo de la sciado konscias esti nudaj kaj sentas honton kaj kulpon), resumitaj en koncepto ke li elpensis: ekzisteca disiĝo. Tio estas eĉ pli evidenta en la moderna kaj teknologia epoko, kiu estas karakterizita per la disiĝo de la "primaraj ligoj" al socio. Fromm atribuas tion al la influo de la protestantismo kaj kapitalismo, kiuj liberigis la homon kaj spirite kaj materie, sed ankaŭ intensigis lian senton de nenieco, malsekureco, fremdiĝo, skeptikeco, soleco kaj angoro.

Tial, la primara kaj baza aspiro de homo estas eliri el la stato de apartigo kaj atingi unuecon kun la ekstera mondo. Malsukceso atingi ĉi tiun bezonon signifas freneziĝon. Efektive, Fromm argumentas poste en la libro, mensmalsano estas kondiĉo en kiu persono vidas la eksteran mondon laŭ sia interna mondo ekskluzive.

Por eskapi de ekzisteca disiĝo al unueco, homo kreis por si diversajn manierojn, kiuj parte traktas la problemon de sia ekzisto:

1. Orgasmaj travivaĵoj - sperti unuecon per orgasmaj travivaĵoj kiel ekzemple tranco kaj droguzo, alkoholo kaj seksaj travivaĵoj en kiuj la persono disetendiĝas de sia fizikeco, kaj evitas la doloron de sia soleco. La malavantaĝo de ĉi tiuj spertoj kuŝas en tio, ke ili estas provizoraj kaj pasemaj.
2. Konformismo - unueco per konformeco al la grupo (kiel ekzemple la ŝtato, la eklezio, ktp.) dum adaptado de ĝiaj kutimoj, manieroj kaj kredoj dum eliminado de la "mi" kaj la aĵoj kiuj apartigas la individuon kaj la grupon per la normigo de la persono. Ĉi tiu estas la ĉefa maniero eskapi de la sperto de soleco. Ĝia malavantaĝo estas, ke ĝi fakte estas pseŭdo-unueco.
3. Kreado kaj laboro - unueco per krea ago kaj produktiva laboro, en kiu la kreinto kuniĝas kun la krea (aŭ eĉ pli intense kreiva) ago, kiu simbolas la mondon ekster li. Ĝia malavantaĝo estas, ke ĝi ne estas interhoma.

Laŭ Fromm, la sola kaj ĉefa maniero solvi la problemon de homa ekzisteca dilemo estas vera amo (kaj ne simbioza amo de interdependo) - en interhoma kuniĝo kaj kunfandiĝo de animo kun alia animo, tiel ke du animoj iasence fariĝu unu malgraŭ ke fizike ankoraŭ restas du. Ĝi estas laŭ lia opinio la plej intensa aspiro de la homo, la plej baza pasio kaj la potenco, kiu unuecigas la homon entute kaj en kies diversaj grupoj de aparteneco. Li eĉ emfaze konstatas: "Sen amo, la homaro ne povus ekzisti eĉ dum unu tago". La signoj de vera amo estas: zorgado, respondeco, respekto kaj koni la objekton de amo. En engaĝiĝo kun la alia en vera amo kiu havas neniun sadisman posedemon aŭ masoĥisman kunfandiĝon, sed spontanean aprobon de la alia konservante la personan karakteron, tiele la interna mizero, kiu fontas de la sento de fremdiĝo kaj soleco, povas esti solvita.

Amo inter gepatro kaj infano

Fromm argumentas ke la mensa sano de persono, inkluzive de lia kapablo evoluigi sanajn rilatojn, estas rekte trafita per lia rilato kun liaj gepatroj. Farante tion, ĝi karakterizas la gepatrajn modelojn de amo.

Patrina amo estas karakterizita kiel senkondiĉa. Tio estas, la infano ricevas amon de sia patrino sendepende de sia karaktero kaj agoj. Je ĉi tiu etapo la infano estas karakterizita de senpoveco kaj la patrino provizas siajn bezonojn. La kuniĝo kun la patrino estas lia protekto. Dum la infano kreskas, la fokuso ŝanĝiĝas de patrino al patro. Patra amo estas kondiĉa amo. La patro prezentas la infanon al la reguloj kaj postuloj de la socio en kiu li vivas. Kiam infano plenumas la postulojn de sia patro, li estas amata, kaj kiam li malsukcesas, li estas punita. Ĉi tiu etapo estas malsama, ĉar nun la infano povas aktive influi la amon, kiun li ricevas, sed li ankoraŭ ne estas tute sendependa. Kiam la infano atingos plenaĝecon, li povos internigi la funkciojn, kiujn liaj patrino kaj patro plenumis en sia vivo, kaj fakte havigi al si senkondiĉan amon, kaj samtempe fiksi al si celojn kaj regulojn. Gravas emfazi, ke Fromm parolas pri la idealaj modeloj de gepatrado (laŭ lia aserto). Kiam homo kreskas tiel, li aŭ ŝi povos disvolvi sanajn kaj egalecajn rilatojn kun geedzoj. Sed kiam la gepatroj ne plenumas la funkcion optimume - ekzemple, kiam la patrino estas tro domina kaj trudema - fiksiĝo estos kreita kaj la persono povas projekcii la perfortan rilaton kun sia patrino sur siaj estontaj rilatoj.

Celoj de amo

Laŭ Fromm, amo ne estas rilato kun specifa persono sed aliro aŭ orientiĝo al la mondo kiel tutaĵo. Estas kelkaj eblaj celoj por amo, kiujn li recenzas, kaj ĉiuj el kiuj devenas de la baza kapablo por amo. Laŭ Fromm, kiam homo estas kapabla kaj preta por amo, li amos ĉiujn homojn kie ajn ili estas, ĉar ekzistas neniu eneca diferenco inter unu persono kaj alia por la ricevo de amo (tiu speco de amo estas nomita Gefrata Amo. Fromm estis profunde influita de la verso "Kaj amu vian proksimulon kiel vin mem!".

Erotika amo (ami alian personon en neplatona maniero) estas karakterizita de proksima kaj fizika rilato kun specifa persono. Sed ĝi ne esence diferencas de la baza amo inter unu kaj alia persono. Fakte, en erotika amo homo vidas en sia partnero enkarniĝon de multaj amataj homaj kvalitoj kaj povus ami per li la tutan homaron (certe ne persone, sed koncepte). Erotika amo, en kiu la geedzoj amas unu la alian, sed tute ne amas aliajn homojn, estas situacio, kiun Fromm nomas egoismo de duopo: rilato en kiu ĉiu persono estas tute koncentrita sur la alia, en malutilo de aliaj homoj ĉirkaŭ ili. La geedzoj kontentigas reciproke la bezonojn de unu kaj la alia, kunlaborante al komuna celo kaj trovas rifuĝon de la angoro rezultanta el la sento de fremdiĝo, sed ilia rilato neniam iĝas intima ĉar ili ne malkovras la homecon en la geedzo. Tio estas kontraste kun la priskribo de Fromm de vera erotika amo kaj intimeco, kiu implikas volontan engaĝiĝon direktitan direkte al ununura unika individuo. Fromm argumentas, ke amo ĝenerale ne estas abstraktado de la amo al specifa persono, sed estas fakte antaŭkondiĉo por la ebleco ami specifan personon. Sekvas, ke erotika amo postulas elekton kaj promeson ami apartan homon. Sed samgrade ĝi estas situacio, kiu povas okazi nur inter iuj specifaj homoj.

Same kaj tiele, ĉiu homo devintus ami sin mem, ĉar li mem ankaŭ estas homo. Ĉi tie Fromm desegnas la diferencon inter memamo kaj egoismo. La egoisma homo malamas sin kaj ne prizorgas sin. Egoismo estas mem-fokuso kiu malkovras la aferojn kiujn li ne estas kapabla provizi por si mem. Male, memamo karakteriziĝas per vidado de la homaj bezonoj de la persono kaj prizorgado de ili.

Fromm klarigas kion li nomas "paradoksa logiko" - la kapablo akordigi kontraŭstarajn principojn en unu sama kazo. Li elstarigas paradoksan logikon en la ĉapitroj dediĉitaj al la amo de Dio kaj erotika amo.

La amo de Dio

Laŭ Fromm, la amo de Dio devenas ankaŭ de la deziro al unueco. Ĉar Dio estas la pinto de homaj valoroj en ĉiuj religioj, oni devas fari analizon de la religia persono. Komence de la homa historio, kvankam la homo estis jam apartigita de la naturo, li konservis ligon kaj identecon al ĝi. Ĉi tiu rilato havigis al li senton de sekureco. Ĉi tiu rilato videblas en multaj el la primitivaj religioj: totemoj de bestoj, kiujn la homo adoras, plenumante religiajn ceremoniojn portante bestajn maskojn aŭ rektan adoradon de bestoj aŭ de aliaj objektoj en la natura ĉirkaŭaĵo. Kiam la homo evoluis kaj fariĝis metiisto, oni vidis ankaŭ ŝanĝon en religiaj ceremonioj: nun la homo adoris objektojn, idolojn kiuj supozeble estas dotitaj de supernaturaj, aŭ almenaŭ superhomaj fortoj, sed kiujn li mem kreis el argilo, arĝento aŭ oro. La fakto ke la homo adoras homfaritajn idolojn nerekte konsistigas adoron de la povoj de la homo. En pli posta etapo, kiam homo fariĝas sin la plej sublima idealo, la dioj mem portas homan figuron.

Je ĉi tiu punkto Fromm montras al du aksoj en kiuj religio evoluas. La unua akso estas la vira aŭ ina naturo de la dioj. Laŭ Fromm, en la fruaj stadioj de la homaj religioj, la domina figuro estis Diino la Patrino. Tiu ĉi patrina diino havas la samajn trajtojn kiel la patrina ammodelo: la diino amas ĉiujn siajn infanojn ĉar ili estas ŝiaj infanoj, kaj ne ĉar ili estas "bonaj", "malbonaj" aŭ laŭ sia grado de obeemo. En la sekva etapo, tiu kiu estas al ni pli konata, fariĝas Dio la Patro. La patra dio estas karakterizita per siaj postuloj, leĝoj kaj principoj, kaj lia amo dependas de la grado de obeemo al ili. Li amas la plej obeeman filon kaj punas la pekantan filon. Tio validas por monoteismaj religioj same kiel por aliaj religioj, kie ekzistas hierarkio de dioj kaj ĉefe ĉe la pinto vira dio.

La alia akso estas la grado de matureco en la religia kredo. Fromm montras la biblian interligon, kiun Dio faris kun Noa, kiel la momenton kiam Dio fariĝas de tiu kiu starigas la leĝojn, al tiu kiu ankaŭ estas submetita al ili per si mem. La evoluo en la bildigo de Dio daŭras ĝis la punkto, kie Dio mem fariĝas simbolo de vero kaj justeco. Je ĉi tiu punkto Dio ne havas nomon, ĉar nomo signifas specifan aferon. Tiale, la nematura formo de religia kredo estas tiu, kiu vidas Dion la Patron, kiu benas la virtulojn kaj punas la malvirtulojn, kiam la homo mem estas komparata al infano, kiu strebas esti savita de sia patro. La religia nematureco de ĉi tiu persono estas karakterizita de lia pretendo fari asertojn pri Dio, Liaj karaktero kaj deziroj. Aliflanke, la vera religiema homo estas tiu, kies religia kredo estas matura, rekonas siajn limojn, ke li nenion povas scii pri Dio. Dio estas por li simbolo de unueco kaj amo, kaj tiu kiu ekzistas en la interna homa realo kaj laŭ kiu li elektas vivi sian vivon. Tial li ne parolas pri Dio kaj sin detenas mencii lin (laŭ la tria ordono en la dekologo "Ne malbonuzu la nomon de la Eternulo, via Dio; ĉar la Eternulo ne lasos senpuna tiun, kiu malbonuzas Lian nomon").

Finfine, Fromm argumentas, ekzistas rekta ligo inter la rilato de persono kun siaj gepatroj kaj lia rilato kun Dio: kiam persono estas blokita frue en la rilato kun siaj gepatroj, li ne povos evoluigi pli maturan rilaton kun Dio.

La praktiko de amo

Fromm komencas la lastan ĉapitron per "[...] multaj legantoj de ĉi tiu libro, atendas ricevi preskribojn de 'kiel fari ĝin vi mem' [...]. Mi timas, ke ĉiu, kiu alproksimiĝos al ĉi tiu lasta ĉapitro en ĉi tiu spirito, estus grave seniluziigita". Fromm traktas la analizon de la trajtoj necesaj por plibonigi la praktikan kapablon ami. Laŭ li, amanto bezonas disciplinon, koncentriĝon, paciencon kaj sentemon al si mem kaj al sia korpo (unu el la praktikoj, kiujn li proponas por plibonigi ĉi tiujn kapablojn, estas meditado). Krome, li devas altiĝi super narcisismo. Narcisismo estas stato en kiu persono perceptas la eksteran mondon en terminoj de sia interna mondo ekskluzive. Tio estas, la ekstera mondo ekzistas nur tiom, kiom ĝi estas ilo por la kontentigo de la deziroj kaj voloj de la homo. Ĉi tio postulas la kapablon pensi objektive, kio estas la malo de narcisismo, per kiu persono perceptas aferojn en la mondo kiel ili vere estas, sendepende de li. Necesas ankaŭ humileco - rekono de homo, ke li ne estas ĉiopova kaj ĉioscia. Fine, ĉi tiu procezo postulas fidon. Ĝi ne estas religia kredo, sed animstato en kiu la persono fidas la verojn de la aferoj kiujn li perceptas. Ekzemple, kredo ke amiko restas esence la sama persono, eĉ se li ŝanĝas siajn opiniojn, aŭ kredo je la persisto de sia persona identeco tra la paso de la tempo. Alia ekzemplo estas la kredo, ke specifa persono plenumos la eblajn fortojn proprajn al li, kaj ke la homaro ĝenerale plenumos valorojn de justeco kaj egaleco.

Kritiko pri Freud

La aserto ke la baza aspiro de homo estas por amo kaj unueco estas defio al la teorioj de Freud. Freud argumentis, ke la komenca aspiro de homo estas por plezuro, dum amo estas rafinado (sublimado) de la seksa deziro. Tio signifas ke amo estas emocio spertata de homo, kiu strebas kontentigi sian seksan deziron, sed devas prezenti ĉi tiun instigon en maniero pli akceptebla en la socio. Rezulte, la psikanaliza tradicio diris, ke la mensaj problemoj de persono verŝajne estos solvitaj, se oni solvas la problemojn en sia seksa vivo. Male, laŭ la pensfluo de la Nova Psikoanalizo, Fromm argumentas, ke la aspiro al amo, ami kaj esti amata, estas plej grava, kaj mensaj problemoj kutime rezultiĝas el la neplenumo de la aspiro de unueco, kapabligita de amo. Fromm, aliflanke, agnoskas la grandan influon de Freud sur li, kaj eĉ argumentas ke la pli posta teorio de Freud de la potenco de la eroto konsistigas progreson de lia komenca penso.

Vidu ankaŭ

• Ars Amatoria
• Fuĝo for de libereco