Demando jes-ne

En lingvistiko, jes-ne demando (angle : yes-no question), ankaŭ konata kiel polusa demando aŭ ĝenerala demando estas demando, al kiu la atendita respondo estas "jes" aŭ ne ". Oficiale ekzistas logika rilato de disaŭo inter ĉi tiuj du eblaj respondoj, t.e.: nur unu el ili estas akceptebla respondo al demando. En la angla kaj aliaj lingvoj, tiaj demandoj povas esti prezentitaj kaj pozitive kaj negative (ekz.: "Ĉu vi estos ĉi tie morgaŭ?" Kaj "Ĉu vi ne estos ĉi tie morgaŭ?").^[1]

Jes-ne-aj demandoj estas kontraŭaj al ne-polusaj demandoj, kiel ekzemple demandoj kiuj komencas per korelativoj, esperante la K-demandvortoj, kiuj ne nepre limigas la respondojn al unu el du aŭ pli da alternativaj respondoj. Ekzemple: demandoj, kiuj komenciĝas per la demandovorto "kiuj" ofte antaŭsupozas, ke ekzistas serio da pluraj alternativoj, el kiuj la respondo povas esti elektita. ^[2]

Kreante jes-ne-ajn demandojn

Jes-ne demandoj estas kreitaj diversmaniere en diversaj lingvoj. En la angla, speciala vortordo (verbo - subjekto - objekto) estas uzata por krei jes-ne-demandojn. En la gronlanda lingvo, jes-ne demandoj estas kreitaj kun speciala morfologio. En la latina, jes-ne demandoj estas indikitaj per la aldono de partikulo, same kiel en Esperanto per la vorto Ĉu, aŭ afikso. En kelkaj lingvoj, kiel ekzemple la moderna greka kaj portugala, la sola maniero por distingi inter jes-ne-demandon kaj la simpla frazo estas la intonacio uzita. ^[3]

Ambigueco

En la angla (kaj aliaj lingvoj), kelkfoje estas ambigueco en la prezento de iuj demandoj, kaj estas dubo pri tio, ĉu ĉi tiuj demandoj ja estas jes-ne-demandoj. Ĉi tiuj demandoj estas sintakse identaj al jes-neaj demandoj, sed povas esti semantike malsamaj al ili. Ĉi tio videblas per la sekva ekzemplo: ^[4]

Ĉu Johano ludis ŝakon aŭ damludon ?

Ĉi tiu demando povas esti konsiderata kaj kiel jes-ne-demando kaj kiel plurelekta stila demando. Ĉi tiu demando eble celis demandi, ĉu Johano ludis en unu el la du bonegaj ludoj, kaj tiam la respondo al la demando estas "jes" aŭ "ne"; Sed ankaŭ eblas, ke la demando estas plurelekta demando (kies respondo ne estas "jes" aŭ "ne") desegnita por demandi kiun el la du ludoj John ludis (supozante, ke li nepre ludis ekzakte unu el la du ludoj ), tiam la respondo al la demando estas la nomo de unu el la ludoj ("Ŝako" aŭ "damludo").

Ekzemplo de alia demando ambigue vortigita:

Ĉu vi volas pomon aŭ oranĝon?

Ĉi tiu demando estas respondebla per "pomo", "oranĝo", "jes" aŭ "ne", kaj ĝi dependas de tio, ĉu la demando estas perceptata kiel jes-ne-demando aŭ kiel plurelekta demando (kaj oni devas notiĝi ke eĉ la respondo "jes" estas ambigua per si mem). ^[4] ^[5]

Estas ankaŭ ambigueco kun jes-ne-demandoj, kiuj ne celis esti tiaj unue. ekzemple:

Ĉu vi povas pasi la salon?

Jen demando respondebla per ambaŭ "Jes, mi povas" kaj "Ne, mi ne povas". Sed fakte temas pri nerekta parolmaniero, ĉar oni povas alternative konkludi, ke la intenco de la demandanto ne estis prezenti demandon por ricevi respondon, sed prefere lia intenco estis diri: "Bonvolu pasigi la salon." Tia nerekta parolo subfosas la principon de kunlaboro ellaboritan de la filozofo Paul Grace. La inferenco de la aŭskultanto estas nedeviga, tiel aŭ aliel. ^[6]

Psiklingvisto Herbert H. Clark rakontas pri studo, en kiu esploristo telefonis kvindek restoraciojn tra Palo Alto, Kalifornio, kaj demandis:

Ĉu vi akceptas kreditkartojn ?

Ĉi tiu demando estis respondita per la jenaj tri formoj: ^[6]

"Jes, ni akceptas [kreditkartojn]" - la respondanto supozis, ke oni faris al li rekte simplan jes-ne-demandon, kaj respondis jes / ne.
"Jes, ni ricevas Visa kaj MasterCard " - la respondanto supozis, ke oni demandis lin rekte jes-ne, respondis jes / ne kaj tamen elektis aldoni pliajn informojn, aŭ kiel klarigon por sia respondo (la respondo estas "jes" "ĉar vi ricevas Visa kaj MasterCard), aŭ antaŭatendo de sekva demando (kiajn kreditkartojn vi ricevas? )
"Ni ricevas Visa kaj MasterCard " - ne nur la respondanto rilatis al la demandon kiel nerekta parolo, ŝi ankaŭ supozis, ke ĝi tute ne estis jes-ne - malgraŭ ĝia formo - kaj ne inkluzivis la vortojn jes / ne en ŝia respondo.

En alia parto de la sama studo ekis la demando "Ĉu vi scias la prezon de iu varnomo de alkoholaĵo 750 ml?" El 100 respondintoj, 40 respondis "jes". Alia demando ĉefe kaŭzis mankon de respondo, kiu devigis la esploristoj ignori ĝin en sia esplorado. Kiam ili demandis "Ĉu vi havas princon Alberton? ^[7] "La demandantoj atendis respondon de la tipo:" En stano aŭ papera pako? ", Sed reale, la respondintoj kutime simple brufermis la telefonon, eble ĉar ili supozis, ke estis viktimoj de la telefona petolo. ^[8]

Respondoj

Laŭ Grimes, la respondo "jes" estas pozitiva respondo kaj la respondo "ne" estas negativa respondo, sendepende de la formo de la demando. ^[2] Tamen la respondo de nur "jes" aŭ "ne" nur al la jes-ne demando povas esti dubasenca, kaj en la angla kaj en aliaj lingvoj. Ekzemple responde al la demando:

Ĉu vi ne batas vian edzinon?

Vi povas respondi "jes", sed ĉi tiu respondo havas du malsamajn kaj kontraŭdirajn signifojn: "jes, mi ne batas mian edzinon" aŭ "jes, mi ja batas mian edzinon". Ĉi tiu ambigueco ne ekzistas en ĉiuj lingvoj. Ekzemple, en la kimra lingvo la respondo "ydw" ("mi") ne havas tian ambiguecon, kiam ĝi estas uzata kiel respondo al demando. ^[9]

Estas lingvoj, kiuj ne funkcias laŭ la supra priskribo de Grimes, kiel Tokpisino kaj la pola. ^[2]

Alia ambigueco kun jes-ne demandoj devenas de la vorto "aŭ" - kiu povas esti interpretata kiel ambaŭ inkluziva aŭ kiel aŭ ekskluziva. Kutime, en la angla kaj aliaj lingvoj, jes-ne demandoj estas farataj kun la aŭ ekskluziva, kaj kiam demandoj kiel:

Ĉu vi volas pomon aŭ oranĝon?
Ĉu vi volas kokidon aŭ fiŝon?

Ili ne atendas respondon kiel "jes". ^[10] ^[11] ^[12]

Ĉi tiu ambigueco ne estas unika por la angla lingvo, kaj ĝi ekzistas en aliaj lingvoj, ekzemple gronlanda. ^[13]

Petado kaj gvidado al taŭga respondo

Jes-ne demandoj povas esti formulitaj pozitive aŭ negative. Iuj kredas, ke la maniero prezenti jes-ne-demandojn, pozitive aŭ negative, povas allogi la respondantojn respondi al aparta respondo. Precipe oni trovis, ke inter infanoj estas tendenco al tiu kongrueco, t.e.: depende de kiel la demando estas vortumita, pozitive aŭ negative, ili respondas laŭe.

Ekzemple: Kiam infanoj en infanĝardeno estas demanditaj "Ĉu ĉi tiu libro bonegas?" Ili emas diri "jes", sed se oni demandas ilin "Ĉu ĉi tiu libro ne bonas?" Ili emas diri "ne". ^[14]

Referencoj

↑ William Chisholm, Louis T. Milic, John A.C. Greppin. Interrogativity. – John Benjamins Publishing, 1982.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 Joseph Evans Grimes. (1975) The Thread of Discourse. Walter de Gruyter, p. [htt://archive.org/details/threadofdiscours0000grim/e/66 66]–67. ISBN 978-90-279-3164-1.
↑ Alan Cruttenden. (1997) Intonation. Cambridge University Press, p. [htt://archive.org/details/intonation0000crut/e/155 155]–156. ISBN 978-0-521-59825-5.
↑ ^4,0 ^4,1 Javier Gutiérrez-Rexach. (2003) Semantics. Routledge, p. 410–411. ISBN 0-415-26637-8.
↑ Michael K. Launer. (1974) Elementary Russian Syntax. Columbus, OH: Slavica publishers.
↑ ^6,0 ^6,1 Herbert H. Clark. (1996) Using Language. Cambridge University Press, p. [htt://archive.org/details/usinglanguage00clar/e/216 216]–218, 300. ISBN 978-0-521-56745-9.
↑ varnomo de Tabako, sed ankaŭ nomo de korpa traboraĵo
↑ Penny Candy and Radio in the Good Old Days, By Tony Stein, The Virginian-Pilot, October 23, 1994
↑ Mark H Nodine (2003-06-14) How to say "Yes" and "No". A Welsh Course. Cardiff School of Computer Science, Cardiff University. Arkivita el la originalo je 2008-12-19. Alirita 2018-05-21. Arkivigite je 2008-12-19 per la retarkivo Wayback Machine
↑ Bernhard Wälchli. (2005) Co-compounds and Natural Coordination. Oxford University Press, p. [htt://archive.org/details/cocomundsnatur00walc/e/82 82]. ISBN 978-0-19-927621-9.
↑ Greg W. Scragg. (1996) Problem Solving with Computers. Jones & Bartlett Publishers, p. 310. ISBN 978-0-86720-495-7.
↑ Deborah Schiffrin. (1988) “Discourse connectives: and, but, or”, Discourse Markers. Cambridge University Press, p. 180–181. ISBN 978-0-521-35718-0.
↑ Michael D. Fortescue. (1984) West Greenlandic. Croom Helm Ltd, p. [htt://archive.org/details/westgreenlandic00fort/e/n26 9]–10. ISBN 0-7099-1069-X.
↑ (2011) “What is biased? Children’s strategies or the structure of yes/no questions?”, First Language 31 (4). doi:10.1177/0142723710391886. ^{[rompita ligilo]}

Literaturo

Matthew S. Dryer (2005-01-28). “Polar Questions” (PDF).
Moravcsik, P. (1971). “Some Cross-linguistic Generalizations about Yes-no Questions and their Answers”, Working Papers on Language Universals 7, p. 45–193.

Jonathan de Boyne Pollard (1995) Only ask questions with yes/no answers if you want "yes" or "no" as the answer.. Frequently Given Answers. Arkivita el la originalo je 2016-05-10. Alirita 2018-04-19.

Arkivigite je 2016-05-10 per la retarkivo Wayback Machine

Ferenc Kiefer. (1980) “Yes-No Questions as Wh-Questions”, John R. Searle: Speech Act Theory and Pragmatics. D. Reidel Publishing Co., p. 97–120. ISBN 90-277-1045-7.

Natsuko Tsujimura. (2007) “Yes-No Question”, An Introduction to Japanese Linguistics. Blackwell Publishing, p. 224 et seq.. ISBN 978-1-4051-1066-2.
Halliday, M.A.K., and Greaves, W.S. (2008). Intonation in the Grammar of English, London, Equinox.
Mehrani M. B. (2011). “What is biased? Children's strategies or the structure of yes/no questions?”. ^{[rompita ligilo]}

Vidu ankaŭ

[1] William Chisholm, Louis T. Milic, John A.C. Greppin. Interrogativity. – John Benjamins Publishing, 1982.

[Grimes-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 Joseph Evans Grimes. (1975) The Thread of Discourse. Walter de Gruyter, p. [htt://archive.org/details/threadofdiscours0000grim/e/66 66]–67. ISBN 978-90-279-3164-1.

[3] Alan Cruttenden. (1997) Intonation. Cambridge University Press, p. [htt://archive.org/details/intonation0000crut/e/155 155]–156. ISBN 978-0-521-59825-5.

[Gutiérrez-Rexach-4] 4,0 ^4,1 Javier Gutiérrez-Rexach. (2003) Semantics. Routledge, p. 410–411. ISBN 0-415-26637-8.

[5] Michael K. Launer. (1974) Elementary Russian Syntax. Columbus, OH: Slavica publishers.

[Clark-6] 6,0 ^6,1 Herbert H. Clark. (1996) Using Language. Cambridge University Press, p. [htt://archive.org/details/usinglanguage00clar/e/216 216]–218, 300. ISBN 978-0-521-56745-9.

[7] varnomo de Tabako, sed ankaŭ nomo de korpa traboraĵo

[8] Penny Candy and Radio in the Good Old Days, By Tony Stein, The Virginian-Pilot, October 23, 1994

[Nodine-9] Mark H Nodine (2003-06-14) How to say "Yes" and "No". A Welsh Course. Cardiff School of Computer Science, Cardiff University. Arkivita el la originalo je 2008-12-19. Alirita 2018-05-21. Arkivigite je 2008-12-19 per la retarkivo Wayback Machine

[10] Bernhard Wälchli. (2005) Co-compounds and Natural Coordination. Oxford University Press, p. [htt://archive.org/details/cocomundsnatur00walc/e/82 82]. ISBN 978-0-19-927621-9.

[computers-11] Greg W. Scragg. (1996) Problem Solving with Computers. Jones & Bartlett Publishers, p. 310. ISBN 978-0-86720-495-7.

[12] Deborah Schiffrin. (1988) “Discourse connectives: and, but, or”, Discourse Markers. Cambridge University Press, p. 180–181. ISBN 978-0-521-35718-0.

[13] Michael D. Fortescue. (1984) West Greenlandic. Croom Helm Ltd, p. [htt://archive.org/details/westgreenlandic00fort/e/n26 9]–10. ISBN 0-7099-1069-X.

[14] (2011) “What is biased? Children’s strategies or the structure of yes/no questions?”, First Language 31 (4). doi:10.1177/0142723710391886. ^{[rompita ligilo]}

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]