Asarĥaddon

Asarĥaddon
Persona informo
Naskiĝo
Morto	28-an de oktobro 2009 (2009-10-28) en Harran
Lingvoj	akada vd
Ŝtataneco	Asirio Babilono vd
Familio
Patro	Sanĥerib vd
Patrino	Naki'a Zakutu vd
Edz(in)o	Eŝar-ĥamat vd
Infanoj	Ŝamaŝ-ŝum-ukin, Asurbanipal, Serua-eterat vd
Profesio
Okupo	suvereno vd
Postenoj Postenoj reĝo de Asirio (680 a. K.–668 a. K.) reĝo de Babilonio vd
vd	Fonto: Vikidatumoj

Asarĥaddon (Asr-Hdn; en asira: Aššur-aḫe-iddina; en malnovgreka: Ασαραδδων; en la latina: Asor Haddan; la nomo signifas "Assuro donis fraton") estis la reĝo de Asirio en 681-669 a.K.

La venka Estela de Asarĥaddon (eksponita ĉe la Pergamon Museum en Berlino), la estela estis trovita ĉe la Zingirli Hoyuk, la ĉefurbo de la Malnova Regno Ŝamal

Vivo

Asarĥaddon, la plej juna filo de Sanĥerib, kiu reĝis en Asirio antaŭ li kaj de lia edzino Naki'a-Zakutu. Li estis nomumita kronprinco, post kiam la plej aĝa filo Aŝur-Nadine-Sĥumi estis murdita en 694 a.K. fare de Elamo. Eĉ kiel princo li estis batalanta kun sia patro. Kaj tial li estis forigita de la ĉefurbo Ninivo. Ekziligite, li sendis leteron al astrologo babilona demandinte pri lia estonteco, kaj estis respondite ke li estos reĝo de Asirio kaj rekonstruos Babilono denove. Sanĥerib estis mortigita fare de sia filo Arad-Mulissi, kaj postmorte estis kronita Asarĥaddon . Asarĥaddon estis verŝajne tre devota viro, kiu konsultis astrologojn en preskaŭ ĉio. Ekzemploj de lia forta kredo je astrologio Li trudis al si faston ĝis apero de aparta stelo. Kiam malbonaŭgura signo aperis en la ĉielo, Asarĥaddon forlasus sian tronon kaj translokiĝis al vilaĝo, kaj servisto anstataŭus lin.

Malgraŭ la neregula ekregado de Asarĥaddon, la okupitaj popoloj de la imperio ne hastis ribeli kontraŭ Asirio. Okazis malsukcesa provo de Egiptio provoki ribelon en la Lando de Israelo. En Babilono leviĝis viro nomata Navu-ahu-Idina kaj provis persvadi la reĝon de Elamo invadi Babilonon kaj forpeli Asirion, kaj en la marregiono okazis provo ribeliĝi kontraŭ Asirio. Ambaŭ tiuj provoj baldaŭ estis subpremitaj. En la okcidento ribelis la reĝoj de Tiro kaj Cidono; Responde, Asarĥaddon tute detruis la reĝlandon de Cidono kaj ekkonstruis novan urbon nomita Ker-Asarĥaddon (Ker = komerco areon). Asarĥaddon ricevis la kapitulacon de la reĝo de Tiro, kaj prenis de li la landaj teritoriojn de la regno, kaj subskribis kun li interkonsenton, kiu submetis ilin al Asirio. Asarĥaddon provis turni la mediteranean regionon en mara komerczono .

Asarĥaddon difinis Egiption kiel malamikon. Li faris kampanjon kontraŭ urbo nomita Eretz (ŝajne regno en norda Sinajo); La urbo estis konkerita kaj la vojo al Egiptio estis malfermita. La reĝoj de Filiŝtoj kaj Fenicion donis al li pli fortan floton por translokigi la armeo trans la maro. En 673 a.K., Asarĥaddon estis venkita fare de la egiptoj, sed en 671 a.K. li revenis al Egiptio, batalis kontraŭ reĝo Taharko kaj konkeris la Delton kaj la grandurbon de Memfiso, tiel atingante Asirion ĉe la alteco de ĝia disvastiĝo. Asarĥaddon ekzilitigis el Egiptio en Asirion homojn kun postulataj profesioj. La scio akumulita en Egiptujo estis transdonita al Asirio, kiel la egipta divido de la tago en 12 egalajn partojn. Revenante de sia milito de Egiptio, li pasis Samal, kiu estis en tiu tempo la ĉefurbo de la Asira provinco, kaj ordonis konstrui en ĝi la triumfan estelon de Asarĥaddon, prezentante sian venkon super Taharko.

Asarĥaddon ankaŭ batalis norde de Asirio: li kontraŭbatalis la Cimeroj kaj venkis ilin, kaj tiam nova regno nomita Aŝgaza estis malkovrita, kiun la grekoj nomis skitoj. La reĝo de la Skitoj, Barduta, proponis al Asarĥaddonon fari pacokontrakton kaj edziĝi kun sia filino. En norda Irano, Asarĥaddon renkontis novan grupon de popoloj - la Medoj.

Asarĥaddon plenumis la profetaĵon donitan al li kaj rekonstruis Babelon; li baris la riveron Eŭfrato, kiu antaŭe inundis la urbon, kaj deturnis ĝin al ĝia malnova vojo; Rekonstruis la templon de Esagilo kaj la Zigurato, kaj redediĉis Esagilon al la dioj; Rekonstruis du el la muregoj de Babel; Sendevigis la urbon de impostoj ; Kaj rekonstruis la templon de la diino Iŝtar en la urbo Akado, tiel montrante ke li daŭrigas la vojon de la reĝoj de Akado ekde la tria jarmilo a.K.

Asarĥaddon konsultas astrologojn, kiuj ofertas al li retiriĝi de sia seĝo en sia vivo kaj nomumi heredanton. En 672 a.K., alvokinte al Nineve ĉiujn eminentulojn de la regno, kaj montris al ili siajn du filojn: unuenaskitajn filojn Ŝamaŝ-Ŝum-oĥin estu reĝo de Babel, kaj lia alia filo Asurbanipal esti la reĝo de Asirio post lia morto. En la monato de Ijaro ĉiujn eminentulojn kaj subulaj reĝoj ĵuris ĵurlojalecon al siaj du filoj.

Asarĥaddon adoris la asirian reĝon Bel-Bani kiu regis en la frua asira periodo en la 17-a jarcento a.K. Li priskribis sin kiel "ekzistantan idon kaj posteulon de Bel-Bani, la filo de Adis, kara posteulo de Betil." La nomo Betil signifas "Urbo de Saĝo", estis la nomo de unu el la antikvaj kompleksoj de la dio de Asirio en la plej interna parto de la urbo de Aŝuro.

Asarĥaddon mortis en 669 a.K. sur sia vojo al Egiptio. Lia regado estis periodo de prospero kaj paco en Asirio.