Saltu al enhavo

Arkta Monda Arkivo: Malsamoj inter versioj

El Vikipedio, la libera enciklopedio
Browse history interactively
[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
← Iru al antaŭa ŝanĝoIru al sekvanta ŝanĝo →
Enhavo forigita Enhavo aldonita
VidaVikiteksto
Neniu resumo de redakto
Neniu resumo de redakto
Etikedoj: Vida redakto Disambiguation links
Linio 5: Linio 5:
|Mapo en angulo=<!--funkcias eĉ sen valoro!-->
|Mapo en angulo=<!--funkcias eĉ sen valoro!-->
|situo sur mapo=
|situo sur mapo=
|zomo=13
|zomo=10
}}
}}
La '''Arkta Monda Arkivo''' ('''AMA''', {{Lang-no|Dommedagshvelv}}, {{Lang-en|'''Arctic World Archive'''}}, akronime '''AWA''', aŭ neformale {{lang|en|'''''Doomsday vault'''''}}, signifante Finjuĝa [[volbo]]) estas informkonserva instalaĵo situanta en [[Spicbergo]] en [[Svalbardo]], [[insularo]] en la [[Arkta Oceano]]. La instalaĵo enhavas historiajn kaj kulturajn informojn de pluraj landoj, same kiel de la [[Malfermitkoda programaro|malfermkoda]] firmao [[GitHub]], en ŝtala [[Monŝranko|volbo]] entombigita profunde sub la surfaco. La informoj estas atenditaj esti konservitaj en la instalaĵo por periodo de inter 500 ĝis 1,000 jaroj. La instalaĵo estas funkciigita kiel enspeziga komerco, fare de [[Privata firmao|privatfirmao]] nomita [[piql]], kaj la karbminadfirmao SNSK ({{Lang-no|Store Norske Spitsbergen Kulkompani}}) posedata fare de la norvega registaro.
x

== Historio ==
Piql estas norvega datumstokado-kompanio specialigita pri longdaŭra stokado de ciferecaj informoj. Piql kreis kunlabore kun SNSK ene de la ŝakto de forlasita karbominejo, ŝtalmonŝrankon entombigita profunde en la grundo. La [[27-a de marto|27-an de marto]] [[2017]], kun la malfermo de la AMA, la registaroj de [[Brazilo]], [[Meksiko]] kaj Norvegio deponis kopiojn de diversaj historiaj dokumentoj <ref>{{cite web|url=https://www.piql.com/arctic-world-archive/|title=Arctic World Archive - Piql|access-date=2018-04-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20180418225459/https://www.piql.com/arctic-world-archive/|archive-date=2018-04-18|url-status=live}}</ref><ref name="vincent">{{cite web|last=Vincent|first=James|title=Keep your data safe from the apocalypse in an Arctic mineshaft|website=The Verge|date=4 April 2017|url=https://www.theverge.com/2017/4/4/15159148/norway-data-vault-svalberd-mine-storage|access-date=13 August 2020}}</ref>.

== Priskribo ==
La Svalbarda Insularo estis deklarita [[senarmeigita zono]] fare de 42 landoj en la [[Svalbarda Traktato]] subskribita post la [[Unua Mondmilito]]. Estis interkonsentita ke la areo ne estus uzata por militaj celoj, kio igis la iniciatintojn de la arkivo meti ĝin ĝuste tie, ĉar ĝi estas konsiderata [[Geopolitiko|geopolitike]] sekura loko. La instalaĵo situas en [[Spicbergo]], la plej granda insulo en Svalbardo. <ref name=":12">{{Cite news|title=In 1859 the sun fried the entire world's electronics. Next time, we'll be prepared|url=https://www.abc.net.au/news/2020-08-13/github-code-vault-in-artic-svalbard-safeguards-against-calamity/12517948|work=ABC News|date=2020-08-12|access-date=2023-11-15|language=en-AU}}</ref> La instalaĵo konsistas el granda ŝtaltrezorejo, situanta ĉe profundo de inter 150 kaj 300 metroj (490-980 [[Futo|ft]] ) sub grundo aŭ [[Ĉiamfrosta grundo|permafrosto]] <ref name="nbc">{{cite web|title=Look inside the doomsday vault that may hold the world's most important data|website=NBC News|date=7 June 2017|url=https://www.nbcnews.com/mach/innovation/look-inside-doomsday-vault-may-hold-world-s-most-important-n769341|access-date=13 August 2020}}</ref>, ene de [[ŝafto]] de la forlasita karbominejo ''Store Norske Gruve 3''. La instalaĵo estas sekurigita per betonmuro kaj ŝtala pordego. La enhavo estas konservita en sekuraj [[kontenero|ujoj]] malantaŭ la pordego <ref name=":0">{{cite web|url=https://edition.cnn.com/2017/04/04/europe/doomsday-library-arctic-trnd/index.html|title=Arctic 'doomsday' vault seeks to protect world's most precious data|first=Paul|last=Lawlor|date=4 April 2017|publisher=CNN|access-date=2018-04-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20180418162243/https://edition.cnn.com/2017/04/04/europe/doomsday-library-arctic-trnd/index.html|archive-date=2018-04-18|url-status=live}}</ref>. Pro la arkta klimato sur la insulo kaj ĝiaj konsekvencoj, la instalaĵo estas konstruita tiel ke eĉ se la dissendo de elektro al ĝi estas ĉesigita, la temperaturo en ĝi ne plialtiĝos super la [[frostpunkto]], kaj restos je temperaturo taŭga por konservi la enhavon de la trezorejo dum periodo de pluraj jardekoj aŭ pli <ref name=":02">{{cite web|url=https://edition.cnn.com/2017/04/04/europe/doomsday-library-arctic-trnd/index.html|title=Arctic 'doomsday' vault seeks to protect world's most precious data|first=Paul|last=Lawlor|date=4 April 2017|publisher=CNN|access-date=2018-04-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20180418162243/https://edition.cnn.com/2017/04/04/europe/doomsday-library-arctic-trnd/index.html|archive-date=2018-04-18|url-status=live}}</ref>. La trezorejo situas sufiĉe profunde por malhelpi damaĝon al la enhavo de [[Atombombo|atomaj]] aŭ [[elektromagneta impulso|elektromagnetaj]] armiloj. <ref>{{Cite news|title=Norway's Doomsday vault will now store and protect the world's data|url=https://www.wired.co.uk/article/norway-data-storage-vault|work=Wired UK|access-date=2023-11-15|issn=1357-0978|language=en-GB|first=Condé|last=Nast}}</ref>

== Enhavo ==
La arkivo konservas larĝan gamon de historiaj kaj kulturaj informoj. Esploristoj, registaroj, religiaj institucioj, amaskomunikilaj kompanioj kaj aliaj konservis kelkajn el la plej signifaj dokumentoj por ili en trezorejo. Brazilo kaj Norvegio kompilis en ĝi siajn [[konstitucio]]jn kaj aliajn gravajn historiajn dokumentojn <ref name="nbc" />.

La arkivo inkluzivas informojn pri la [[biodiverseco]] de [[Aŭstralio]], kaj ekzemplojn de aŭstraliaj verkoj de kultura signifo. Ĝi enhavas la retan datumbazon de ''Atlas of Living Australia'' kaj [[maŝina lernado|maŝinlernajn]] modelojn kreitajn de la aŭstralia agentejo ''Geoscience Australia'', kiuj helpas kompreni problemojn kiel [[Arbara incendio|arbaraj incendioj]] kaj [[klimata ŝanĝo]] <ref name=":12" />.

La arkivo ankaŭ inkluzivas ciferecajn versiojn de la verkoj ''[[La krio]]'' - por la [[Nacimuzeo pri Arto, Arkitekturo, kaj Dezajno]] kaj la [[La Divina Commedia|''Dia Komedio'']] de [[Dante Alighieri]] - por la [[Vatikana Biblioteko]] <ref>{{cite web|url=https://www.groene.nl/artikel/rembrandt-in-de-permafrost|title=Alles van waarde ligt straks in een oude mijnschacht op Spitsbergen|access-date=2018-04-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20180418161546/https://www.groene.nl/artikel/rembrandt-in-de-permafrost|archive-date=2018-04-18|url-status=live}}</ref>. En [[marto]] 2019, la germana scienca televidprogramo ''Galileo'' deponis sian unuan epizodon, kaj filmis [[Dokumentario|dokumentarion]] pri la deponaĵo por la germana kanalo [[Pro7]] <ref>{{cite web|url=https://www.prosieben.de/tv/galileo/videos/201875-der-datenbunker-spitzbergen-clip|title=Galileo - Der Datenbunker Spitzbergen|date=2018-03-19|access-date=2018-04-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20180418162055/https://www.prosieben.de/tv/galileo/videos/201875-der-datenbunker-spitzbergen-clip|archive-date=2018-04-18|url-status=live}}</ref><ref name="galileo">{{cite web|title=German TV program on Piql watched by millions|website=Piql|date=19 April 2018|url=https://www.piql.com/german-tv-program-on-piql-watched-by-millions/|access-date=13 August 2020|archive-date=21 October 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201021055107/https://www.piql.com/german-tv-program-on-piql-watched-by-millions/|url-status=dead}}</ref>. En oktobro 2020, 14 libroj de Nobel-premiito [[Olga Tokarczuk|Olga Tokarchuk]] estis deponitaj en la arkivo.

En [[novembro]] 2019, [[GitHub]] anoncis, ke ĝia tuta malfermkoda biblioteko estos kompilita en la AMA, kiel parto de la arkiva programo de la kompanio <ref>{{Cite news|title=Open Source Code Will Survive the Apocalypse in an Arctic Cave|url=https://www.bloomberg.com/news/features/2019-11-13/microsoft-apocalypse-proofs-open-source-code-in-an-arctic-cave|work=Bloomberg.com|date=2019-11-13|access-date=2023-11-15|language=en}}</ref><ref name="lindner">{{cite web|last=Linder|first=Courtney|title=Github Code - Storing Code for the Apocalypse|website=Popular Mechanics|date=15 November 2019|url=https://www.popularmechanics.com/technology/security/a29811351/microsoft-secret-code-vault/|access-date=13 August 2020}}</ref>. En julio [[2020]], la firmao arkivis la retejan version de [[februaro]] de tiu jaro, 21 [[Bajto|terabajtojn]] en grandeco, en la arkivo <ref name="buried">{{cite web|title=Buried deep in the ice is the GitHub code vault|first=Nate|last=Byrne|website=ABC News|publisher=Australian Broadcasting Corporation|date=12 August 2020|url=https://www.abc.net.au/news/2020-08-13/github-code-vault-in-artic-svalbard-safeguards-against-calamity/12517948|access-date=13 August 2020}}</ref>. La kvanto de kodo konservita en la arkivo estis priskribita jene: "Se iu tajpanta ĉirkaŭ 60 vortojn je minuto provus plenigi la spacon, ili bezonus pli ol 111 300 jarojn." <ref name=":12" />

== Stokado kaj estonta uzo ==
La stokitaj informoj ne estas konektitaj al la Interreto (senrete), sur filmbobenoj, kreitaj per ĝisdatigita versio de [[Malhela ĉambro|malhelĉambra]] fotartoteknologio <ref name="vincent" />. La bobeno estas farita el [[poliestero]] kovrita per kristaloj de [[arĝenta halogenido|arĝenta Halogenido]] <ref name=":12" />, kaj kovrita per [[Fera oksido|feroksida]] pulvoro. La [[bobeno]] havas vivdaŭron de almenaŭ 500, kaj eble 2000 jaroj, se stokita sub la postulataj kondiĉoj <ref name="lindner2">{{cite web|last=Linder|first=Courtney|title=Github Code - Storing Code for the Apocalypse|website=Popular Mechanics|date=15 November 2019|url=https://www.popularmechanics.com/technology/security/a29811351/microsoft-secret-code-vault/|access-date=13 August 2020}}</ref>.

Kun la kompreno ke homoj en la malproksima estonteco ne nepre komprenos kion ili vidas en la trezorejo, speco de " [[Rozeta ŝtono]] " estas metita en ĝi en la formo de gvidilo kiu prezentas la arkivon. La gvidilo legeblas helpe de homa okulo post pligrandigo, kaj estas skribita en la [[Angla lingvo|angla]], la [[Araba lingvo|araba]], la [[Hispana lingvo|hispana]], la [[Hindia lingvo|hinda]] kaj la [[Ĉina lingvaro|ĉina]] <ref name=":12" />.

== Procezo de datenserĉado kaj reakiro ==
Klientoj, kiuj pagas por la stokado, povas sendi la informojn, ciferece aŭ fizike. La informoj povas esti forigitaj de la trezorejo iam ajn, sed ĝi ne estas rapida procezo, ĉar la informoj ne estas konektitaj al la Interreto. Se la informoj estas postulataj, ĝi estas mane prenita <ref name="vincent" />, kaj tiam alŝutita per optika fibro ligita al la surfaco, al la ĉefsidejo de Piql en [[Drammen]]. La plej alta rapideco kun kiu la procezo povas okazi estas 20-30 minutoj, sed ĝi ankaŭ povas daŭri ĝis 24 horojn kun aktiva abono, kaj 72 horojn sen aktiva abono <ref name="vincent" /><ref>{{Cite web|title=FAQ - Arctic World Archive|url=https://arcticworldarchive.org/faq/|access-date=2023-04-15|website=arcticworldarchive.org}}</ref>.

== Referencoj ==
== Referencoj ==
{{Referencoj|2}}
{{Referencoj|2}}


== Eksteraj ligiloj ==
== Eksteraj ligiloj ==
{{Commons-inline}}
* Martin Skjæraasen et al. "[https://www.nrk.no/klima/xl/svalbard-globale-frohvelv_-slik-satte-norge-sitt-omdomme-pa-spill-_-og-verdensarven-i-fare-1.15375268 Frø i veturoprezaj]" [Semoj en danĝero] (la 22an de marto 2021) [[NRK]]
* Martin Skjæraasen et al. "[https://www.nrk.no/klima/xl/svalbard-globale-frohvelv_-slik-satte-norge-sitt-omdomme-pa-spill-_-og-verdensarven-i-fare-1.15375268 Frø i veturoprezaj]" [Semoj en danĝero] (la 22an de marto 2021) [[NRK]]
{{Bibliotekoj}}
{{Bibliotekoj}}

Kiel registrite je 10:35, 14 feb. 2024

Arkta Monda Arkivo
emblemo
digital archive (en) Traduki Redakti la valoron en Wikidata
Komenco 27-a de marto 2017 vd
Geografia situo 78° 14′ 18″ N, 15° 26′ 49″ O (mapo)78.23830555555615.447083333333Koordinatoj: 78° 14′ 18″ N, 15° 26′ 49″ O (mapo)
Lando(j) Norvegio vd
Situo Svalbardo
Arkta Monda Arkivo (Svalbard kaj Jan Mayen)
Arkta Monda Arkivo (Svalbard kaj Jan Mayen)
DEC
Lokigo de Svalbard kaj Jan Mayen en Norvegio
Map
Arkta Monda Arkivo
Retejo Oficiala retejo
Jura formo aksjeselskap
v • d • r

La Arkta Monda Arkivo (AMA, norvege Dommedagshvelv, angle Arctic World Archive, akronime AWA, aŭ neformale Doomsday vault, signifante Finjuĝa volbo) estas informkonserva instalaĵo situanta en Spicbergo en Svalbardo, insularo en la Arkta Oceano. La instalaĵo enhavas historiajn kaj kulturajn informojn de pluraj landoj, same kiel de la malfermkoda firmao GitHub, en ŝtala volbo entombigita profunde sub la surfaco. La informoj estas atenditaj esti konservitaj en la instalaĵo por periodo de inter 500 ĝis 1,000 jaroj. La instalaĵo estas funkciigita kiel enspeziga komerco, fare de privatfirmao nomita piql, kaj la karbminadfirmao SNSK (norvege Store Norske Spitsbergen Kulkompani) posedata fare de la norvega registaro.

Historio

Piql estas norvega datumstokado-kompanio specialigita pri longdaŭra stokado de ciferecaj informoj. Piql kreis kunlabore kun SNSK ene de la ŝakto de forlasita karbominejo, ŝtalmonŝrankon entombigita profunde en la grundo. La 27-an de marto 2017, kun la malfermo de la AMA, la registaroj de Brazilo, Meksiko kaj Norvegio deponis kopiojn de diversaj historiaj dokumentoj [1][2].

Priskribo

La Svalbarda Insularo estis deklarita senarmeigita zono fare de 42 landoj en la Svalbarda Traktato subskribita post la Unua Mondmilito. Estis interkonsentita ke la areo ne estus uzata por militaj celoj, kio igis la iniciatintojn de la arkivo meti ĝin ĝuste tie, ĉar ĝi estas konsiderata geopolitike sekura loko. La instalaĵo situas en Spicbergo, la plej granda insulo en Svalbardo. [3] La instalaĵo konsistas el granda ŝtaltrezorejo, situanta ĉe profundo de inter 150 kaj 300 metroj (490-980 ft ) sub grundo aŭ permafrosto [4], ene de ŝafto de la forlasita karbominejo Store Norske Gruve 3. La instalaĵo estas sekurigita per betonmuro kaj ŝtala pordego. La enhavo estas konservita en sekuraj ujoj malantaŭ la pordego [5]. Pro la arkta klimato sur la insulo kaj ĝiaj konsekvencoj, la instalaĵo estas konstruita tiel ke eĉ se la dissendo de elektro al ĝi estas ĉesigita, la temperaturo en ĝi ne plialtiĝos super la frostpunkto, kaj restos je temperaturo taŭga por konservi la enhavon de la trezorejo dum periodo de pluraj jardekoj aŭ pli [6]. La trezorejo situas sufiĉe profunde por malhelpi damaĝon al la enhavo de atomaj aŭ elektromagnetaj armiloj. [7]

Enhavo

La arkivo konservas larĝan gamon de historiaj kaj kulturaj informoj. Esploristoj, registaroj, religiaj institucioj, amaskomunikilaj kompanioj kaj aliaj konservis kelkajn el la plej signifaj dokumentoj por ili en trezorejo. Brazilo kaj Norvegio kompilis en ĝi siajn konstituciojn kaj aliajn gravajn historiajn dokumentojn [4].

La arkivo inkluzivas informojn pri la biodiverseco de Aŭstralio, kaj ekzemplojn de aŭstraliaj verkoj de kultura signifo. Ĝi enhavas la retan datumbazon de Atlas of Living Australia kaj maŝinlernajn modelojn kreitajn de la aŭstralia agentejo Geoscience Australia, kiuj helpas kompreni problemojn kiel arbaraj incendioj kaj klimata ŝanĝo [3].

La arkivo ankaŭ inkluzivas ciferecajn versiojn de la verkoj La krio - por la Nacimuzeo pri Arto, Arkitekturo, kaj Dezajno kaj la Dia Komedio de Dante Alighieri - por la Vatikana Biblioteko [8]. En marto 2019, la germana scienca televidprogramo Galileo deponis sian unuan epizodon, kaj filmis dokumentarion pri la deponaĵo por la germana kanalo Pro7 [9][10]. En oktobro 2020, 14 libroj de Nobel-premiito Olga Tokarchuk estis deponitaj en la arkivo.

En novembro 2019, GitHub anoncis, ke ĝia tuta malfermkoda biblioteko estos kompilita en la AMA, kiel parto de la arkiva programo de la kompanio [11][12]. En julio 2020, la firmao arkivis la retejan version de februaro de tiu jaro, 21 terabajtojn en grandeco, en la arkivo [13]. La kvanto de kodo konservita en la arkivo estis priskribita jene: "Se iu tajpanta ĉirkaŭ 60 vortojn je minuto provus plenigi la spacon, ili bezonus pli ol 111 300 jarojn." [3]

Stokado kaj estonta uzo

La stokitaj informoj ne estas konektitaj al la Interreto (senrete), sur filmbobenoj, kreitaj per ĝisdatigita versio de malhelĉambra fotartoteknologio [2]. La bobeno estas farita el poliestero kovrita per kristaloj de arĝenta Halogenido [3], kaj kovrita per feroksida pulvoro. La bobeno havas vivdaŭron de almenaŭ 500, kaj eble 2000 jaroj, se stokita sub la postulataj kondiĉoj [14].

Kun la kompreno ke homoj en la malproksima estonteco ne nepre komprenos kion ili vidas en la trezorejo, speco de " Rozeta ŝtono " estas metita en ĝi en la formo de gvidilo kiu prezentas la arkivon. La gvidilo legeblas helpe de homa okulo post pligrandigo, kaj estas skribita en la angla, la araba, la hispana, la hinda kaj la ĉina [3].

Procezo de datenserĉado kaj reakiro

Klientoj, kiuj pagas por la stokado, povas sendi la informojn, ciferece aŭ fizike. La informoj povas esti forigitaj de la trezorejo iam ajn, sed ĝi ne estas rapida procezo, ĉar la informoj ne estas konektitaj al la Interreto. Se la informoj estas postulataj, ĝi estas mane prenita [2], kaj tiam alŝutita per optika fibro ligita al la surfaco, al la ĉefsidejo de Piql en Drammen. La plej alta rapideco kun kiu la procezo povas okazi estas 20-30 minutoj, sed ĝi ankaŭ povas daŭri ĝis 24 horojn kun aktiva abono, kaj 72 horojn sen aktiva abono [2][15].

Referencoj

  1. ↑ Arctic World Archive - Piql. Arkivita el la originalo je 2018-04-18. Alirita 2018-04-16.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 . Keep your data safe from the apocalypse in an Arctic mineshaft (4 April 2017). Alirita 13 August 2020.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 "In 1859 the sun fried the entire world's electronics. Next time, we'll be prepared", ABC News, 2020-08-12. (en-AU)
  4. ↑ 4,0 4,1 Look inside the doomsday vault that may hold the world's most important data (7 June 2017). Alirita 13 August 2020.
  5. ↑ . Arctic 'doomsday' vault seeks to protect world's most precious data. CNN (4 April 2017). Arkivita el la originalo je 2018-04-18. Alirita 2018-04-16.
  6. ↑ . Arctic 'doomsday' vault seeks to protect world's most precious data. CNN (4 April 2017). Arkivita el la originalo je 2018-04-18. Alirita 2018-04-16.
  7. ↑ Nast, Condé, "Norway's Doomsday vault will now store and protect the world's data", Wired UK. (en-GB)
  8. ↑ Alles van waarde ligt straks in een oude mijnschacht op Spitsbergen. Arkivita el la originalo je 2018-04-18. Alirita 2018-04-16.
  9. ↑ Galileo - Der Datenbunker Spitzbergen (2018-03-19). Arkivita el la originalo je 2018-04-18. Alirita 2018-04-16.
  10. ↑ German TV program on Piql watched by millions (19 April 2018). Arkivita el la originalo je 21 October 2020. Alirita 13 August 2020.
  11. ↑ "Open Source Code Will Survive the Apocalypse in an Arctic Cave", Bloomberg.com, 2019-11-13. (angle)
  12. ↑ . Github Code - Storing Code for the Apocalypse (15 November 2019). Alirita 13 August 2020.
  13. ↑ . Buried deep in the ice is the GitHub code vault. Australian Broadcasting Corporation (12 August 2020). Alirita 13 August 2020.
  14. ↑ . Github Code - Storing Code for the Apocalypse (15 November 2019). Alirita 13 August 2020.
  15. ↑ FAQ - Arctic World Archive. Alirita 2023-04-15.

Eksteraj ligiloj

Bibliotekoj
Elŝutita el "https://eo.wikipedia.org/w/index.php?title=Arkta_Monda_Arkivo&oldid=8629054"