Valo de Morto
- Tiu ĉi artikolo temas pri dezerto en Usono. Valo de morto estas ankaŭ kromnomo por Dukla montpasejo.
La Valo de Morto (angle Death Valley) estas dezerto en la ŝtato Kalifornio de Usono. Temas pri la plej malalta, plej seka kaj plej varmega valo de Usono[1]. La plej malalta punkto de la dezerto situas 85,5 metrojn sub la marnivelo. La dezerto havas la rekordon pri la plej alta fidinde mezurita temperaturo en Ameriko, 56,7 °C, notita en la loko Furnace Creek dum 1913 – ĵus sub la tutmonda rekordo pri la plej alta fidinde mezurita temperaturo, 58 °C, kiu mezuriĝis en la loko El Aziza de Libio dum 1922. La dezerto situas okcidente de la montaro Sierra Nevada en la Granda Baseno kaj la Mojave-dezerto. Ĝi konsistigas grandan parton de la Nacia Parko Valo de Morto. La teritorio situas norde-sude inter la montoĉenoj Amargosa oriente kaj Panamint okcidente. La montaroj Sylvania kaj Owlshead konsistigas la nordan respektive sudan limojn. La dezerto kovras areon de proksimume 7 800 km².
| Valo de Morto | |
| angle Death Valley | |
| dezerto | |
 Sablodunoj en Morto de Valo
| |
| Oficiala nomo: Death Valley | |
| Lando |  Usono
|
|---|---|
| Kontinento | Norda Ameriko |
| Ŝtato | Kalifornio |
| Baseno | Granda Baseno teritorio |
| Konteo | Mono Konteo |
| Parto de | Nacia Parko Valo de Morto |
| Najbaras kun | Sierra Nevada montaro, Mojave-dezerto dezerto |
| Rivero | Amargoso |
| Situo | Valo de Morto |
| - koordinatoj | 36° 14′ 49″ N 116° 49′ 01″ U / 36.24694 °N, 116.81694 °U (mapo) |
| Plej malalta punkto | |
| - alteco | −86 m s. m. |
| Longo | 230 km (143 mi), Nordo/Sudo |
| Larĝo | 8 - 25 km (−8 mi) |
| Areo | 8 000,0 km² (800 000 ha) |
| Biomo | Dezerto |
| Geologia konsisto | 4
|
| Animalaro | Granda vojkurulo |
| Nomita | 1849 Kalifornia deliro pri oro |
| Horzono | PTZ (UTC-8) |
| - somera tempo | PTZ (UTC-7) |
| Loĝantoj | timbiŝoj |
| Temperaturo | 56,7 °C 3-a de julio 2001 |
  Situo enkadre de Okcidenta Usono
| |
 Situo de urbo en Usono
| |
 Vikimedia Komunejo: Death Valley
| |
| Retpaĝo: www | |
Klimato
redaktiLa temperaturoj en la valo kutime alternas inter ĝis 54 °C dum someraj tagoj ĝis sub 0 °C dum vintraj noktoj. La plej malalta temperaturo fidinde mezurita estis −9 °C en la loko Furnace Creek. Frostaj temperaturoj, do sub 0 °C, averaĝe mezuriĝas dum 11 ĝis 12 tagoj ĉiujare.
Multaj el la mallarĝaj, serpentecaj ŝoseoj de la valo konstruiĝis dum la 1930-aj jaroj kaj ne povas esti aŭte uzataj je granda rapideco. La plej malalta punkto de Usono specife estas ĉe la loko Badwater ene de la dezerto. La rivero Amargosa kaj la rojo Furnace fluas tra la valo, sed kutime malaperas en la sablo de la dezerta grundo. Nur dum escepte pluvaj periodoj la rivero Amargosa dumtempe fluas sur la surfaco kaj eĉ povas formi dumtempan lageton ĉe la loko Badwater, kiel okazis dum la malseka vintro de la jaro 2005.
Tradiciaj loĝantoj
redaktiLa Valo de Morto estas la hejmregiono de la indiana tribo de timbiŝoj (angle Timbisha), kiuj vivas en la valo dum almenaŭ la lastaj mil jaroj. Iuj el la familioj nun daŭre vivas en la vala loĝloko Furnace Creek. La indiana nomo de la valo, timpisa, signifas "roka farbo" kaj aludas al tio, ke la valo estas fonto por natura farbo ruĝece oranĝkolora.
En literaturo kaj filmoj
redaktiEn romanoj kaj filmoj, kiuj disvolviĝas en okcidenta Usono, la valo ofte menciiĝas pro siaj ekstremaj klimataj cirkonstancoj, kaj tial estas vaste konata. Multaj scienc-fikciaj filmoj kaj ankaŭ komputilaj ludoj uzas la pejzaĝon de la valo, kiu kun iom da fantazio aspektas preskaŭ ekster-tera.
Vidu ankaŭ
redakti- la artikolon pri la Nacia Parko Valo de Morto
- Pluvombro
Referencoj
redaktiEksteraj ligiloj
redakti- retejo pri la Nacia Parko Valo de Morto (angle)
- fotoj pri la Valo de Morto
- "la Valo de Morto dum semajno": 1000 fotoj 800x600
- biosferaj rezervejoj de Unesko: La dezertoj Mojave kaj Kolorado Arkivigite je 2006-10-09 per la retarkivo Wayback Machine
- artikolo pri "strangaj movantaj rokoj de la valo" (angle) Arkivigite je 2010-12-05 per la retarkivo Wayback Machine
- vetero en la Valo de Morto (angle) Arkivigite je 2007-03-29 per la retarkivo Wayback Machine
