Sociolekta Triopo de Esperanto
La Sociolekta Triopo estas tri dialektoj bazitaj sur la planlingvo Esperanto, kreita de Manuel Halvelik en la 1970-aj, por oferi reguligon de la stilo de literaturaj tradukoj en Esperanton, ĉefe por parolaĵoj, kiuj simulas dialektojn aŭ malsamajn stilojn de lingvoj, kiuj ne estas la norma aŭ moderna lingvouzo.
La triopo inkluzivas la jenajn: Arcaicam Esperantom, kiu serĉas kopii, ekzemple, la oldanglan; Gavaro kiu estas versio de stratlingvo delikta slango; kaj Popido, Popola Idiomo, dizajnita por krei bildigon de parolado malklarigita, plektita en la vortprozivo de iu fremda lingvo.
Sociolektoj diferencas de ordinara Esperanto en iu vortprovizo, en iuj sintaksaj partoj kaj eĉ uzas iujn el la literoj en kiuj Esperanto ne uzas (kiel la literoj y kaj x).
Male al diversaj planlingvoj kiel Ido, kiuj elkreskis el Esperanto kiel alternativoj al la lingvo, la sociolektoj de Halvelik ne celas konkurenci kun ĝi kiel internacia lingvo aŭ anstataŭigi ĝin, sed permesi tradukojn, kiuj estas kompreneblaj por esperantoparolantoj, kaj krei stilan diferencon, kiu donas unikan dialekton similan al la originoj.
Instigoj
redaktiLa ideo krei 'Antikvan Esperanton' por literaturaj celoj estis jam proponita de la poeto Kalman Kalocsay, kiu en 1931 verkis tradukon de la preĝa kaj rekviema ceremonio de hungara teksto de la 12-a jarcento en la formo de hipoteza antikva Esperanto, kiu ŝajne similas al meza etapo inter la latina kaj Esperanto.
Ekzemploj de uzoj en literaturo estas la berlina mezgermana dialekto parolata de roluloj en Kapitano de Köpenick de Carl Zuckmayer (Popido), aŭ antikvaj stiloj de la angla en Ivanhoe de Walter Scott (Arcaicam Esperantom), aŭ en verkoj de Mark Twain (Gavaro kaj Popido estas uzata por imiti la slangan kaj sudan dialekton) kaj en La Mastro de l 'Ringoj (Arcaicam Esperantom por la elfoj, Popido por la Hobitoj).
Arkaika Esperanto estas iam uzata por traduki latinajn citaĵojn en literaturo.
Diferencoj de Esperanto
redaktiDum la Gavaro ĉefe baziĝas sur alternativa vortprovizo (pruntita ĉefe de la angla, hispana kaj franca, sed ankaŭ de la araba, hebrea kaj svahila) kaj ne ŝanĝas la lingvan sintakson, en Arkaika Esperanto kaj Popido estas ankaŭ sintaksaj ŝanĝoj.
Male al norma Esperanto, kie nur la akuzativa parolparto (rekta objekto) estas markita per aldono de la litero N, en arkaika Esperanto, la sufikso de la vortoj ankaŭ ŝanĝiĝas laŭ iliaj roloj en la frazo, simile al la latina. Ekzemple, la marko de la substantivo en frazo finiĝas per la literduopo OM, la dativo (konsekvenca objekto) finiĝas per OD, kaj la genitivo (aparteno) finiĝas per ES. La literumaj reguloj ankaŭ diferencas, kun la literoj unikaj al Esperanto ( Ĉ, Ĥ, Ĵ, Ĝ, Ŝ, Ŭ ) nuligitaj, kaj anstataŭe latinaj literoj preterlasitaj de la lingvo (X, Q, Y) kaj eĉ la litero ù estas uzataj. Male al norma Esperanto, en kiu la objekto post la verbo esti ne ŝanĝiĝas laŭ la gramatika persono, en la arkaika versio ĝi ricevis malsamajn sufiksojn por ĉiu korpo, kaj la nomoj de la korpoj ankaŭ estis ŝanĝitaj, kune kun unika vortprovizo aldonita al la lingvo.
En Popido, la regula ABC estas uzata kiel en Esperanto, krom la litero ŭ anstataŭigita per la litero w, kaj la aldono de la interpunkcio ê kiu reprezentas ŝvao. Substantivoj perdas la sufikson o, kiu karakterizas ilin en regula Esperanto, kaj la pluralo fariĝas uzante la literon s kiel en la angla (kontraste al regula Esperanto, kie pluralo estas atingita per la litero j). La difiniteco La estas anstataŭigita per la vorto Lo. La litero S, finiĝanta la fleksion de la verboj estas anstataŭigita per la litero t ktp. Iuj el la vortoj estis ŝanĝitaj, vortoj estis aldonitaj al la vortprovizo kaj fiksa ordo estis establita por la frazo (subjekto, verbo, objekto).