Banská Štiavnica

	Banská Štiavnica
	hungare: Selmecbánya, germane: Schemnitz
	Urbo
	Vido al malnova urbo
	Blazono
	Blazono
	Oficiala nomo: Banská Štiavnica
Lando	Slovakio
Regiono	Regiono Banská Bystrica
Distrikto	Distrikto Banská Štiavnica
Historia regiono	Supra Hungarujo
Parto de	Hont
Montaro	Štiavnické vrchy
Memorindaĵo	Preĝejo de sankta Katarino
Rivero	Štiavnica
Situo	Banská Štiavnica
- alteco	621 m s. m.
- koordinatoj	48° 27′ 29″ N 18° 53′ 47″ O / 48.45806 °N, 18.89639 °O (mapo)
Areo	46,368 km² (4 636,8 ha)
Loĝantaro	10 640 (31.12.2007)
Denseco	229,47 loĝ./km²
Unua skribmencio	1156
Horzono	MET (UTC 1)
- somera tempo	MET (UTC 2)
Poŝtkodo	969 01
Telefona antaŭkodo	421-45
Aŭtokodoj	BS
	Loko de Monda heredaĵo de UNESKO
Nomo	Historia urbo de Banská Štiavnica kaj Teknika monumento en ties proksimeco
Tipo de heredaĵo	kultura heredaĵo
Jaro	1993 (#17)
Numero	618
Regiono	Eŭropo
Kriterioj	iv, v
	Situo enkadre de Slovakio Situo enkadre de Slovakio
	Situo en Regiono Banská Bystrica Situo en Regiono Banská Bystrica
	Vikimedia Komunejo: Banská Štiavnica
	Retpaĝo: www.banskastiavnica.sk
	Portalo pri Slovakio

Koordinatoj: 48° 27′ 29″ N 18° 53′ 47″ O / 48.45806 °N, 18.89639 °O (mapo)

Banská Štiavnica (pr: banska ŝtjavnica), esperantigebla kiel Banska-Ŝtjavnico, hungare Selmecbánya, germane Schemnitz estas urbo en Slovakio, en Distrikto Banská Štiavnica (Regiono Banská Bystrica), ĉirkaŭ 50 km sudokcidente de Banská Bystrica, en la vala baseno de Štiavnické vrchy (Montoj de Štiavnica) kun montoj altaj 900–1000 m. Ĝi apartenis ĝis 1918 al Hungario, al departemento Hont.

Historio

En pasinteco ĝi estis dank' al signifa minado de arĝento konata ankaŭ kiel arĝenta urbo.

Ĝi estis en la mezepoko kaj ĝis fino de la 19-a jarcento floranta minurbo kaj fama altlerneja centro, post elĉerpiĝo de la minejoj, la loĝantaro malpliiĝis kaj ĝis fino de la 20-a jarcento iĝis mallaŭta urbeto. Ĝian industrion reprezentas ligno- kaj konstrumaterialaj uzinoj, tabakfabriko.

En la ĉirkaŭo minis jam la romianoj; en la mezepoko oni mencias unuafoje la lokon en 1217.

Hungara erao

En la loko akiris minadan juron la Benedikto-ordeno en la 11-a jarcento kaj komencis ekspluati la riĉajn arĝentajn, orajn, kuprajn, plumbajn trovejojn. Post la mongola invado de Hungario (ĉ. 1245) Adalberto la 4-a setligis tien ministojn el Bavario, Saksio, Flandrio. Li deklaris urbo Selmecbánya unua libera reĝa minurbo de Hungario.

Tiutempe estis verkita la jurlibro de la urbo, kiu estas la plej malnova hungara urba leĝaro. La posedrajton de la minejoj akiris – post la riĉaj lokanoj – la trezoro. Selmecbánya formis ĝis 1863 striktan komunumon kun la proksimaj minurboj, kun la t.n. sub-hungariaj minurboj.

Alianco de minurboj dum la mezepoko en la regiono (la loknomoj estas unue hungare (uzataj ĝis 1920)), poste laŭ la nuna slovaka formo:

La urbo rebatis sukcese kelkajn turkajn atakojn, kaj ŝanĝis en 1549 al evangeliista kredo. Oni fondis en Selmecbánya en 1735 ministan lernejon; el tiu evoluis la unua eŭropa Akademio de Selmec, kiun igis akademio Maria Terezia. La instituto pligrandigis en 1807 kun hortikultura katedro; en 1919 ĝi trasetlis al Sopron kaj Brno.

Slovaka erao

La interna urbo de Banská Štiavnica etendiĝas eĉ sur la montodeklivoj, konstruiĝis terase, protektita artobjekto. Al ĝiaj famaĵoj apartenas la Praa kaj Nova fortikaĵo (la antaŭa estas romanik-gotika kirko el la 13-a jarcento, kiun oni trakonstruis en la 16-a jarcento al fortikaĵo; la lasta regas la urbopanoramon kaj konstruiĝis en la 16-a jarcento. El la preĝejoj gravas la plebanio- (13-15-a jarcento), la gotika preĝejo de sankta Katarino (1491–1501) kaj la copf-stila evangelika (1796) preĝejo. La stratojn ornamas multaj eblaj gotikdevenaj, renesancaj kaj barokaj fasadoj de patriciaj domoj kaj palacoj.