Ĉikita lingvo
La ĉikita lingvo (hispane: Chiquitano, propralingve: Bésiro), estas indiĝena lingvo de sudorienta Bolivio. Eble ĉirkaŭ dudek mil personoj uzas la idiomon en la regiono de bolivia Ĉako en la provincoj de Ñuflo de Chávez[2] , Velasco[3] , Sandoval[4], Busch[5], Ichilo[6] kaj Chiquitos[7] de Santa-Kruzio, Provinco Iténez[8]de Beniio kaj en kelkaj municipoj de apuda Brazilo[9]. La lingvo estas konsiderata kiel senparenca. Laŭ Joseph Greenberg la ĉikita estas ligita al bororoaj lingvoj en hipoteza makro-ĵea lingvaro, sed tio ne estas pruvita[10] .
| Ĉikita | |
| Bésiro besïro | |
| |
| Proksimuma geografia disvastiĝo de la ĉikita lingvo en Bolivio. | |
| lingvo • moderna lingvo | |
|---|---|
| Makro-ĵea lingvaro | |
| Parolata en |  Bolivio
|
| Parolantoj | 2 400 |
| Denaskaj parolantoj | 20 000 |
| Lingvistika klasifiko | |
Makro-ĵea lingvaro | |
| Oficiala statuso | |
| Oficiala lingvo en | Bolivio [1] |
| Lingvaj kodoj | |
| Lingvaj kodoj | |
| ISO 639-3 | cax |
| Glottolog | chiq1248 |
| Angla nomo | Chiquitano |
| Franca nomo | chiquitano |
La takso de la nombro de parolantoj tre varias de fonto al alia, oni estimas ke ekzistas ĉirkaŭ 6 mil kompetentaj parolantoj, kvankam la etna grupo ĉikita estas inter 47 mil kaj 60 mil individuoj.[9] Baziĝante sur la plej alta nombro, ĝi estus la kvara plej parolita indiĝena lingvo en Bolivio post la suda keĉua, la ajmara kaj la ĉirigana[11] dialekto de la gvarania.
Oni distingas tri grandajn dialektojn de la ĉikita:
- tiu de la zonoj de Koncepto kaj Lomerío (Ñuflo de Chávez), Sankta Rafael, Sankta Anna kaj Sankta Jozefo (Velasco);
- tiu de la zono de Sankta Javierito (Velasco)
- tiu de la zono de Sankta Mikaelo (Velasco), kiu estas la plej diferencita de la resto.[12]
Ekzistas gramatiko[13] kaj normigita alfabeto por la skribo de la ĉikita.[14]
Bibliografio
redakti- Fabre, Alain 2008 : Chiquitano, Diccionario etnolingüístico y guía bibliográfica de los pueblos indígenas sudamericanos. (hispane)
Notoj kaj referencoj
redakti- ↑ Ĉikita oficiala en Bolivio de la 11a de februaro 2000, Decreto Supremo n.º 25.894 Arkivigite je 2008-10-14 per la retarkivo Wayback Machine
- ↑ Provinco Ñuflo de Chávez: es:Provincia de Ñuflo de Chávez
- ↑ Provinco José Miguel de Velasco: es:Provincia José Miguel de Velasco
- ↑ Provinco Ángel Sandoval: es:Provincia de Ángel Sandoval
- ↑ Provinco Germán Busch: es:Germán Busch (provincia)
- ↑ Provinco Ichilo: es:Ichilo (provincia)
- ↑ Provinco Chiquitos: es:Provincia de Chiquitos
- ↑ Provinco Iténez: es:Iténez (provincia)
- ↑ 9,0 9,1 Alain Fabre (2000): «Chiquitano», en el Diccionario etnolingüístico y guía bibliográfica de los pueblos indígenas sudamericanos.
- ↑ Áurea Cavalcante Santana: «Comparações preliminares entre a língua chiquitano (Brasil/Bolívia) e o proto-jê. Ponencia en el 52.º Congreso Internacional de Americanistas, en Sevilla, julio de 2006.
- ↑ ĉirigana lingvo: es:Avá Guaraní
- ↑ Xavier Albó: «Bolivia plurilingüe», en Cuadernos de Investigación, 44. La Paz: CIPCA/UNICEF, 1995.
- ↑ Jesús Galeote Tormo: Manitana auqui besüro. Gramática moderna de la lengua chiquitana y vocabulario. Santa Cruz de la Sierra: Centro de Estudios Chiquitanos, 1993.
- ↑ Pablino Parapaino Castro, et al.: Guía del alfabeto besiro. La Paz: Ministerio de Educación, Viceministerio de Educación Escolarizada y Alternativa, 2003.
Eksteraj ligiloj
redakti- Pri Ĉikita lingvo en Ethnologue (angle)
- Ekzemploteskto en language-museum kun angla traduko
- Lingva mapo de centraj Andoj (angle, hispane, france)
- Lingva mapo de centraj Andoj 77 (hispane)
- Lingva mapo de Bolivio 8 (angle)
- Lengua Chikitano (hispane)
- Serĉrezultoj de Rosetta Project
- Ĉikita Arkivigite je 2009-01-29 per la retarkivo Wayback Machine (hispane)
- Misioj de Bolivio (hispane)
