potrzeba

See also: Appendix:Variations of "potrzeba"

Old Polish

Etymology

Inherited from Proto-Slavic *poterba. First attested in the 14th century.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /pɔtr̝ɛba/
• IPA^(key): (15^th CE) /pɔtr̝ɛba/

Noun

potrzeba f

1. (attested in Sieradz-Łęczyca, Greater Poland, Masovia) need (that whose lack if felt; what is necessary)
   • 1415, Przecław Słota, O zachowaniu się przy stole‎^[1], Łęczyca, Poznań, line 11:

     Przetocz stol weliky sweboda, staye na nym... møszo y chlep, i wele gynich potrzeb

     [Przetoć stoł wieliki świeboda, staje na nim... mięso i chleb, i wiele jinych potrzeb]

   • 1920 [1425], Marceli Handelsman, Antoni Rybarski, Kazimierz Tymieniecki, editors, Najdawniejsze księgi sądowe mazowieckie, volume II, number 1647, Zakroczym:

     Iako mne ne dal Adam w czasz potrzep cu oprawenu yszthbi... Iako mne Stanislaw szlal do Gedama prze potrzebi cu oprawenu yszthbi

     [Jako mnie nie dał Adam w czas potrzeb ku oprawieniu istby... Jako mnie Stanisław słał do Jedama prze potrzeby ku oprawieniu istby]

2. need, necessity (need to do something)
   • 1874-1891 [End of the 15th century], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[2], [3], [4]}, volume I, page XLV:

     Chczesz szye bvdowacz, nyechay czye nye przywodzy k themv ząndza twa, ale potrzeba (inducat te necessitas non voluntas)

     [Chcesz sie budować, niechaj cie nie przywodzi k temu żądza twa, ale potrzeba (inducat te necessitas non voluntas)]

3. interest, affair, matter
   • 1885-2024 [End of the 15th century], Jan Baudouina de Courtenay, Jan Karłowicz, Antoni Adam Kryńskiego, Malinowski Lucjan, editors, Prace Filologiczne‎^[5], volume III, page 180:

     Bąndz my pomocznikiem w moych potr[z]ebach esto mihi socius in negotio!

     [Bądź mi pomocnikiem w moich pot[z]ebach esto mihi socius in negotio!]

4. (attested in Lesser Poland, Sieradz-Łęczyca) need (difficult state; indigence)
   • 1887 [Fifteenth century], Wacław Ubogi z Brodni, edited by Lucjan Malinowski, Modlitwy Wacława. Zabytek języka polskiego z wieku XV odkryty i skopjowany przez Aleksandra Przezdzieckiego wydał i objaśnił Lucyjan Malinowski‎^[6], Krakow, Brodnia, page 48a:

     A przetosz wisszokosczi czczi wasszey ządam..., abisczie my bili na pomocz w kazdey potrzebie

     [A przetoż wysokości czci waszej żądam..., abyście mi były na pomoc w każdey potrzebie]

   • 1901 [1471], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page 63:

     W *potrzebacz in oportunitate (factus est dominus refugium pauperi, adiutor in opportunitatibus Psal 9, 10)

     [PW potrzebach in oportunitate (factus est dominus refugium pauperi, adiutor in opportunitatibus Psal 9, 10)]

5. service (act of being of assistance to someone)
   • 1930 [c. 1455], “Ex”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[7], 35, 21:

     Y offyerowaly... pyrwe vrodi panu... a czsokoly ku potrzebye (ad cultum) y k ruchu szwyøtemu potrzeba bila

     [I ofierowali... pirwe urody Panu... a csokoli ku potrzebie (ad cultum) i k ruchu świętemu potrzeba była.]

6. (attested in Masovia) need (what belongs to something is a necessary addition, a supplement)
   • 1950 [1498], Władysław Kuraszkiewicz, Adam Wolff, editors, Zapiski i roty polskie XV-XVI wieku z ksiąg sądowych ziemi warszawskiej, number 1883, Warsaw:

     Yako Marczyn... nye vydal sbroye kopyynyczey s *podrzebamy *wszthykymy

     [Jako Marcin... nie wydał zbroje kopijniczej s potrzebami wszytkimi]

   • 1874-1891 [Middle of the 15th century], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[8], [9], [10]}, volume XXV, page 156:

     Ku potrzebye ad vehiculum

     [Ku potrzebie ad vehiculum]

7. (attested in Masovia) use, utility
   • 1950 [1432], Władysław Kuraszkiewicz, Adam Wolff, editors, Zapiski i roty polskie XV-XVI wieku z ksiąg sądowych ziemi warszawskiej, number 373, Warsaw:

     Jakom ya ne obranczil Andrzeyeui listhow polosszicz cu gego potrzebye

     [Jakom ja nie obręczył Andrzejewi listow położyć ku jego potrzebie]

Derived terms

adjective

• potrzebny

 

adverbs

• bez potrzeby
• przez potrzeby

 

noun

• potrzebizna

 

verbs

• jest potrzeba impf
• potrzebę mieć impf

 

Related terms

adjective

• potrzebiznny

 

adverb

• potrzebnie

 

nouns

• potrzebizność
• potrzebnistwo
• potrzebność
• potrzebowanie
• potrzebujący

 

verbs

• potrzeb impf
• potrzebizno impf
• potrzebno impf
• potrzebować impf

 

Descendants

• Polish: potrzeba
• Silesian: potrzeba

References

• Boryś, Wiesław (2005) “potrzeba”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Mańczak, Witold (2017) “potrzeba”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• Bańkowski, Andrzej (2000) “potrzeba”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “potrzeba”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN

Polish

Alternative forms

• potrzeb (Central Greater Poland, Kuyavia)

Etymology

Inherited from Old Polish potrzeba.

Pronunciation

 

• IPA^(key): /pɔˈtʂɛ.ba/

• (Middle Polish) IPA^(key): (16^th c.) /pɔˈtr̝ɛ.ba/, (17^th–18^th c.) /pɔˈtʂɛ.ba/

• Audio 1:

  (file)

• Audio 2:

  (file)

• Rhymes: -ɛba
• Syllabification: po‧trze‧ba
• Homophone: Potrzeba

Noun

potrzeba f

1. (countable) need (something necessary) [with genitive ‘for something’; or with żeby ( infinitive) ‘to do what’]
2. (countable) need (something without which something or someone cannot function)
3. (uncountable) need (difficult situation)
4. (countable, archaic) battle, war excursion

   Synonym: bitwa

5. (countable, obsolete) interest, matter, affair

   Synonyms: interes, sprawa

6. (in the plural, obsolete) tailor's, accessories
7. (in the plural, obsolete) equipment, matter, affair

   Synonyms: przybory, sprzęt

8. (countable, obsolete) service (act of being of assistance to someone)

   Synonym: obsługa

9. (countable, Middle Polish) reserve, stockpile

   Synonym: zapas

Declension

Declension of potrzeba

	singular	plural
nominative	potrzeba	potrzeby
genitive	potrzeby	potrzeb
dative	potrzebie	potrzebom
accusative	potrzebę	potrzeby
instrumental	potrzebą	potrzebami
locative	potrzebie	potrzebach
vocative	potrzebo	potrzeby

Derived terms

adjective

• potrzebny

 

adverb

• za potrzebą

 

nouns

• artykuł pierwszej potrzeby
• kropla w morzu potrzeb
• potrzeba chwili
• potrzeba naturalna

 

proverb

• potrzeba jest matką wynalazków

 

verbs

• potrzebować impf

 

verbs

• załatwić potrzebę pf, załatwiać potrzebę impf

 

Trivia

According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), potrzeba is one of the most used words in Polish, appearing 42 times in scientific texts, 21 times in news, 108 times in essays, 10 times in fiction, and 3 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 184 times, making it the 310th most common word in a corpus of 500,000 words.

Verb

potrzeba impf (defective)

1. (intransitive, impersonal) expresses the necessity or obligation of the following verb; it is needed, one ought to [with dative ‘for whom’; in addition, with infinitive ‘to do something’; or with genitive ‘what is needed’]

   Synonym: trzeba

Conjugation

Conjugation of potrzeba def

present tense	potrzeba
past tense	było potrzeba
future tense	będzie potrzeba
conditional	byłoby potrzeba
imperative	niech będzie potrzeba

Further reading

• potrzeba in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• potrzeba in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “potrzeba”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• Renata Bronikowska (11.01.2021) “POTRZEBA”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century]
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “potrzeba”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861) “potrzeba”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1908), “potrzeba”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 4, Warsaw, page 817
• Wanda Decyk-Zięba, editor (2018-2022), “potrzeba, (po)trzeba”, in Dydaktyczny Słownik Etymologiczno-historyczny Języka Polskiego [A Didactic, Historical, Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish), →ISBN

Silesian

Etymology

Inherited from Old Polish potrzeba.

Pronunciation

• IPA^(key): /pɔˈtʂɛ.ba/
• Rhymes: -ɛba
• Syllabification: po‧trze‧ba

Noun

potrzeba f

1. need

Further reading

• potrzeba in silling.org