kamień

See also: Kamień

Old Polish

Alternative forms

• kamienie

Etymology

Inherited from Proto-Slavic *kamy. First attested in the 14th century.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /kamjɛ(ː)ɲ/
• IPA^(key): (15^th CE) /kamjɛɲ/, /kamjeɲ/

Noun

kamień m inan (diminutive kamionek, related adjective kamieny or kamienny or kamieniowy)

1. (sometimes collective, attested in Greater Poland) stone; rock
   • 1887, 1889 [1399], Józef Lekszycki, editor, Die ältesten großpolnischen Grodbücher, volume II, number 852, Pyzdry, Gniezno, Kościan:

     *Sczo ranyl Voyczech Vøczencza, to gy ranil gego poczøtkem, is gi pirzwey camenem vderzil

     [Czso ranił Wojciech Więceńca, to ji ranił jego początkiem, iż ji pirzwej kamieniem uderzył]

   • 1874-1891 [c. 1420], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[1], [2], [3]}, volume XXIV, page 83:

     [Rzeknij], aby tho camene (lapides Mat 4, 3) bylo chlebem

     [[Rzeknij], aby to kamienie (lapides Mat 4, 3) było chlebem]

   • 1888 [1399], Romuald Hube, editor, Zbiór rot przysiąg sądowych poznańskich, kościańskich, kaliskich, sieradzkich, piotrkowskich i dobrzyszyckich z końca wieku XIV i pierwszych lat wieku XV‎^[4], Greater Poland, page 97:

     Jaco praue przeoral moczø i kam[ie]ne przemothal loni

     [Jako prawie przeorał mocą i kam[ie]nie przemiotał łoni]

   1. stone window grill
      • 1901 [1471], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page 45:

        Przes kamyen a. przesch okna per cancellos, id est per fenestras (cecidit... per cancellos coenaculi sui IV Reg 1, 2)

        [Przez kamień aut przez okna per cancellos, id est per fenestras (cecidit... per cancellos coenaculi sui IV Reg 1, 2)]

2. (sometimes collective, attested in Masovia, Lesser Poland) precious stone; gemstone; pearl
   • 1950 [1435], Władysław Kuraszkiewicz, Adam Wolff, editors, Zapiski i roty polskie XV-XVI wieku z ksiąg sądowych ziemi warszawskiej, number 667, Warsaw:

     O ktore kamene xyacz my wyna dal, tychem ya ne nalaszl, any gych vszithcu mam

     [O które kamienie ksiądz mi winę dał, tychem ja nie nalazł, ani jich użytku mam]

   • Beginning of the 15th century, Łukasz z Wielkiego Koźmina, Kazania gnieźnieńskie‎^[5], Krakow, page 182a:

     Vesmiczesz vy tho slotho y tho tesze drodze kamene

     [Weźmicież wy to złoto i to teże drodze kamienie]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[6], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 118, 127:

     Mylowal gesm zakon twoy... nad droge kamene (super... topazion)

     [Miłował jeśm zakon twój nad drogie kamienie (super... topazion)]

3. (unit of measure, sometimes collective, attested in Greater Poland) stone (unit for measuring weight or sometimes length)
   • 1888 [1406], Romuald Hube, editor, Zbiór rot przysiąg sądowych poznańskich, kościańskich, kaliskich, sieradzkich, piotrkowskich i dobrzyszyckich z końca wieku XIV i pierwszych lat wieku XV‎^[7], Greater Poland, page 85:

     Przi tem yemu ne wszanl cztirzi grziwni y werdunka, kamen welni

     [Przy tem jemu nie wziął cztyrzy grzywny i wierdunka, kamień wełny]

   • 1874-1891 [End of the 15th century], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[8], [9], [10]}, volume XXV, page 268:

     Decem millia talentorum *kamynya (Esth 3, 9)

     [Decem millia talentorum kami[e]nia (Esth 3, 9)]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[11], page 189:

     Svyaty Yan począl krzczycz... Iesu Crista, trzeczy kamyeny albo skala od Ierycha (tertio lapide a Jericho)

     [Święty Jan począł krzcić... Jezu Krysta, trzeci kamień albo skałę od Jerycha (tertio lapide a Jericho)]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 135r:

     Talentum kąmyen vel cząthnar vel fvnth

     [Talentum kamień vel centnar vel funt]

Derived terms

adjectives

• kamienisty

 

nouns

• ilny kamień
• kamienica
• kamiennik
• kamionka
• kowalski kamień
• krwawy kamień
• marmorowy kamień
• młynny kamień
• winny kamień
• wężowy kamień
• żabi kamień
• żarnowy kamień

 

verbs

• kamienować impf
• kamionawać impf

 

Related terms

nouns

• kamienowanie

 

Descendants

• Polish: kamień
• Silesian: kamiyń

References

• Boryś, Wiesław (2005) “kamień”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Mańczak, Witold (2017) “kamień”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• Bańkowski, Andrzej (2000) “kamień”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• Sławski, Franciszek (1958-1965) “kamień”, in Jan Safarewicz, Andrzej Siudut, editors, Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological dictionary of the Polish language] (in Polish), Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “kamień”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
• Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “kamień”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk

Polish

Alternative forms

• kamienie (Middle Polish, collective)

Etymology

Inherited from Old Polish kamień. Compare Latvian akmens, Lithuanian akmuo, Ancient Greek ἄκμων (ákmōn), Sanskrit अश्मन् (aśman).

Pronunciation

 

• IPA^(key): /ˈka.mjɛɲ/

• (Middle Polish) IPA^(key): /ˈka.mjɛɲ/

• Audio:

  (file)

• Rhymes: -amjɛɲ
• Syllabification: ka‧mień
• Homophone: Kamień

Noun

kamień m inan (diminutive kamyk, augmentative kamor)

1. stone (piece of rock that has been separated)

   kamień brukowy ― flagstone, paving stone

   kamień nagrobny ― tombstone, gravestone

2. stone (gemstone, jewel)

   Synonym: klejnot

3. stone; plaque (hard sediment remaining on something)
4. (medicine) stone (hard, stone-like deposit in someone or something's body)

   kamień żółciowy ― gallstone

5. (games, sports) stone (small stone-like item used in some games and sports)
6. rock (closed hand in the game of rock paper scissors)
7. (obsolete) pack of matches containing 250 boxes
8. (obsolete, historical) stone (unit of mass equal to 32 pounds)
9. (obsolete) stone (hard seed of some fruits)

   Synonym: pestka

10. (obsolete) border post
11. (Middle Polish) knob used to vote when judging a guilty person
12. (Middle Polish) plummet (measuring device)

    Synonym: ołowianka

13. (Middle Polish, chemistry) antimony, semimetal
14. (Middle Polish) The meaning of this term is uncertain. Possibilities include:
    1. (chemistry) calamine (basic zinc silicate)
       • 1534, S. Falimirz, O ziołach‎^[12], page I 3d:

         Wezmi foku miecżykowego/ [...] kamienia calaminaris dragme [!]/ [...] apotym ty rzecży ktore maią bytz ſtarte na proch/ ſetrzi ye ſubtilnie

         [Wezmi foku mieczykowego/ [...] kamienia calaminaris dragme [!]/ [...] apotym ty rzeczy które mają być starte na proch/ zetrzyj je subtilnie]

15. (Middle Polish) copper ore
16. (Middle Polish) murra
17. (Middle Polish) magnet

    Synonym: magnes

18. (Middle Polish) magnesia; magnesium oxide; manganese ore
19. (Middle Polish) The meaning of this term is uncertain. Possibilities include:
    1. (chemistry) mica (hydrated magnesium silicate)
       • 1564, J. Mączyński, Lexicon‎^[13], page 407b:

         lapis specularis, Przezroczyſty kámień by śckło

         [lapis specularis, Przezroczysty kamień by śckło]

20. (Middle Polish) fossil

    Synonym: skamielina

21. (Middle Polish) amber

    Synonym: bursztyn

22. (Middle Polish) coral

    Synonym: koral

23. (Middle Polish) solid

    Synonym: ciało stałe

24. (Middle Polish) weight

    Synonym: odważnik

25. (Middle Polish) stone; Further details are uncertain.
    • 1551, S. Murzynowski, Testamentu Nowego część pierwsza‎^[14], page 98v marg:

      Ile śię greckiego textu dotycze Tento/ nieściąga się na kamień alę abo nawęgieł abo nagłowę/ ilé zaś żydowskiego sktorego ſą mniéiſze słowa wźięté/ iako śię tego i zgrammatiki łatwie domyſliem nieściąga śię na głowę/ i nie tak pewnie na co inſzégo iako na kamień abo na to co ieſt powiedziáno otemto kamięniu

      [Ile się greckiego tekstu dotycze Tento/ nieściąga się na kamień ale abo na węgieł abo na głowę/ ile zaś żydowskiego z którego są mniejsze słowa wzięte/ jako się tego i z grammatyki łatwie domyślem nie ściąga się na głowę/ i nie tak pewnie na co inszego jako na kamień abo na to co jest powiedziano o temto kamieniu]

    • 1564, M. Bielski, Kronika‎^[15], page Mmmm2:

      ná pierwſzey ſtronie wierſz 5. ſtoi ná kámieniu/ ma być ná rámieniu.

      [na pierwszey stronie wiersz 5. stoi na kamieniu/ ma być na ramieniu.]

Declension

Declension of kamień

	singular	plural
nominative	kamień	kamienie
genitive	kamienia	kamieni
dative	kamieniowi	kamieniom
accusative	kamień	kamienie
instrumental	kamieniem	kamieniami
locative	kamieniu	kamieniach
vocative	kamieniu	kamienie

Derived terms

adjectives

• kamienisty
• kamienny

 

adverbs

• jak kamień w wodę
• rzut kamieniem

 

nouns

• drogie kamienie
• kamica
• kamieniarz
• kamienica
• kamieniołom
• kamień filozoficzny
• kamień milowy
• kamień mydlany
• kamień na sercu
• kamień obrazy
• kamień półszlachetny
• kamień szlachetny
• kamień u szyi
• kamień węgielny
• kamionka
• (dialectal) modry kamień
• serce z kamienia

 

phrases

• kamień na kamieniu nie został

 

proverbs

• trafiła kosa na kamień

 

verbs

• kamienieć impf, skamienieć pf
• kamienować impf, ukamienować pf

 

verbs

• kamień spadł z serca pf, kamień spada z serca impf
• kląć w żywy kamień impf
• nie rodzić się na kamieniu impf
• nie zostawić kamienia na kamieniu pf, nie zostawiać kamienia na kamieniu impf
• rzucić kamieniem pf, rzucać kamieniem impf
• siedzieć kamieniem impf
• zdjął kamień z serca pf

 

Further reading

• kamień in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• kamień in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “kamień”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• “KAMIEŃ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 03.06.2022
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “kamień”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861) “kamień”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1902), “kamień”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 2, Warsaw, page 221
• kamień in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego