diri

From Wiktionary, the free dictionary
Jump to navigation Jump to search
See also: Appendix:Variations of "diri"

Azerbaijani

[edit]

Etymology

[edit]

From Proto-Turkic *dīri-.

The sense “undercooked, not overcooked (of rice)“ might have developed from the sense “undercooked (of meat)", the sense “undercooked“ in applying the notion of meat still containing blood, thus being “alive“. Compare Crimean Tatar tiri (“undercooked, of meat”).

Pronunciation

[edit]
  • Audio:(file)

Adjective

[edit]

diri (comparative daha diri, superlative ən diri)

  1. living, which is alive
    diri quş ― living bird
    diri balıq ― living fish
    diri ilan ― living snake
    Synonyms: canlı, sağ
    Antonym: ölü
  2. lively, vivid, vivacious
    Synonyms: canlı, qıvraq, cəld
  3. of rice etc.
    1. stiff, undercooked, half-done, raw
      Xorəyin düyüsü diridir. ― The rice of the dish is [stil] raw.
      Synonym: çiy
    2. crumbly, friable, not overcooked

Noun

[edit]

diri (definite accusative dirini, plural dirilər)

  1. living person
    Ölülərimi, dirilərimi təhqir etdilər.
    They insulted dead and living relatives of mine.
    (literally, “They insulted my living and my dead.”)

Declension

[edit]
    Declension of diri
singular plural
nominative diri
 dirilər
definite accusative dirini
 diriləri
dative diriyə
 dirilərə
locative diridə
 dirilərdə
ablative diridən
 dirilərdən
definite genitive dirinin
 dirilərin
    Possessive forms of diri
nominative
singular plural
mənim (“my”) dirim dirilərim
sənin (“your”) dirin dirilərin
onun (“his/her/its”) dirisi diriləri
bizim (“our”) dirimiz dirilərimiz
sizin (“your”) diriniz diriləriniz
onların (“their”) dirisi or diriləri diriləri
accusative
singular plural
mənim (“my”) dirimi dirilərimi
sənin (“your”) dirini dirilərini
onun (“his/her/its”) dirisini dirilərini
bizim (“our”) dirimizi dirilərimizi
sizin (“your”) dirinizi dirilərinizi
onların (“their”) dirisini or dirilərini dirilərini
dative
singular plural
mənim (“my”) dirimə dirilərimə
sənin (“your”) dirinə dirilərinə
onun (“his/her/its”) dirisinə dirilərinə
bizim (“our”) dirimizə dirilərimizə
sizin (“your”) dirinizə dirilərinizə
onların (“their”) dirisinə or dirilərinə dirilərinə
locative
singular plural
mənim (“my”) dirimdə dirilərimdə
sənin (“your”) dirində dirilərində
onun (“his/her/its”) dirisində dirilərində
bizim (“our”) dirimizdə dirilərimizdə
sizin (“your”) dirinizdə dirilərinizdə
onların (“their”) dirisində or dirilərində dirilərində
ablative
singular plural
mənim (“my”) dirimdən dirilərimdən
sənin (“your”) dirindən dirilərindən
onun (“his/her/its”) dirisindən dirilərindən
bizim (“our”) dirimizdən dirilərimizdən
sizin (“your”) dirinizdən dirilərinizdən
onların (“their”) dirisindən or dirilərindən dirilərindən
genitive
singular plural
mənim (“my”) dirimin dirilərimin
sənin (“your”) dirinin dirilərinin
onun (“his/her/its”) dirisinin dirilərinin
bizim (“our”) dirimizin dirilərimizin
sizin (“your”) dirinizin dirilərinizin
onların (“their”) dirisinin or dirilərinin dirilərinin

Derived terms

[edit]

References

[edit]
  • Tağıyev M. T. et al., editors (2006), “diri”, in Azərbaycanca-rusca lüğət [Azerbaijani–Russian Dictionary], volume I, Baku: Şərq-Qərb, page 791a

Cebuano

[edit]

Etymology

[edit]

From Western Proto-Malayo-Polynesian *di-di,[1] from *di *-di, from Proto-Austronesian *di. Related to kari (“this”), ngari (“hither”), and ari (“to come”), in a similar pattern with other Cebuano demonstrative pronouns.

Pronunciation

[edit]
  • Hyphenation: di‧ri
  • IPA(key): /diˈɾi/ [d̪ɪˈɾ̪i]

Adverb

[edit]

dirí

  1. here (place closer to speaker than listener)
  2. (colloquial) here (place near both the speaker and the listener)
    Synonym: dinhi

See also

[edit]
Cebuano demonstrative pronouns
Direct* Indirect* Oblique Locative Allative Existential** Interjection** Manner**
Full Short Full Short Full Short Full Short Full Short
Near speaker*** karí
kirí 		ri niari
niiri 		ari
iri 		kan-ari†
kan-iri† 		dirí ngarí adia dia diará dará ingon ari Ø
Near speaker and listener*** kaní
kiní 		ni niani
niini 		ani
ini 		kan-ani†
kan-ini† 		dinhi nganhi ania nia niará Ø ingon ani ing-ani
in-ani
Near listener kanâ nà nianà anà kan-anà† dinhà
dirâ 		nganhà
ngarâ 		anaa naa naará nará ingon anà ing-anà
in-anà
Remote kadto
kató 		to niadto
niato 		adto
ato 		kan-adto† didto ngadto atua tua tuará turá ingon adto
ingon ato 		ing-ato
in-ato
†Archaic
*When the demonstrative is used as a predicate, the full form must be used. Short forms never start sentences.
**Full and short forms used interchangeably. Full forms may be more formal, while short forms may be more colloquial.
***These two series may be conflated in colloquial Cebuano.

References

[edit]
  1. ^ Blust, Robert; Trussel, Stephen; et al. (2023) “*-di”, in the CLDF dataset from The Austronesian Comparative Dictionary (2010–), →DOI

Esperanto

[edit]

Etymology

[edit]

Borrowed from French dire and Italian dire.

Pronunciation

[edit]

Verb

[edit]

diri (present diras, past diris, future diros, conditional dirus, volitive diru)

  1. to say, tell
    Diru al mi vian sekreton! ― Tell me your secret!
    Oni diras, ke la vetero estas pli agrabla tie. ― They say the weather is more pleasant there.

Conjugation

[edit]
Conjugation of diri
present past future
singular plural singular plural singular plural
tense diras diris diros
active participle diranta dirantaj dirinta dirintaj dironta dirontaj
acc. dirantan dirantajn dirintan dirintajn dirontan dirontajn
passive participle dirata dirataj dirita diritaj dirota dirotaj
acc. diratan diratajn diritan diritajn dirotan dirotajn
nominal active participle diranto dirantoj dirinto dirintoj dironto dirontoj
acc. diranton dirantojn dirinton dirintojn dironton dirontojn
nominal passive participle dirato diratoj dirito diritoj diroto dirotoj
acc. diraton diratojn diriton diritojn diroton dirotojn
adverbial active participle dirante dirinte dironte
adverbial passive participle dirate dirite dirote
infinitive diri imperative diru conditional dirus

See also

[edit]

Haitian Creole

[edit]
Haitian Creole Wikipedia has an article on:
Wikipedia ht

Etymology

[edit]

From French du riz (“rice”).

Pronunciation

[edit]

Noun

[edit]

diri

  1. rice
    W renmen manje diri blan?
    Do you like to eat white rice?

Hypernyms

[edit]

Hungarian

[edit]

Etymology

[edit]

Clipping and -i diminutive of direktor.

Pronunciation

[edit]
  • IPA(key): [ˈdiri]
  • Hyphenation: di‧ri
  • Rhymes: -ri

Noun

[edit]

diri (plural dirik)

  1. (colloquial, dated) Synonym of igazgató (“principal [in school], director, manager”)

Declension

[edit]
Inflection (stem in long/high vowel, front unrounded harmony)
singular plural
nominative diri dirik
accusative dirit diriket
dative dirinek diriknek
instrumental dirivel dirikkel
causal-final diriért dirikért
translative dirivé dirikké
terminative diriig dirikig
essive-formal diriként dirikként
essive-modal — —
inessive diriben dirikben
superessive dirin diriken
adessive dirinél diriknél
illative diribe dirikbe
sublative dirire dirikre
allative dirihez dirikhez
elative diriből dirikből
delative diriről dirikről
ablative diritől diriktől
non-attributive
possessive - singular 		dirié diriké
non-attributive
possessive - plural 		diriéi dirikéi
Possessive forms of diri
possessor single possession multiple possessions
1st person sing. dirim dirijeim (or diriim)
2nd person sing. dirid dirijeid (or diriid)
3rd person sing. dirije dirijei (or dirii)
1st person plural dirink dirijeink (or diriink)
2nd person plural diritek dirijeitek (or diriitek)
3rd person plural dirijük dirijeik (or diriik)

Further reading

[edit]
  • diri in Bárczi, Géza and László Országh. A magyar nyelv értelmező szótára (“The Explanatory Dictionary of the Hungarian Language”, abbr.: ÉrtSz.). Budapest: Akadémiai Kiadó, 1959–1962. Fifth ed., 1992: →ISBN
  • diri in Nóra Ittzés, editor, A magyar nyelv nagyszótára [A Comprehensive Dictionary of the Hungarian Language] (Nszt.), Budapest: Akadémiai Kiadó, 2006–2031 (work in progress; published a–ez as of 2024).

Indonesian

[edit]

Etymology

[edit]

From Malay diri, from Proto-Malayic *diri, from Proto-Malayo-Polynesian *diRi (“to stand”).

Pronunciation

[edit]

Noun

[edit]

diri (first-person possessive diriku, second-person possessive dirimu, third-person possessive dirinya)

  1. ego, self
    1. (psychology) ego: The most central part of the mind, which mediates with one's surroundings.
      Synonym: ego
  2. person

Prefix

[edit]

diri-

  1. use similar to English suffix -self

Derived terms

[edit]

Further reading

[edit]

Malay

[edit]

Etymology

[edit]

From Proto-Malayic *diri, from Proto-Malayo-Polynesian *hadiʀi, from Proto-Austronesian *Sadiʀi.

Pronunciation

[edit]

Verb

[edit]

diri (Jawi spelling ديري)

  1. (intransitive) to stand
  2. (transitive) to establish

Derived terms

[edit]
Affixed terms and other derivations

Regular affixed derivations:

  • pendiri [agentive / qualitative / instrumental / abstract / measure] (peN-)
  • pendirian [agentive / qualitative / instrumental / abstract / measure resultative / locative / collective / variety / verbal noun / fruit] (peN- -an)
  • berpendirian [agentive / qualitative / instrumental / abstract / measure stative / habitual resultative / locative / collective / variety / verbal noun / fruit] (peN- beR- -an)
  • berdiri [stative / habitual] (beR-)
  • mendirikan [agent focus causative benefactive] (meN- -kan)
  • didirikan [patient focus causative benefactive] (di- -kan)
  • terdiri [agentless action] (teR-)

Descendants

[edit]
  • Indonesian: diri

Noun

[edit]

diri (Jawi spelling ديري, plural diri-diri, informal 1st possessive diriku, 2nd possessive dirimu, 3rd possessive dirinya)

  1. self

Derived terms

[edit]
Affixed terms and other derivations

Irregular affixed derivations, other derivations and compound words:

Descendants

[edit]

Further reading

[edit]

Mauritian Creole

[edit]

Alternative forms

[edit]

Etymology

[edit]

From French du riz.

Noun

[edit]

diri

  1. rice

References

[edit]
  • Baker, Philip & Hookoomsing, Vinesh Y. 1987. Dictionnaire de créole mauricien. Morisyen – English – Français

Sumerian

[edit]

Romanization

[edit]

diri

  1. Romanization of 𒋛𒀀 (diri)

Tagalog

[edit]

Etymology

[edit]

From Proto-Malayo-Polynesian *zizi (“disgusted; revolted”). Cognate with Malay jijik and Javanese ꦗꦶꦗꦶꦏ꧀ (jijik).

Pronunciation

[edit]

Noun

[edit]

diri (Baybayin spelling ᜇᜒᜇᜒ)

  1. disgust; revulsion; dislike of something dirty or foul
    Synonyms: rimarim, panririmarim, pangangani
  2. abhorrence; loathing; detestation
    Synonyms: suya, pagkasuya, suklam, pagkasuklam

Derived terms

[edit]

Adjective

[edit]

dirí (Baybayin spelling ᜇᜒᜇᜒ)

  1. disgusted; feeling revulsion for something dirty or foul

Derived terms

[edit]

Further reading

[edit]
  • “diri”, in Pambansang Diksiyonaryo | Diksiyonaryo.ph, Manila, 2018
  • Blust, Robert; Trussel, Stephen; et al. (2023) “*zizi”, in the CLDF dataset from The Austronesian Comparative Dictionary (2010–), →DOI

Turkish

[edit]

Etymology

[edit]

From Ottoman Turkish دیری (diri), from Proto-Turkic *tīri-.

Cognate with Old Turkic [script needed] (tirig), Kazakh тірі (tırı), Kyrgyz тири (tiri), Uzbek tirik, Turkmen diri, and Chuvash чӗрӗ (čĕrĕ, “alive, living”).

Adjective

[edit]

diri

  1. alive, living
  2. lively, energetic
  3. fresh
[edit]

References

[edit]
  • Nişanyan, Sevan (2002–) “diri”, in Nişanyan Sözlük
  • Redhouse, James W. (1890) “دیری”, in A Turkish and English Lexicon‎[1], Constantinople: A. H. Boyajian, page 935
  • Avery, Robert et al., editors (2013), The Redhouse Dictionary Turkish/Ottoman English, 21st edition, Istanbul: Sev Yayıncılık, →ISBN

Waray-Waray

[edit]

Adverb

[edit]

diri

  1. no

Interjection

[edit]

diri

  1. no
Retrieved from "https://en.wiktionary.org/w/index.php?title=diri&oldid=80967400"